Diferencies ente revisiones de «Ríu Amu Daria»
m iguo testu: kilómetros => quilómetros |
m Iguo: cuenca → conca (2), quilómetros → kilómetros (4), cual → que (2), de U → d'U, El A → L'A, using AWB |
||
| Llinia 3: | Llinia 3: | ||
}} |
}} |
||
[[Ficheru:Amu darya delta.jpg|250px|thumb|right|Vista de satélite del antiguu delta del Amu Daria (1994)]] |
[[Ficheru:Amu darya delta.jpg|250px|thumb|right|Vista de satélite del antiguu delta del Amu Daria (1994)]] |
||
El ríu '''Amu Daria''' (en [[Idioma taxiku|taxiku]], Омударё o дарёи Ому, ''Omudaryo'' o ''Daryoi Omu''; en [[Idioma persa|persa]] آمودریا, ''Âmudaryâ''; n'[[idioma uzbecu|uzbecu]], ''Amudaryo'', onde ''darya'' en persa antiguu significa ''mar'' o ''gran ríu'') ye un llargu [[ríu]] d'[[Asia Central]], d'antiguo llamáu '''Pamir''' y '''Oxus''', polos griegos. Naz na [[cordal del Pamir]], sirve de frontera natural ente [[Afganistán]], [[Taxiquistán]], [[Turkmenistán]] y [[Uzbequistán]] y desagua nel [[mar d'Aral]]. Tien un cursu averáu de 2540 |
El ríu '''Amu Daria''' (en [[Idioma taxiku|taxiku]], Омударё o дарёи Ому, ''Omudaryo'' o ''Daryoi Omu''; en [[Idioma persa|persa]] آمودریا, ''Âmudaryâ''; n'[[idioma uzbecu|uzbecu]], ''Amudaryo'', onde ''darya'' en persa antiguu significa ''mar'' o ''gran ríu'') ye un llargu [[ríu]] d'[[Asia Central]], d'antiguo llamáu '''Pamir''' y '''Oxus''', polos griegos. Naz na [[cordal del Pamir]], sirve de frontera natural ente [[Afganistán]], [[Taxiquistán]], [[Turkmenistán]] y [[Uzbequistán]] y desagua nel [[mar d'Aral]]. Tien un cursu averáu de 2540 kilómetros. Enantes desaguaba nel [[mar Caspiu]]. |
||
<!-- |
<!-- |
||
In antiquity, the river was known by the Sanskrit name Vaksu, which now survives in Vakhsh, a tributary of the river. --> |
In antiquity, the river was known by the Sanskrit name Vaksu, which now survives in Vakhsh, a tributary of the river. --> |
||
Recibe'l nome de la ciudá de Āmul, actual [[Türkmenabat]] pola |
Recibe'l nome de la ciudá de Āmul, actual [[Türkmenabat]] pola que flúi. |
||
== Xeografía == |
== Xeografía == |
||
[[Ficheru:AMUDARIA2015-1.jpg|thumb|left|Río Amu Daria nes cercaníes |
[[Ficheru:AMUDARIA2015-1.jpg|thumb|left|Río Amu Daria nes cercaníes d'Urganch]] |
||
L'Amu Daria naz na unión del [[ríu Vakhsh]] (786 km) y el [[ríu Panj]] (1125 km). La población llocal referir al ríu como [[Jayhoun]] (جيحون) el que pensábase que derivaba Gihon, el nome bíblicu pa unu de los cuatro ríos del xardín d'Edén o paraísu. El ríu tamién ye conocíu por esti nome pola mayor parte de los escritores islámicos medievales. |
|||
El ríu ye navegable mientres 1450 |
El ríu ye navegable mientres 1450 kilómetros, siendo'l so llargor total de 2540 kilómetros y la so conca de 534.739 km². Al añu arrama al mar d'Aral alredor de 55 kilómetros cúbicos d'agua, que vien de los montes del sur onde la precipitación añal ronda los 1000 milímetros. Inclusive antes d'empezar la regación masiva, la gran evaporación mientres el branu torga que gran parte del enagua algame'l mar. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Hai evidencies de que los [[Cordal de Pamir|glaciares de Pamir]] apurrieron bastante agua al ríu mientres los sieglos [[Sieglu XIV e.C.|XIV]] y [[Sieglu XIII e.C.|XIII]] e.C. |
Hai evidencies de que los [[Cordal de Pamir|glaciares de Pamir]] apurrieron bastante agua al ríu mientres los sieglos [[Sieglu XIV e.C.|XIV]] y [[Sieglu XIII e.C.|XIII]] e.C. |
||
