Casa de Velasco

Casa de Velasco
linaje (es)

La Casa de Velasco ye un llinaxe nobiliariu español perteneciente a l'alta nobleza española y qu'algamó, na Edá Media y Moderna, les sos mayores cotes de poder ya influencia nel Reinu de Castiella. A pesar de tar presente dende'l sieglu XII, foi cola dinastía de los Trastámara qu'algamó'l so mayor encumbramiento, siendo yá, a la llegada de los Habsburgu, duques de Frías, condes de Haro y condestables de Castiella. Sicasí, la llegada de los Borbones marcaría la cayida de la influencia d'esti llinaxe, que sicasí, sigue hasta los nuesos díes.

Orixe llexendariu

Como toles cases nobiliaries, los Velasco tamién aludieron a oríxenes llexendarios pa xustificar y consolidar el so poder. D'ente toles lleendes que se tresmitieron d'esti llinaxe, fueron considerables les qu'aludíen al so orixe visigóticu, recursu habitual de les cases españoles. Nel casu de Velasco, el so orixe pretendía venir d'un caballeru visigodu que foi moteyáu "el Velasco" pola so habilidá nel usu de les veles de navegación. Este mesmu caballeru, según la lleenda, taría presente nel llexendariu desembarcu de Laredo y establecería la so casa solar nel Valle de Mena, o según otres fontes en Carasa, nel llugar llamáu'l Picu de Velasco. Sicasí, la mayoría de les cróniques de los sieglos XIII y XIV aseguraben que los Velasco seríen descendientes direutos de Fernán González, primer conde de Castiella, lo que xustificaría los posterior usu del patronímicu "Fernández" a pesar de la escasez de miembros del llinaxe col nome de Fernando.

Orixe documentáu

Torre medieval de los Velasco, en Lezana de Mena.

El llamátigu "Velasco" esiste dende l'alta edá media como nome propiu, creando gran tracamundiu al atopalo en fontes documentales non rellacionaes col llinaxe. Sicasí, ye dende'l añu 976, cuando apaez la primer referencia documental que venceyada al llinaxe de los Velasco, yá que nel Codex Emilianensis del monesteriu de San Millán, apaez yá un "Velascus", claramente rellacionáu coles posteriores escritures de donaciones del mesmu monesteriu del añu de 1096, onde apaez, per primer vegada, un "Diego Díaz de Velasco" y la so muyer "doña Anderquina", quien donen al monesteriu los Palacios de Tripiano, una ilesia, cases, y una facienda en Alvín. Nesti documentu, figuren los padres y hermanes de don Diego Díaz de Velasco, lo que nos dexa reconstruyir una xenealoxía con mayor seguridá.

Esta xenealoxía, apurrida gracies al "Codex Emilianensis", déxanos dicir, con seguridá, que los Velasco baxaben de Diego Ruiz, señor de les cases de Velasco o Velascori pel añu 1115, quien los cronistes posteriores fixeron fíu de Fernán González. Esti Diego Ruiz tendría una única fía, llamada Sancha Díaz, qu'heredaría les cases del so padre, y casaría con Diego Álvarez d'Asturies, señor d'Oca (tamién llamáu Diego Álvarez d'Oca) fíu segundu d'Álvaro Rodríguez d'Asturies, señor de la Casa de Nava, Ricohombre de la Corte del Rei Fernando IV de Lleón, y de doña María Peláez. Esti matrimoniu procreó, ente otros, a Doña Ticla Díaz, muyer de don Lope Íñiguez, II señor de Vizcaya, a doña Elvira Díaz, muyer del conde Gonzalo Salvadórez, y don Diego Díaz, el primeru n'utilizar como apellíu "Velasco". De magar, la titularidá de les cases de Velasco, y el so apellíu, pasaría al llinaxe de los Ástures, caballeros de sangre real, y nesti casu, descendientes por varonía del Rei Don Ramiro III de Lleón.

Esti orixe ástur-lleonés, xustificaría l'usu del escudu d'armes de la Casa de Nava, venceyada a los condes de Noreña, y utilizada polos Velasco dende aquella dómina.

