Diferencies ente revisiones de «Llingües iranies orientales»
m Bot: Orotografía habitual na wiki |
m Preferencies llingüístiques |
||
Llinia 1: | Llinia 1: | ||
{{Ficha de familia de llingua |zona = |
{{Ficha de familia de llingua |zona = |
||
[[Oriente Mediu]] |
|||
|países |
|países = {{IRN}}<br /> {{AFG}}<br /> {{PAK}}<br /> {{TJK}} |
||
|falantes |
|falantes = ~58 millones |
||
|familia = |
|familia = [[Llingües indoeuropees|Indoeuroepo]]<br /> |
||
[[Llingües indo-iranies|Indoirania]]<br /> |
[[Llingües indo-iranies|Indoirania]]<br /> |
||
[[llingües iranies|Iraniu]]<br /> |
[[llingües iranies|Iraniu]]<br /> |
||
'''Iraniu oriental''' |
'''Iraniu oriental''' |
||
|familia madre = Llingües indoeuropees |
|familia madre = Llingües indoeuropees |
||
|sub1 |
|sub1 = Nororiental |
||
|sub2 |
|sub2 = Suroriental |
||
|mapa = |
|mapa = Iranian-languages-map.jpg |
||
|tamañu = |
|tamañu = |
||
|mapa_descripción = |
|mapa_descripción = |
||
}} |
}} |
||
Los '''idiomes iranios orientales''' son un subgrupu de [[llingües iranies]] que remanecieron en tiempos [[iranios medios]] (dende alredor del [[sieglu IV a. C.|sieglu IV a. C.]]). El [[idioma avéstico]] ye de cutiu clasificáu como iraniu oriental tempranu, pero esto nun ye seguru. Nos idiomes iranios orientales estrémase una caña meridional y otra septentrional, pero a pesar d'ello, l'iraniu oriental permaneció un continuu |
Los '''idiomes iranios orientales''' son un subgrupu de [[llingües iranies]] que remanecieron en tiempos [[iranios medios]] (dende alredor del [[sieglu IV a. C.|sieglu IV a. C.]]). El [[idioma avéstico]] ye de cutiu clasificáu como iraniu oriental tempranu, pero esto nun ye seguru. Nos idiomes iranios orientales estrémase una caña meridional y otra septentrional, pero a pesar d'ello, l'iraniu oriental permaneció un continuu dialeutu únicu suxetu a innovación común. |
||
Como opuestu a los |
Como opuestu a los dialeutos iranios occidentales medios, l'iraniu oriental mediu conserva sílabas final de palabra. L'iraniu oriental créese que se dixebró del [[Idiomes iranios occidentales|iraniu occidental]] nel cursu de finales del [[II mileniu a. C.|II mileniu a. C.]], y taba posiblemente allugáu na [[cultura de Yaz]]. |
||
L'idioma iraniu oriental superviviente más ampliu ye'l [[Idioma pashto|pastún]] con unos 40 millones de falantes, un idioma mayoritariu n'[[Afganistán]] y [[Paquistán]] occidental. |
L'idioma iraniu oriental superviviente más ampliu ye'l [[Idioma pashto|pastún]] con unos 40 millones de falantes, un idioma mayoritariu n'[[Afganistán]] y [[Paquistán]] occidental. |
||
Llinia 34: | Llinia 34: | ||
Occidental ([[llingües escito-sármatas|Escito-sármata]]), dende alredor del VII a. C. |
Occidental ([[llingües escito-sármatas|Escito-sármata]]), dende alredor del VII a. C. |
||
*** [[Alanos|Alánico]] |
*** [[Alanos|Alánico]] |
||
*** [[Idioma osetiu|Osetiu]] ( |
*** [[Idioma osetiu|Osetiu]] (dialeutos: [[iron]], [[digorés]], [[yásico]]) |
||
== Suroriental == |
== Suroriental == |
||
El '''grupu suroriental''' inclúi alredor de 11 (asina lo envalora [[SIL International|SIL]]) idiomes y |
El '''grupu suroriental''' inclúi alredor de 11 (asina lo envalora [[SIL International|SIL]]) idiomes y dialeutos falaos por munches persones nel [[Asia]] [[Asia Meridional|Sur]]-[[Asia Central|Central]]. Cada sub-familia nesta llista contién subgrupos ya idiomes individuales. |
||
* [[Llingües del Pamir]] |
* [[Llingües del Pamir]] |
Revisión a fecha de 13:38 1 avi 2018
Llingües iranies orientales | ||
---|---|---|
Distribución xeográfica | Oriente Mediu | |
Países |
Taxiquistán | |
Falantes | ~58 millones | |
Filiación xenética | Iraniu oriental | |
Subdivisiones |
Nororiental SurorientalLenguas escito-sármatas (es) , Idioma avésticu, bactrianu, corasmio (es) , Idioma sogdianu, Jotanés (es) , paxtu, Lenguas pamir (es) , Yidgha-Munja (en) , Ormuri (es) , Parachi (en) , Idioma yagnobi y Idioma osetiu | |
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
[editar datos en Wikidata] |
Los idiomes iranios orientales son un subgrupu de llingües iranies que remanecieron en tiempos iranios medios (dende alredor del sieglu IV a. C.). El idioma avéstico ye de cutiu clasificáu como iraniu oriental tempranu, pero esto nun ye seguru. Nos idiomes iranios orientales estrémase una caña meridional y otra septentrional, pero a pesar d'ello, l'iraniu oriental permaneció un continuu dialeutu únicu suxetu a innovación común.
