Aladdin

De Wikipedia
Pa ver otros usos d'esti términu, Aladdin (dixebra).
Aladdin
Datos
Títulu orixinal Aladdin (en)
Xéneru cine musical y Comedia fantástica (es) Traducir
País d'orixe Estaos Xuníos
Estrenu 25 payares 1992 (Estaos Xuníos)
19 payares 1993 (Suecia)
11 payares 1992 (Los Angeles, Nueva York)
18 payares 1993 (Alemaña)
Idioma orixinal inglés
Duración 91 min
Llugar de la narración Arabia, Iraq[4] y Agrabah (en) Traducir
Color en color
Ficha téunica
Direición John Musker[5] y Ron Clements[5]
Producción John Musker[5], Ron Clements[5], Donald W. Ernst[5] y Amy Pell[6]
Productor executivu Alice Dewey[6]
Guión John Musker
Ron Clements
Terry Rossio
Ted Elliott
Música Alan Menken[5]
Edición H. Lee Peterson[6], Mark Hester[6] y Chuck Williams[6]
Diseñador de producción Richard Vander Wende[6]
Repartu ensin valor
Ver llista completa
Compañíes
Productora Walt Disney Pictures[5]
Distribuidora Walt Disney Studios Motion Pictures[6]
Costu 28 000 000 $[7]
Recaldación 217 350 219 $ (Estaos Xuníos)
504 050 219 $
Premios y nominaciones
Premios
Nominaciones
Calificaciones
CNC tolos públicos[9]
Medierådet apto para una audiencia general (es) Traducir[10]
MPAA G (es) Traducir
Aladdin The Return of Jafar
Enllaces esternos
Ficha n'IMDb
Ficha en FilmAffinity
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata

Aladdín o Aladdin ye una película animada producida por Walt Disney Feature Animation y distribuyida por Walt Disney Pictures. Ye la trentena primer cinta na serie Walt Disney Animated Classics y realizóse nun periodu conocíu como'l Renacimientu de Disney. La película montar so la direición y producción de John Musker y Ron Clements, los guiones de Musker, Clements, Ted Elliot y Terry Rossio, y con Alan Menken como responsable de la banda sonora. Amás, cuenta con un ampliu repartu coral nel que participaron principalmente Scott Weinger, Robin Williams, Jonathan Freeman y Linda Larkin. L'argumentu de Aladdín ta inspiráu nel cuentu árabe Aladino, de la coleición Les mil y una nueches, y na película The Thief of Bagdad (1940). Cunta la hestoria d'Aladdín, un Neños de la cai nueva de la cai qu'un día atopa una llámpara máxica con un xeniu nel so interior. Esti postreru ye capaz de concede-y tres deseo, unu de los cualos ye usáu pol protagonista p'amarutase como un príncipe adineráu con tal d'impresionar a la princesa Jasmín, de quien se namora.

El desarrollu del filme remontar a 1988, cuando'l compositor Howard Ashman tuvo la idea de convertir Aladino nun musical pa Disney. Magar compunxo dellos cantares con Alan Menken y redactó un tratamientu nun foi sinón hasta 1991, cuando la guionista Linda Woolverton fixo cambeos a la esquisa de Ashman tomando dellos elementos de The Thief of Bagdad, que la producción dio empiezu. Otros cambeos na trama fueron realizaos finalmente por Elliot y Rossio. El diseñu de los personaxes tuvo basáu na obra del caricaturista Al Hirschfeld, carauterizada pola so semeyanza coles miniatures perses y la caligrafía árabe, y el de los escenarios ta inspiráu na llocalidá iranina d'Isfahán, pintures de la dómina victoriana y ensayos fotográficos sobre la cultura del Mediu Oriente. Pa l'animación de delles escenes utilizó'l programa computarizado CAPS.

La cinta foi llanzada'l 25 de payares de 1992. Llogró reaición positiva per parte de les crítiques, que la emponderó principalmente pola so música, efeutos visuales y l'actuación de Williams como'l Xeniu. La so recaldación xubió hasta unos 504 millones USD, lo cual convertir na película con mayores ingresos de 1992, y la más esitosa de Disney hasta esi momentu al superar les recaldaciones de Beauty and the Beast (1991). Aladdín ganó dellos premios incluyendo un par de premiu Óscar y dos Globos d'Oru gracies a la so banda sonora, ente otros. Cabo señalar que'l cantar «A Whole New World» llogró un Grammy como cantar del añu y foi la primer balada de Disney en xubir al visu del llistáu Billboard Hot 100. D'esta película derivaron dellos trabayos como una adautación al teatru, un espectáculu de Disney on Ice, los filmes The Return of Jafar (1994) y Aladdín y el rei de los lladrones (1996), una serie de televisión y diversos videoxuegos.

