Diferencies ente revisiones de «Ḷḷ»

De Wikipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Limotecariu (alderique | contribuciones)
delles correcciones; elimino plantía correxir
Limotecariu (alderique | contribuciones)
Sin resumen de edición
Llinia 5: Llinia 5:
! colspan="8" style="font-family:inherit; background:#f0f0f0;" | <center>[[Abecedariu]]</center>
! colspan="8" style="font-family:inherit; background:#f0f0f0;" | <center>[[Abecedariu]]</center>
|- align="center"
|- align="center"
| width=12% | [[A|A-a]]
| width=25% | [[A|A-a]]
| width=12% | [[B|B-b]]
| width=25% | [[B|B-b]]
| width=12% | [[C|C-c]]
| width=25% | [[C|C-c]]
| width=12% | [[D|D-d]]
| width=25% | [[D|D-d]]
| width=12% | [[E|E-e]]
|- align="center"
|- align="center"
| [[E|E-e]]
| [[F|F-f]]
| [[F|F-f]]
| [[G|G-g]]
| [[G|G-g]]
| [[H|H-h]]
| [[H|H-h]]
|- align="center"
| [[I|I-i]]
| [[I|I-i]]
| [[L|L-l]]
| [[L|L-l]]
|- align="center"
| [[M|M-m]]
| [[M|M-m]]
| [[N|N-n]]
| [[N|N-n]]
|- align="center"
| [[Ñ|Ñ-ñ]]
| [[Ñ|Ñ-ñ]]
| [[O|O-o]]
| [[O|O-o]]
| [[P|P-p]]
| [[P|P-p]]
|- align="center"
| [[Q|Q-q]]
| [[Q|Q-q]]
|- align="center"
| [[R|R-r]]
| [[R|R-r]]
| [[S|S-s]]
| [[S|S-s]]
Llinia 34: Llinia 35:
| [[Z|Z-z]]
| [[Z|Z-z]]
|-
|-
! colspan="8" style="font-family:inherit; background:#f0f0f0;" | <center><small>Grafos/[[dígrafu|Digrafos]]: [[Ḥ|Ḥ-ḥ]] | [[Ch|CH-ch]] | [[Ll|LL-ll]] | [[Ḷḷ|Ḷḷ-ḷḷ]]</small></center>
! colspan="8" style="font-family:inherit; background:#f0f0f0;" | <center><small>Grafos/[[dígrafu|Digrafos]]: [[Ḥ|Ḥ-ḥ]] | [[Ch|CH-ch]] | [[Ll|LL-ll]] | [[Ḷḷ|ḶḶ-ḷḷ]] | [[Ts|TS-ts]] | [[Yy|YY-yy]]</small></center>
|-
|-
! colspan="8" style="font-family:inherit; background:#f0f0f0;" | <center><small>Otres lletres: [[J]] - [[K]] - [[W]]</small></center>
! colspan="8" style="font-family:inherit; background:#f0f0f0;" | <center><small>Otres lletres: [[J]] - [[K]] - [[W]]</small></center>

Revisión a fecha de 01:27 15 set 2011

Abecedariu
A-a B-b C-c D-d
E-e F-f G-g H-h
I-i L-l M-m N-n
Ñ-ñ O-o P-p Q-q
R-r S-s T-t U-u
V-v X-x Y-y Z-z
Grafos/Digrafos: Ḥ-ḥ | CH-ch | LL-ll | ḶḶ-ḷḷ | TS-ts | YY-yy
Otres lletres: J - K - W

(minúscula: ) ye una lletra del alfabetu llatín derivada de la L con una marca diacrítica en forma de puntu inferior. Úsase en delles llingües pa representar varios soníos.

  • N'asturianu, úsense dos (el dígrafu Ḷḷ; minúscula: ḷḷ) pa representar dalgunos soníos dialeutales del oeste cola ll estándar que representa'l fonema llateral palatal (AFI) /ʎ/), cuasi toos con caráuter africáu, que constitúin soníos únicos nel conxuntu de llingües de la Península ibérica. Ente esti grupu de pronunciaciones dialeutales, comúnmente (anque equivocadamente) denomaes che vaqueira, podríen apaecer básicamente, según l'estudiu del Catedráticu de Dialeutoloxía Xosé Lluis García Arias[1]:

-[ɖ]: prepalatal, oclusiva, sonora. Carauterística de la zona d'A Estierna nel conceyu d'Ibias

-[ɖʐ]: prepalatal, africada, sonora. Propia de la fala de La Bordinga y del Altu Ayer

-[ʈʂ]: prepalatal, africada, sorda. Conceyos d'Ayer, Quirós y otros

-[t's]: alveolar, africada, sorda. Conceyos de Ḷḷena, sur de Mieres y otros.

Antiguamente, esti grupu de soníos yera representáu por lh (el sistema d'escritura propuestu por Fernán Coronas), ts o ŝ. Esti grafema emplégase namái en testos dialeutales y na toponimia. Poles dificultaes d'usar esti grafema en testos dixitales úsase'l símbolu non-diacríticu l.l (mayúscula: L.l).

Orixe

Diacrónicamente toos estos soníos provienen de l- y -ll- llatines y, en delles ocasiones, de pl-, kl- y fl- Asina:

  • lupu> ḷḷobu
  • molle> mueḷḷe
  • clamare> ḷḷamar
  • plantare> ḷḷantar
  • (Villa) Flaccidiana > Ḷḷaciana

Distribución

Toes estes realizaciones del fonema /ʎ/ son carauterístiques de les fasteres dialeutales occidentales de la llingua asturiana, que Diego Catalán nomó B, C y D, esto ye, los conceyos de Valdés, Tinéu, Cangas del Narcea, Degaña, Somiéu, Teberga, Quirós; l'este de los conceyos de Navia, Villayón, Ayande y Ibias, y l'oeste de los conceyos de Cuideiru, Salas y Miranda.

Na fastera del asturianu central, la "che vaqueira" ye propia de los conceyos de Ḷḷena, Riosa y Ayer, y tamién del sur de los conceyos de Mieres y Morcín.

Na provincia de Lleón atópase esti fechu nes comarques de Babia, Ḷḷaciana, Ḷḷuna, Los Argüellos, noroeste d'El Bierzu y al norte d'Omaña.

Otros usos

En fonética representa l'alófonu llateral interdental y apaez cuando'l fonema /l/ ta en posición silábica postnuclear y precede a /θ/.

Enllaces esternos

Archivu oral del asturianu, con dellos testimonios orales de "che vaqueira"

Bibliografía

  • BORREGO NIETO, Julio. Leonés en Manual de dialectología hispánica tomu 1 Barcelona, Ariel, 1996.
  • GARCÍA ARIAS, Xosé Lluis. Gramática histórica de la llingua asturiana Uviéu, Academia de la Llingua Asturiana, 2003.
  • VIEJO, Xulio. La formación histórica de la llingua asturiana Uviéu, Trabe, 2003.

Referencies

  1. Gramática histórica de la lengua asturiana