Los Velasco so la Dinastía de Borgoña

L'ascendencia ástur-lleonesa de los Velasco, fizo que se venceyaren primeramente a la Corona de Lleón, onde establecieron los sos señoríos. Un fíu de Diego Ruiz, llamáu Sancho Díaz de Velasco, reforzó la unión colos Ástures, casándose cola so prima, Inés Pérez d'Asturies, fía de Pedro Rodríguez d'Asturies. Malo d'esplicar ye la presencia del fíu de dambos, llamáu Díaz Sánchez de Velasco, na Batalla de las Navas de Tolosa nel añu 1212, posiblemente de parte de los voluntarios lleoneses que participaron na batalla. Sicasí, el so fíu, don Sancho Díaz de Velasco, apaez yá como Ricohombre y Merín Mayor de Castiella en redol al 1242, so la unión de les corones Castiella y Lleón baxu Fernando III el Santu. Esti Sancho Díaz, apaez tamién xunto a un grupu de ricos-homes que se remonten contra Alfonsu X el Sabiu, encabezaos pol infante don Felipe, y que la so xesta ye conocida como la Rebelión Nobiliaria de 1272. Sancho Díaz, refuerza los sos llazos castellanos casándose con doña Guiomar de Castro, descendiente del Rei Alfonso VII de Castiella, asina emparentándose nuevamente cola Familia Real.

La siguiente xeneración, encabezada por otru Sancho, fíu del anterior, y polo tanto llamáu Sancho Sánchez de Velasco, ye la que más datos nos apurre alrodiu de los señoríos qu'esta familia quiciabes yá gociaba, pero que dende él empezamos a numberar con mayor seguridá. Don Sancho yera señor del Valle de Soba y el Valle de Ruesga, de Medina de Pomar y de poblar de Arganzón, a parte d'otros tantos que los sos nomes non mentar en "les Asturies de Santillana", posiblemente los orixinarios del so llinaxe. Don Sancho, algamó tamién el prestixosu cargu d'Adelantado mayor de Castiella, según el de Xusticia Mayor del Reinu, pero morrió en 1315 n'unu de los munchos asedios a Xibraltar, intentando tomala a los musulmanes.

Fíu de don Sancho Sánchez de Velasco y de doña Sancha Carrillo Osorio, foi don Fernán Sánchez de Velasco, únicu miembru d'esti llinaxe col nome de Fernán, y polo que dalgunos atribúin el patronímicu "Fernández" al restu de miembros de la familia, anque dellos cronistes esforciar por xunilo al orixe llexendariu col conde Fernán González. Don Fernán Sánchez de Velasco asocedió al so padre nel cargu d'Adelantado Mayor de Castiella, lo que consolidó la so posición na corte, amás, casóse cola so prima doña Juana de Castañeda, señora de los Palacios y de la Casa de los Siete Infantes, descendiente ella del rei Alfonso IX de Lleón y de reinar doña Berenguela de Castiella, polo que'l so padre, don Diego Gómez de Castañeda, yera primu segundu d'Alfonso XI de Castiella, quien reinaba en dómina de don Fernán, y quien se llevó al so adelantado mayor al Sitiu d'Alxecires, onde atopó la muerte.

Los Velasco so la Dinastía de Trastámara

N'España, la caña andaluza de la familia, según l'asturiana, algamaron a apoderar una gran parte de los recursos y terrenes ástures, especialmente na zona de Xixón, na que financiaron la construcción del Puertu del Musel. Destaca tamién la parte de la familia que s'estableció na zona de Palencia, señores de les villes de Cervera, Herrera de Pisuerga, Becerril del Carpio en que'l so rollu apaez l'escudu de los Velasco, Salinas de Pisuerga o del Castiellu d'Agüeru en Buenavista de Valdavia.

Escudu d'Armes

Na so versión orixinal: jaquelado de quince pieces d'oru y vevos (al usu de la casa de Nava, d'ascendencia ástur-lleonesa).

Caña principal: jaquelado de quince pieces d'oru y vevos, y bordura componada de Castiella y Lleón. Na capiya del Condestable de la catedral de Burgos hai un magníficu exemplu d'estes armes, onde la bordura ocupa cuasi la metá de la superficie del escudu, y componer amenorgar a ocho, componer de Castiella en cruz, los de Lleón n'aspa.