Argumentu[editar | editar la fonte]

Sinopsis[editar | editar la fonte]

El filme empieza col intentu de Jafar, Gran Visir del Sultán de la ficticia ciudá de Agrabah, d'aportar a la Cueva de les Maravíes, yá que nel so interior hai una lámpara d'aceite que contién un xeniu. Sicasí, esti y el so loru Iago precisen d'Aladdín pa poder entrar na cueva. Al par d'esta situación, Jasmín, fía del Sultán, fuxe del palaciu por cuenta de que discrepa cola so obligación de casase. Ye ellí onde s'atopa col neñu de la cai neñu caleyeru, Aladdín, y el so monu Abu, pero dambos son prindaos pol visir.

Sicasí, Jafar decide lliberar porque los precisa pa entrar na Cueva de les Maravíes. Cuando lleguen ellí, atopar con una alfombra máxica y darréu afayen la llámpara, hasta que la cueva empieza a colapsar tres l'intentu de Abu de robar una xoya. Nesi momentu, Jafar intenta coyer el candil, pero'l monu acaba robándo-yla. Ye asina qu'Aladdín, Abu y l'alfombra nun consiguen escapar, cuando'l protagonista inconscientemente estrega la llámpara y apaez el Xeniu, que ta dispuestu a concede-y tres deseo, anque consigue engañar por que los saque del llugar ensin gastar nengunu. En saliendo, promételu qu'unu va ser pa lliberar, pero mentanto pide que-y convierta nun príncipe pa intentar que Jasmín afitar nél.

Tres l'intentu de Jafar d'engañar al Sultán por que se case él mesmu cola princesa coles mires de mata-yos a los dos, apaez un desfile protagonizáu por Aladdín — sol nome de Príncipe Ali Ababwa — pa intentar averase a Jasmín, pero esta refugar. Ye más, dempués dase cuenta de que ye'l mozu que s'atopó nes árees comerciales de Agrabah, anque-y miente al dicir que ye una forma de safase de la so vida del palaciu. En despidiéndose, Jafar ordena encadenar a Aladdín y dempués fundilo na agua, momentu nel que'l Xeniu rescatar como segundu deséu. Amás, el Sultán nóma-y socesor en viendo la so valentía, daqué que decide tener en cuenta una vegada que llibere al Xeniu.

Tres ello, Iago roba la llámpara y se la entrega a Jafar, que'l so primer y segundu deséu son los de convertise en Sultán y en bruxu, respeutivamente, pa unviar al protagonista bien lloñe. Sicasí, consigue tornar gracies a l'alfombra máxica. Nun intentu d'ayudar, Jasmín intenta distrayer al agora líder por qu'Aladdín róbe-y la llámpara, pero da cuenta d'ello. Ye ende cuando esti engañar por que tresformar en xeniu y, arriendes d'ello, introdúzase nuna llámpara, una y bones estes criatures nun son llibres. Finalmente, como últimu deséu llibera al Xeniu y contrái matrimoniu con Jasmín, a pesar de que les lleis diben contra esa situación.

Temátiques[editar | editar la fonte]

Plantía:Cuadru azul

Magar la desigualdá y discriminación a los probes en Agrabah, Aladdín ye un mozu despreocupado que se les ingenia a diariu pa llograr alimentu y ser feliz. Sicasí, la so perceición camuda cuando conoz a la princesa Jasmín nel mercáu y namórase d'ella. Al sentir qu'ella habría d'amosase interesada solamente n'otros miembros de la realeza, el primer deséu de Aladdín al Xeniu ye que lo convierta nun príncipe. Esta midida compruébase fallida yá que, ensin saber la so verdadera identidá, Jasmín tarrez la personalidá del denomináu «Príncipe Alí». Nun ye sinón hasta qu'Aladdín confiésa-y la verdá y abandona la so disfraz como príncipe qu'ella-y correspuende y namórense. D'esta forma la trama resalta la importancia de l'autoestima yá que «la imaxe inflúi pero lo verdaderamente importante ye ser siempres tu mesmu» y «Aladdín ye una bona muestra de qu'asonsañar ser quien nun yes solo te va faer fracasar y ser refugáu».[11]