Los escritos históricos indiquen qu'en diversos periodos el ríu fluyó hasta'l mar d'Aral (pel sur), al [[mar Caspiu]] (pel este) o dambos. L'últimu cambéu de desaguada se documenta nel [[sieglu XIII]], cuando se produz la conquista de [[Kunya-Urgench]] per parte de los [[mongoles]] n'esviando'l Amu Daria y favorecer asina l'hinchente de la ciudá; antes el ríu escurría travesando la |
Los escritos históricos indiquen qu'en diversos periodos el ríu fluyó hasta'l mar d'Aral (pel sur), al [[mar Caspiu]] (pel este) o dambos. L'últimu cambéu de desaguada se documenta nel [[sieglu XIII]], cuando se produz la conquista de [[Kunya-Urgench]] per parte de los [[mongoles]] n'esviando'l Amu Daria y favorecer asina l'hinchente de la ciudá; antes el ríu escurría travesando la conca del [[llagu Sariqamish]], formando rápidos y tabayones al traviés del calce anguaño secu del [[Uzboy]], pa desaguar nuna gran badea esistente nesi momentu al este del Caspiu.<ref>[[Piotr Kropotkin|Kropotkin, P.]] (1898) ''The Old Beds of Amu Daria'' - JSTOR, [http://www.jstor.org/pss/1774318 pp. 306] y [http://www.jstor.org/pss/1774317 310]</ref> |
||
== Ver tamién == |
== Ver tamién == |
||
Revisión a fecha de 01:09 23 mar 2021
| Ríu Amu Daria | |
|---|---|
 | |
| Situación | |
 | |
| País |  Afganistán |
| Provincia | Gor |
| Tipu | ríu |
| Coordenaes | 37°06′22″N 68°18′23″E / 37.106°N 68.3063°E |
| Datos | |
| Altitú media | 29 m[1] |
| Superficie de la conca | 309 000 km² |
| Llonxitú | 2620 km |
| Caudal | 1400 m³/s |
| Nacimientu | Ríu Pamir |
| Desembocadura | Mar de Aral Sur |
| Afluentes |
ver
|
 | |
El ríu Amu Daria (en taxiku, Омударё o дарёи Ому, Omudaryo o Daryoi Omu; en persa آمودریا, Âmudaryâ; n'uzbecu, Amudaryo, onde darya en persa antiguu significa mar o gran ríu) ye un llargu ríu d'Asia Central, d'antiguo llamáu Pamir y Oxus, polos griegos. Naz na cordal del Pamir, sirve de frontera natural ente Afganistán, Taxiquistán, Turkmenistán y Uzbequistán y desagua nel mar d'Aral. Tien un cursu averáu de 2540 kilómetros. Enantes desaguaba nel mar Caspiu.
Recibe'l nome de la ciudá de Āmul, actual Türkmenabat pola que flúi.
Xeografía
L'Amu Daria naz na unión del ríu Vakhsh (786 km) y el ríu Panj (1125 km). La población llocal referir al ríu como Jayhoun (جيحون) el que pensábase que derivaba Gihon, el nome bíblicu pa unu de los cuatro ríos del xardín d'Edén o paraísu. El ríu tamién ye conocíu por esti nome pola mayor parte de los escritores islámicos medievales.
El ríu ye navegable mientres 1450 kilómetros, siendo'l so llargor total de 2540 kilómetros y la so conca de 534.739 km². Al añu arrama al mar d'Aral alredor de 55 kilómetros cúbicos d'agua, que vien de los montes del sur onde la precipitación añal ronda los 1000 milímetros. Inclusive antes d'empezar la regación masiva, la gran evaporación mientres el branu torga que gran parte del enagua algame'l mar.
Historia
Hai evidencies de que los glaciares de Pamir apurrieron bastante agua al ríu mientres los sieglos XIV y XIII e.C.
Los escritos históricos indiquen qu'en diversos periodos el ríu fluyó hasta'l mar d'Aral (pel sur), al mar Caspiu (pel este) o dambos. L'últimu cambéu de desaguada se documenta nel sieglu XIII, cuando se produz la conquista de Kunya-Urgench per parte de los mongoles n'esviando'l Amu Daria y favorecer asina l'hinchente de la ciudá; antes el ríu escurría travesando la conca del llagu Sariqamish, formando rápidos y tabayones al traviés del calce anguaño secu del Uzboy, pa desaguar nuna gran badea esistente nesi momentu al este del Caspiu.[2]
Ver tamién
Referencies
Enllaces esternos
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Amu Daria.- The Course of the Oxus River (n'inglés)
