Aristóteles

Aristóteles, copia romana en mármole de la orixinal en bronce (perdida) de Lysippos (muséu Louvre)

Platón y Aristóteles

Aristóteles (en Griegu: Αριστοτέλης Aristotelēs;) (*Estagira, Macedonia, 384 edC — †Calcis, 322 edC). Foi un de los más grandes filósofos de l'antigüedá y quiciabes de la historia de la filosofía occidental. Inventor de l'anatomía y la bioloxía.

Aristóteles con 18 años entró n'Academia de Platón y ellí siguiría fasta que'l so maestru morriera en 346 edC, venti años depués del so ingresu. Al morrer Platón echó dellos años fuera d'Atenes (Acarnea, Mitilene y Macedonia) y torna pa fundar el Liceu o la escuela peripatética. Pero al morrer Alexandro Magno el xorreciente movimientu antimacedoniu angariyolu a dexar Atenes, y fuxó a Calcis onde finó los sos díes. Tamién nomáu l'estaxirita (por vivir cerca d'Estaxira) ye xunto a Platón el gran legáu que nos dexó la filosofía helénica de l'antigua Grecia.

Crítica a la teoría platónica

Aristóteles critica'l calter separtáu de les idees respeutu al mundu sensible (de los sentíos). Mentanto'l so maestru, Platón, afirmaba la esistencia de dos mundos dixebraos (el mundu corpóreu y el mundu de les idees), él afitaba que les idees (qu'él llamaría formes) taben mecíes colo sensible (materia y forma facíen un conxuntu xuníu). Esta refuga al mundu separtáu de les esencies paez que yera debío a que so pa yera médicu y lu influenciare nes disciplines de ciencies positives, rellacionaes cola esperimentación (yera, en ciertu mou, empirista). Asina ye lóxico la so tendencia a mirar más pal mundu natural, físicu, qu'a un mundu non esperimentable pelos sentíos.

El so llibru más importante ye'l de la Metafísica onde espón les principales idees sobre lo que ye l'ente y esmolezse na gueta de les causes primeres. El nome que-y punxo, metafísica, significa en griegu más alló de la física. La ferramienta pa conocer ye la lóxica, siendo l'argumentu lóxicu más importante pa esi fin el siloxismu.

La teoría de la potencia y l'actu

Ún de los esmolecimientos d'Aristóteles yera'l d'aldovinar l'orixe y una desplicación al movimientu. Pensaba él que si daqué camuda ye porque pasa d'un estáu a otru y asina llega a postular la diferencia ente ser daqué agora, a lo que llama «ser n'actu» y el poder aportar a ser daqué nun futuru, «ser en potencia». Ye dicir, una semiente ye una semiente n'actu, pero ye un árbol en potencia. D'esti mou, el movimientu ocurre cuando daqué pasa de ser n'actu a ser en potencia.

Tou ente corporeu ta ensamáu de dos principios sustanciales estremaos, la materia y la forma. Siguiendo la teoría de ser en potencia y n'actu, Aristóteles afirma que la materia (la cosa física, l'oxetu corporeu) ta en potencia pa ser daqué, pero la forma que recibe esa materia, esi oxetu, ye ser n'actu. Ye dicir, un vasu ta formáu pola materia (el cristal) y pola forma (forma cilíndrica). La materia primo o primero, ye la mínima sustancia necesario pal cambéu y la forma que recibe col cambéu denomínase forma sustancial. La materia segundo ye una sustancia susceitible de modificaciones accidentales (ye dicir, que nun son necesaries pa que daqué siga siendo daqué), y en casu talu recibiría formes accidentales.

Asina, Aristóteles creyó resolver el problema del movimientu: el pasu del ente en potencia, al ente n'actu.

La teoría de les causes

Aristóteles fala de cuatro tipos de causes, dividíes en 2 grupos:

• Causes intrínseques: Causa Material (respuende a qué) y Causa Formal (respuende a cómo).

• Causes extrínseques: Causa Eficiente (respuende a por qué) y Causa Final o teleolóxica (respuende a pa qué).