Como opuestu a los dialeutos iranios occidentales medios, l'iraniu oriental mediu conserva sílabas final de palabra. L'iraniu oriental créese que se dixebró del iraniu occidental nel cursu de finales del II mileniu a. C., y taba posiblemente allugáu na cultura de Yaz.
L'idioma iraniu oriental superviviente más ampliu ye'l pastún con unos 40 millones de falantes, un idioma mayoritariu n'Afganistán y Paquistán occidental.
Nororiental
El grupu nororiental namái tien dos llingua vives en dos región llargamente separaes, el idioma yagnobi de Taxiquistán (que baxa del sogdiano) y el idioma osético del Cáucasu (baxa del escito-sármata). Estos son restos d'un vastu continuu etno-llingüísticu qu'ocupaba les estepes de Asia Central nel I mileniu a. C. El idioma avéstico en sí, l'afirmación más antigua de la caña irania, ye un miembru del grupu. Cola presencia griega nel Asia Central, dalgunos d'estos llinguaxes más orientales tán documentados na so etapa iraniu mediu (d'ende la clasificación "oriental"), ente que nun sobrevivió prueba documental del continuu escito--sármata que diba dende Kazakstán al oeste al traviés de la estepa póntica hasta Ucrania.
- Avéstico, escontra 1300 a. C.-sieglu VII a. C. (clasificación insegura)
- Bactrio, escontra'l sieglu IV a. C. - sieglu IX
- Corasmio, escontra'l sieglu IV a. C.- sieglu XIII *
Sogdiano, dende alredor del sieglu IV a. C.
Occidental (Escito-sármata), dende alredor del VII a. C.
Suroriental
El grupu suroriental inclúi alredor de 11 (asina lo envalora SIL) idiomes y dialeutos falaos por munches persones nel Asia Sur-Central. Cada sub-familia nesta llista contién subgrupos ya idiomes individuales.
Comparanza léxica
Los numberales comparaos en diverses llingües iranies orientales son:[1]
GLOSA Septentrionales Meridionales Avesta PROTO-
INDOIRANIO
ORIENTALLlingües pamir Pashto Osetiu Yáġnōbī Ishkashmi Munji Sarikoli Shughni Wakhi Yazgulami Yidgha Central Merdional '1' yew i ok yu ʔiw yīw yi(w) wuːg yu yaw yäw aēuua *aiwa '2' duwɐ du də(w) lə ðɔo ðʊyøn bu(i) ðow loʰ dwa dwa duua *ðwa '3' ɐrtɐ tiɾai ro(i) çrai arɔii arai tru(i) ʦoːy ʃɪroi dre dreː θri
tišr-*θrai- '4' ʦupːar tᵊfoɾ ʦə'fur ʧfiɾ ʦavur ʦavoːr ʦɯbɯr ʧer ʧdir ʦaˈlor ʦaloːr caθβar *caθwār '5' fonʣ panʧ ponz pɔnʤ pinz piːnʣ panʣ penʤ panʧ pinˈʣə pinza paṇca *panca '6' ɐxsɐz uxʃ χol ɔxʂə χeil xoːʝ ʃað çuw uxʃo ʃpaʐ ʃpag xšuuas *xšwaz '7' avd avd uvd ɔvdə ɯvd wuːvd ɯb uvd ʌfdo oˈwə wa hapta *havða '8' ast aʃt ɔt ɔʃcʲə wɔxt waçt at uçd oʃʧo aˈtə arreya ašta *ašta '9' farast naw naw naw ninɛw nɔw naw nuw non nəh ana nawa *nawa '10' dɐs daʃ da da ðɛs ðis ðas ðoːs los les laːs dasa *ðrusti
Referencia
Bibliografía
- Compendium Linguarum Iranicarum, ed. Schmitt (1989), p. 99.
Enllaces esteriores
Ver tamién