Títulos nobiliarios daos a miembros de la Casa de Velasco

• Ducáu de Frías (con Grandor d'España Inmemorial), concedíu a Bernardino Fernández de Velasco, III conde de Haro, condestable de Castiella y virréi de Granada.
• Condáu de Haro, concedíu a Pedro Fernández de Velasco, señor de Haro, Medina de Pomar, etc., ricohombre de Castiella, Camareru mayor del rei camareru mayor de Xuan II de Castiella.
• Condestable de Castiella, concedíu como dignidá hereditaria a Pedro Fernández de Velasco, II conde de Haro, virréi y gobernador de Castiella, camareru mayor del rei.
• Marquesáu de Berlanga, concedíu a Juan Sánchez de Velasco y Tovar, señor de Berlanga y Osma, fíu del II duque de Frías.
• Marquesáu del Fresnu, concedíu a Luis Fernández de Velasco y Tovar, caballeru de la Orde de Calatrava, fíu del V duque de Frías.
• Marquesáu de Salinas del Río Pisuerga, concedíu a Luis de Velasco y Castiella, virréi de la Nueva España y del Perú, caballeru de la Orde de Santiago.
• Marquesáu del Picu Velasco de Angustina, concedíu a Francisco de Velasco y Alvear, señor del Picu de Velasco, gobernador de Flandes, caballeru de la Orde de Santiago.
• Marquesáu de Belveder, concedíu a Luis de Velasco y Aragón, II conde de Salazar, capitán xeneral de Flandes, caballeru de la Orde del Toisón d'Oru.
• Marquesáu de Caltójar, concedíu a Manuel Antonio Fernández de Velasco y Tovar, coronel d'infantería.
• Marquesáu de Cilleruelo, concedíu a José Fernández de Velasco y Bobadilla, señor de Cilleruelo.
• Marquesáu de Ríocabado, concedíu a Manuel de Velasco y Sánchez-Arjona, coronel de les Guardias Españoles, caballeru de la Orde de Santiago.
• Marquesáu de Velasco, concedíu a Íñigo José de Velasco ya Isla, n'alcordanza del so hermanu Luis Vicente de Velasco, capitán de navío.
• Marquesáu de Villablanca, concedíu a Jerónimo de Velasco y Castañeda, señor de Villablanca, maestre de campu nel Perú.
• Marquesáu de las Cuevas de Velasco, concedíu a Diego de Velasco y Ballesteros, gentilhombre de Juan José d'Austria, caballeru de la Orde de Santiago.
• Marquesáu de Perales del Río (con Grandor d'España), concedíu a Antonia de Velasco y López de Moreda, condesa viuda de Villanueva de Perales de Milla.
• Marquesáu de Pozoblanco, concedíu a Francisco Manuel de Velasco y Estrada, mariscal de campu, inxenieru xeneral de los exércitos, caballeru de la Orde de Santiago.
• Marquesáu de Liédena, concedíu a Francisco de Velasco y Ceballos, señor de Liédena, caballeru de la Orde de Santiago, ministru del conseyu de Facienda.
• Marquesáu de Villa Antonia, concedíu a Juan de Velasco y Fernández de la Cuesta, senador del Reinu, brigadier del Estáu Mayor, xefe d'estudios del rei Alfonso XII.
• Marquesáu de Villarreal de Álava, concedíu a María del Carmen de Velasco y Palaciu, fía de los marqueses de Villa Antonia.
• Marquesáu de Unzá del Valle, concedíu a José de Velasco y Palacios, xeneral d'artillería, senador del Reinu, gentilhombre del rei Alfonso XIII.
• Condáu de Siruela (con Grandor d'España), concedíu a Juan de Velasco, señor de Siruela, Camareru mayor del rei camareru del rei Xuan II de Castiella.
• Condáu de Castilnovo, concedíu a Xuliana Ángela de Velasco y Aragón, fía del I duque de Frías, muyer del III duque de Frías, nieta del rei Fernando'l Católicu.
• Condáu de la Revill, concedíu a Alonso de Velasco y Salinas, señor de la Revilla, comendador de la Orde de Santiago, embaxador del rei en Inglaterra.
• Condáu de Salazar de Velasco, concedíu a Bernardino de Velasco y Aragón, IV conde de Castilnovo, mayordomu del rei Felipe III, presidente de la Conseyu Supremu de Facienda Real Facienda.
• Baronía de Velasco, concedíu a José María de Velasco y Montoya, gobernador del Castiellu de San Carlos, n'alcordanza del so padre Fernando José de Velasco, caballeru de la Orde de Carlos III.

Ver tamién

• Velasco (apellíu)

Bibliografía

• Pascual Madoz, Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar, Madrid, 1846-1850.
• Alonso López de Haro, Nobiliariu xenealóxicu de los reis y títulos d'España, Luis Sánchez, Imprentador Real, Madrid, 1622.
• José Ángel García de Cortázar y Ruiz d'Aguirre, La memoria histórica de Cantabria, Santander, (2002)
• Gonzalo, Martínez Díez, El condáu de Castiella (711-1038): la historia frente a la leyenda.
• Carl Justi, Velázquez y el so sieglu (1999)

Enllaces esternos

• VELASCO en Escoyeta de xenealoxía chilena, por Mauricio Pilleux Cepeda.
• El Condáu de Siruela na páxina Grandes d'España.
• El Ducáu de Frías na páxina Grandes d'España.
• Linaje Velasco, Belasco o Fernández de Velasco.

• Datos: Q5551694