Un exemplu p'atalantar esto ye pensar por exemplu na estatua de David de Miguel Ánxel. La causa material sedría'l mármole. La causa formal sedría la forma humana. La causa eficiente sedría l'autor de la obra, (quien la fizo, Miguel Ánxel. La causa final o teleolóxica sedría pa dar prestixu o embellecer. P'Aristóteles la causa final ye una de les más importantes, porque pa él too tenía una fin, el mundu, el cosmos, seguía una trayeutoria hacia un fin o meyor dicho, taba siendo atrayío hacia un fin.

El Dios aristotélicu

Aristóteles afirma la eternidá del movimientu nel cosmos pero tamién afirma la esistencia del primer motor, que ye la causa del movimientu eternu del cosmos. En xeneral, razona él que tolo que se mueve ye movío por otro, ye dicir, hai un motor que lo mueve. Aristóteles nun almite una desplicación circular (nun desplica un res camentar que l'últimu motor mueve de nuevo al primeru) nin tampoco almite una desplicación en cadena infinita de motores (tampoco desplica camentar qu'hai infinitos motores). Llega a concebir el primer motor inmóvil (motor porque mueve, pero inmóvil porque si ye l'últimu motor nun pue haber otru motor que lu mueva) como causa final. Acaba afirmando que la causa final atrái tol cosmos hacia él, comunicando asina'l movimientu («ye oxetu d'amor o de deséu»). Esti primer motor, causa final, ta nidiamente separtáu del cosmos, ye actu puru (carez de potencies porque nun ye móvil), autosuficiente, inmaterial, polo tanto, ye'l Dios particular d'Aristóteles, pa nada hai que pensar que s'asemeya al Dios cristianu.

Conocimientu y ciencia

La Metafísica ye una ciencia que trata l'ente en xeneral, l'ente en tanto que ye ente. Y según esti analís, el ser pue ser atalantáu de dellos moos, afitando les categoríes de sustancia y accidente. La sustancia ye lo necesario que tien de tener daqué pa ser daqué. Los accidentes son les custiones circunstanciales que tán al rodiu l'ente pero que son prescindibles pa que daqué seya daqué (la sustancia d'un vasu ye'l cristal del que ta fechu, y que seya grande o pequeñu ye accidental, porque eso nun va condicionar que seya o dexe de ser un vasu)

La lóxica estudia les delles formes válides d'argumentar y construyir xuicios colos conceutos que designen al ser y les sos categoríes. La lóxica aristotélica sofítase nel principiu de non contradicción y toma como cadarma básica del razonamientu correutu la del siloxismu (tres premises la última de les cuales, llamada conclusión, síguese de les dos primeres).

No que cinca al conocimientu, Aristóteles defende que'l conocimientu entama polo sensible (asina damos cola sustancia y colos accidentes), ye dicir, afala l'empirismu como aniciu de conocimientu. Y depués, per aciu de la nuesa razón vamos superando'l nivel de conocimientu animal y astraemos (facemos astraiciones). Per últimu, emitimos xuicios aplicando les categoríes a los conceutos astrautos.

Ética

P'Aristóteles, el fin supremu de toa actividá humana ye la felicidá (Eudemonismu). Afirma que'l bien y el fin del ser humanu ha de ser daqué práuticu y realizable. Si lo carauterísticu del ser humanu ye poseer alma racional y perfeccionala, la felicidá ha d'atopase na vida racional mesma. A la escontra de Platón, la vida racional nun ye namás teórica, sinón tamién práutica, poro hai dos tipos de virtúes. Virtúes intelectives (les teóriques) como la prudencia, y virtúes étiques (práutiques).

La política

De miente paecía a Platón la política d'Aristóteles subordínase a la ética. Al definir al ser humanu como animal políticu o social conclúi que'l bien supremu o la felicidá namás pue algamase dientro d'una sociedá que tenga como fin el bien común. Aristóteles reconoz tres tipos d'Estáu o organizaciones de la polis: monarquía, aristocracia y democracia. Lo que carauteriza a la democracia ye que tolos ciudadanos participen del poder y tienen los mesmos drechos. L'aristocracia amenorga la participación y los drechos a una minoría y la monarquía a ún solu. P'Aristóteles el réxime por escelencia ye la democracia, pero los otros dos son tamién legítimos mentanto tengan como fin el bien común. Almite que toa mena de gobiernu pue dexenerar hacia la inxusticia, cuando s'abandona l'ideal de bien común.