Diferencies ente revisiones de «Picardu»

De Wikipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
m Correición de topónimos
mSin resumen de edición
Llinia 30: Llinia 30:


El '''picardu''' ye una de les [[Llingües romániques]] más próximes al [[idioma francés|francés]] y, como esta, ye una de les [[llingües de oïl]], hasta'l puntu de qu'hai una gran polémica sobre si ye una llingua independiente o un [[dialeutu]].
El '''picardu''' ye una de les [[Llingües romániques]] más próximes al [[idioma francés|francés]] y, como esta, ye una de les [[llingües de oïl]], hasta'l puntu de qu'hai una gran polémica sobre si ye una llingua independiente o un [[dialeutu]].

== Clasificación llingüística ==

* [[Indoeuropéu]]
** [[Llingües itáliques|Itálicu]]
*** [[Llingües romániques|Románicu]]
**** Románicu occidental
***** [[Galorrománicu]]
****** Oïl
******* Picardu


== Aspeutos históricos, sociales y culturales ==
== Aspeutos históricos, sociales y culturales ==

Revisión a fecha de 17:21 17 may 2019

Picardu
'Picard, ch'ti, ch'timi, rouchi'
Faláu en  Bandera de Bélxica Bélxica

  Francia

Rexón Rexón Valona en Bélxica
Picardía y Norte-Pasu de Calais en Francia.
Falantes ~ 700 000
Familia Indoeuropéu

  Itálicu
    Romance
      Ítalo-occidental
        Galo-romance
          Subgrupu oïl
            Picardu

Estatus oficial
Oficial en Reconocida como llingua rexonal endóxena en Bélxica
Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 nengún
ISO 639-2 ruque
ISO 639-3 pcd

Estensión del picardu

El picardu ye una de les Llingües romániques más próximes al francés y, como esta, ye una de les llingües de oïl, hasta'l puntu de qu'hai una gran polémica sobre si ye una llingua independiente o un dialeutu.

Clasificación llingüística

Aspeutos históricos, sociales y culturales

Otres denominaciones

El picardu (picard) tien otres denominaciones (dialeutos) como chti (o chtimi), patois du nord (patués del norte) o rouchi, esti postreru ye un dialeutu del picardu, consideráu de cutiu como una "fala de oïl" distintu, que ye falada nel Hainaut Occidental, ente Mons y la llinia Tournai-Soignes-Ath-Mouscron.

Distribución

Falar nes rexones franceses de la Picardía (dende'l sur del Oise, del Somme y del Aisne) y Nord-Pas de Calais (hasta la zona de Dunkerque, de fala neerlandesa flamenca y Bélxica na mayor parte de la provincia de Hainaut, hasta La Louvière al este (ente Mons y Charleroi).

Falantes

Ensin estadístiques globales nin fiables. Tan solo una encuesta fecha en Amiens (1980-1981), amosaba qu'el 46 % de los homes y el 29 % de les muyeres nacíes en 1942 declaraben falar picardu.

Normativización

Ensin nenguna normativa aceptada. Aun así, dende un puntu de vista ortográficu, una parte importante de los autores tán d'alcuerdu nuna serie de principios que pueden tender a una cierta normativización:

  • Continuación del códigu ortográficu francés, tou teniendo en cuenta les particularidaes fonétiques del picardu.
  • Usu razonáu de les lletres mudes o variantes gráfiques pa dexar una correcta identificación de les pallabres. Esti usu puede tener un máximu ente'l escritores tradicionales, más próximos a la ortografía francesa, y práuticamente sume ente los partidarios de métodos fonistas. Nuna situación entemedia atoparíase l'adaptación del sistema Feller pal picardu fecha por Fernand Carton.
  • Enclín a borrar les particularidaes locales pa dexar una compresión cuanto más amplia meyor. Dellos autores lleguen al usu de archigrafías que faigan posible llectures múltiples.

Estatus llegal

Reconocida como llingua rexonal endóxena en Bélxica, según el decretu del executivu de la Comunidá Francesa adoptáu'l 1990. Ardíciase, sobremanera pol que fai la so presencia nos medios de comunicación, de les acciones de la Oficina de les Llingües Rexonales Endóxenes.

En Francia nun se beneficia de nenguna llexislación a nivel xeneral y la ratificación de la Carta Europa de les Llingües Rexonales o Minoritaries ta bloquiada.

Educación

En Francia ye reconocíu de facto pol Ministeriu d'Educación Nacional y enséñase nes escueles de la rexón y puede estudiase de manera facultativa.