Otru conceutu encetáu na película ye'l valor de la llibertá, pos la mayoría de los personaxes siéntense cautivos y, en mayor o menor grau, nagüen por ser llibres de les sos rutinaries formes de vida. Por casu, la emoción que siente'l Xeniu cuando Aladdín promételu lliberar col so tercer deséu ye comprensible debíu al considerable tiempu qu'esta criatura vivió nel interior de la llámpara. De manera similar, Aladdín prefier adoptar la personalidá d'un príncipe pa impresionar a Jasmín y evitar que lo sigan discriminando pola so probeza; Jafar, que se siente acorviáu pola restricción de la so autoridá frente al Sultán, a quien considera un incompetente; o la mesma Jasmín, que refuga comprometese con cualquier príncipe tan solo pa siguir col llinaxe real del padre.[12] Precisamente esta ye la razón que la lleva a remontase contra les costumes y l'estructura social de Agrabah, a diferencia d'otres películes de princeses de Disney nes qu'elles suelen ser la damisela n'espera de ser rescatada.[13][14] Acordies con Musker: «[Jasmín] tien de siguir lo que'l so corazón díctelu y nun dexar que la so vida vease comprometida por daquién más nin por nenguna figura d'autoridá. Ella ten de ser quien decida a quién casar».[14] El valor de l'amistá ye esploráu por aciu el venceyu ente'l Xeniu y Aladdín: «anque Aladdín ye probe y nun tien casa, tien bonos valores más allá de la so apariencia de 'lladrón de mercáu'. La llealtá al so amigu, el Xeniu, a la fin revela qu'esti tien a un verdaderu amigu en Aladdín, [y esti] cumple la so promesa de lliberar al Xeniu entá cuando eso signifique qu'él pierda a la moza de la cual ta namoráu».[14]

Pa la película, Clements refugó'l conceutu orixinal del cuentu árabe una y bones «[Les mil y una nueches espón que] tener tou lo que deseyes sería lo más grandioso qu'hai nel mundu, y ye malu cuando te arrampúñenlo polo que tienes de recuperalo por que tou vuelva tar bien. Nun queríamos qu'esi fuera'l mensaxe de la película». Sicasí, incorporóse la temática de «cumplir deseos» a manera d'alternativa por que'l protagonista cumpla los sos pruyimientos, anque depués estos atráigan-y otra clase de problemes.[14]

Repartu principal[editar | editar la fonte]

El rodaxe de la película y la grabación de voces realizar nun periodu de trés años.[15] Jonathan Freeman foi'l primer actor escoyíu pol estudiu pa integrar el repartu de la película. La grabación de los sos diálogos como Jafar estender mientres un añu y nueve meses, mientres los cualos volvió grabar ciertes llinies al ser escoyíos Weinger y Linda Larkin —quien representa a Jasmín— namás que «Jafar sintiérase como una verdadera amenaza pa Aladdín y Jasmín» respeutivamente.[16] Orixinalmente, el personaxe se visionó con un calter enfadosu, pero los direutores decidieron qu'un villanu con apariencia calma daría más mieu.[12] Arriendes d'ello, l'animador Andreas Dexa trató d'añader dalgunos de les traces faciales de Freeman.[17] De la mesma, escoyer a Douglas Seale pa da-y voz al Sultán, que cuntó con inspiraciones del Magu de Oz, como la traza d'una figura d'autoridá incompetente.[12]

Scott Weinger, Robin Williams y Linda Larkin son los encargaos de poner voz a Aladdín, el Xeniu y Jasmín, respeutivamente, protagonistes de la cinta.

Scott Weinger foi escoyíu como Aladdín n'unviando una grabación casera na qu'improvisó un diálogu xunto cola so madre, quien interpretó de la mesma al Xeniu.[18] De forma similar, Disney contautó a Larkin pa la interpretación de la princesa Jasmín nueve meses dempués de la so audición. Pa grabar les sos llinies, Musker y Clements pidiéron-y a l'actriz qu'afixera la so voz a la intensidá aguda que teníen en mente pal personaxe.[12] Al igual qu'asocediera con Robin Williams —l'encargáu de dar voz al Xeniu—, l'estudiu aprobó que Gilbert Gottfried improvisara los sos diálogos como Iago.[19] Amás, los animadores añadiéron-y al personaxe dalgunos traces del so actor de voz como los sos güeyos mediu zarraos y el so dentame constantemente presente.[12] Pa la voz de Abu escoyer a Frank Welker, que basó la so interpretación na resultancia d'una visita que fizo l'equipu de producción al zoo de San Francisco pa estudiar el comportamientu de dellos monos.[15]

Ashman concibió orixinalmente al Xeniu con una personalidá reminiscente de Cab Calloway y Fats Waller.[20] La predilección de Musker y Clements por Williams llevó a la so contratación pa dar voz al Xeniu, magar que Katzenberg suxuriera enantes a John Candy, Steve Martin o Eddie Murphy pa esti papel.[17] Williams aceptó participar nel filme dempués de ver una animación del Xeniu producida por Goldberg con diálogos de los sos rutines de comedia en vivu.[21] Grabó la so actuación de forma simultánea a la filmación de les películes Hook (1991) y Toys (1992). A diferencia d'otres producciones animaes, Disney dexó que l'actor improvisara la mayoría de los sos diálogos en Aladdín. Eric Goldberg, supervisor d'animación del personaxe, escoyó ciertes llinies del comediante, que grabó hasta dieciséis hores de material, y produció les animaciones correspondientes pa empalmarlas colos diálogos de Williams.[17][22] El comediante tamién interpretó al vendedor ambulante de la escena inicial de la película, que tamién foi improvisada pol actor.[23]