Descripción llingüística

Fonoloxía

El picardu presenta elisiones vocáliques de vocales átones pretóniques, coles mesmes que epéntesis iniciales pa evitar los grupos consonánticos resultantes,[1] esos dos cambeos fonolóxicos combinaos dacuando dan-y al picardu un aspeutu notoriamente distintu del francés estándar. Una traza notable ye que la /*k/ del proto-galorromance non se palataliza ante /æ/:

GLOSA Llatín Picardu Francés
antiguu
Occitanu
Septentrional
Occitanu
Meridional
'cabra' CAPRA kièvre chievre chevra, chavra cabra
'quería' CARA kier chier cheira cara
'perru' CĀNIS kien chien chen, chin can
'casa de' CASA chiese chas, chies casa
'campu' CAMPUS camp champ camp

Vocabulariu

  • Hola: Salut , Bojour , Salut ti z'aute ! , Bojour mes gins

!* Adiós: Adé , A l'arvoïure (hasta la vista).

  • ¿Cómo te llames?: Kmint qu' el to t'apèles ?
  • ¿Cómo tas?: Cha vo-ti ? (informal) , Comint qu' té vas ? , Comint qui va ?
  • ¿Cuántos años tienes?: Quel age éq' t'vos ? , Queul age que t'as ?
  • Tengo ... años: J' ai ... ans.
  • Fales inglés?: Pérlez vos inglé ?
  • ¿Qué ye esto?: Quoé qu' ch'est ?
  • Ye ...: Ch' est ...

Númberos

Los númberos cardinales en francés del 1 al 20 son como sigue:

  • Unu: un
  • Dos: deus
  • Trés: troés
  • Cuatro: quate
  • Cinco: chonc
  • Seis: sis
  • Siete: sèt
  • Ocho: uit
  • Nueve: neu
  • Diez: dis
  • Once: onze
  • Dolce: dousse
  • Trelce: trèsse
  • Catorce: quatore
  • Quince: tchinse
  • Dieciséis: sèse
  • Diecisiete: dis-sèt
  • Dieciocho: dis-uit
  • Diecinueve: dis-neu
  • Venti: vint

Espresiones

De siguío compárense delles espresiones en picardu (sistema Feller-Carton y Normativa fonética) y francés estándar:

Ej t'arconnôs ti z'aute, t'ye d'min couin ! (sistema Feller-Carton)
Èj t'ærkònnos tizòte, t'és d'mîn couîn ! (Normativa fonética)
Je te reconnaît toi, la to ye de mon coin ! (en francés)
Inlève t'capiau, i a un Ch'ti qui passe.
Înlèvhe eùt'kapiauw, î å ûn Ch'tî quî påsse.
Enlève ton chapeau, il y a un Ch'ti qui passe.
Ale a s'cu conme eune mante à prones !
Å-y å s'cûh kôme eùne mante à prònes!
Elle a un cul comme xune mande à prunes!
Attind, té vas vir, té vas printe el so t'guife !
Åttînd, te vås vîr, te vås prînte sûh t'guiffe !
Attend, el to vas voir, el to vas prendre (xuni claque) sur ta figure !
Car qui ione, i va lon
Car qui ione, i va lon
Un chariot qui grince, va loin
Chake poéyis chake mode, chake cu chake crote !
Chàke paÿs chàke coutûme, chàke cûh chàke cròtte !
Chaque pays chaque coutume, chaque cul chaque crotte !
Ch'ti-là y'a d'étoupes à sa quenouille
Ch'ti-là y'a d'étoupes a sa quenouille
Serait-il cocu ??
Ch'que té m'dis là assis, ej té l'éros bin dis dbout !
Ch'queû te m'dîs lå åssîs, èj te l'auros bîn dîs dd'boût !
Ce que la to me dis là assis, je te l'aurais bien dis debout !
Éch'tî qui parte àl' ducasse, i pièrd s' plache !
Éch'tî quî pårht àl' dûcàsse, î pièrhd eùss' plàche !
Qui va à la ducasse (fête du village), perd sa presta.

Referencies

Bibliografía

  • (en francés) Jean Sibille, -yos langues régionales, coll Dominos, Flammarion , ISBN 2-08-035731-X (2000)

Enllaces esternos

Audiu

http://ches.diseux.free.fr/sons/d85.mp3
http://ches.diseux.free.fr/diri/dir85.htm
Centre de Ressources pour la Description de l'Oral (CRDO) ( http://www.language-archives.org/language/pcd )




Llingües romániques
Sardorrománicu Sardu
Iberorrománicu Galaicoportugués (PortuguésGalleguGallegoasturianuFala de Xálima)Asturlleonés (AsturianuLleonésMirandésEstremeñuCántabru)CastellanuNavarroaragonés (NavarruAragonés)
Occitanorrománicu GascónLlinguadocianuProvenzalCatalán-valencianu-balear (BalearCatalánValencianu)
Galorrománicu Llingües d'Oïl (BorbonésFrancésGalóNormanduPicarduPictavín-santonxésFranc-ComtoisValón)
Galoitalianu PiamontésLombarduLigurEmiliano-RomañolVénetu
Retorrománicu RomancheFriulanuLadín
Italorrománicu ItalianuCorsuNapolitanuSicilianu
Balcanorrománicu DálmataRumanuMacedorrumanuIstriorrumanuMeglenorrumanu