Williams tuvo un desalcuerdu con Disney debíu al incumplimientu del estudiu al respective de la so participación. En cuenta de solicitar un salariu millonariu, l'actor aceptó la cuota mínima estándar de 75 000 USD establecida pol sindicatu d'actores SAG en retribución al ésitu de Good Morning, Vietnam (1987), protagonizada por él y distribuyida por Touchstone Pictures, subsidiaria de Disney. Lo anterior alcordar cola condición de que l'estudiu nun centrara la so campaña de mercadotecnia en redol al Xeniu en favor del estrenu de la so otra película, Toys, un mes dempués de la exhibición de Aladdín. Disney incumplió tal condición y promovió amás al personaxe en xuguetes y otros productos magar nun usar el nome de Williams nos anuncios publicitarios.[23] Arriendes d'ello, esti postreru refugó volver interpretar al Xeniu en The Return of Jafar. Tres el reemplazu de Katzenberg por Joe Roth como presidente de Disney, l'estudiu pidió una sida al actor pol desalcuerdu.[24] D'esta forma, el repartu coral quedó integráu por:

  • Scott Weinger como Aladdín: un lladrón probe pero con gran corazón que vive en Agrabah. Brad Kane sustitúye-y nes cantares. L'animación corrió al cargu de Glen Keane.[17]
  • Robin Williams como'l Xeniu: un risible xeniu con un poder cuasi omnipotente que solo puede exercese cuando'l so amu deseyar. Eric Goldberg foi'l que supervisó la so animación.[17]
  • Jonathan Freeman como Jafar: l'afamiáu de poder Gran Visir de Agrabah y principal antagonista de la cinta. El so supervisor d'animación foi Andreas Dexa.[17]
  • Linda Larkin como Jasmín: la princesa de Agrabah, que ta cansada de la so vida nel palaciu real. Lea Salonga sustitúye-y nes cantares. Mark Henn foi l'encargáu d'animación.[17]
  • Frank Welker como Abu: un monu cleptómanu con voz bien aguda que ye la mascota de Aladdín. L'animación foi dirixida por Duncan Marjoribanks, responsable primeramente del diseñu de Sebastián en La serenita.[14] Tamién hai que resaltar que Welker punxo voz al tigre de Jasmín —llamáu Rajah— y al de la Cueva de les Maravíes.[25]
  • Gilbert Gottfried como Iago: un loru de calter porcaz y sarcásticu que ye la mascota y compinche de Jafar. L'encargáu d'animación foi Will Finn.[12]
  • Douglas Seale como'l Sultán: el pretencioso pero atentu gobernador de Agrabah qu'intenta desesperadamente atopar un pretendiente pa la so fía, Jasmín. La xera d'animación foi realizada por David Pruiksma.[17]
  • Jim Cummings como Razoul: el Capitán de la Guardia. Foi nomáu asina tres la supervisión del diseñu per parte de Rasoul Azadani.[12]
  • Robin Williams como'l narrador: apaez al entamu de la película como un mercader misteriosu. En promocionando bienes inútiles, ye'l que revela la llámpara máxica y da empiezu a la hestoria de Aladdín. Bruce Adler ye l'encargáu d'emprestar la so voz pa los cantares. Debra Armstrong encargar d'esta animación.[17]
  • L'alfombra máxica: una alfombra de calter sensible y capaz de volar. L'encargáu d'animación foi Randy Cartwright.[17]

Producción[editar | editar la fonte]

Antecedentes y redaición del guión[editar | editar la fonte]

La hestoria de Aladino, contenida na escoyeta de cuentos árabes titulada Les mil y una nueches, ye la base de la película.

En 1988, mientres trabayaba en La serenita, Howard Ashman tuvo la idea d'afaer el cuentu árabe Aladino, de Les mil y una nueches, nun musical animáu tipu camp de los años 1930.[26] Poco dempués presentó-y a Walt Disney Animation Studios un tratamientu de cuarenta páxina[20] y escribió seis canciones con Alan Menken. Anque'l so borrador yera fiel a la fonte, introdució dellos cambeos nel argumentu como la adición de trés nuevos personaxes como amigos del protagonista — Babkak, Omar, y Kasim.[27][28] Nel so llibretu, Aladdín ye un mozu de quince años esperanzáu en que la so madre siéntase arguyosa d'él. El so grupu d'amigos ta conformáu polos trés personaxes yá mentaos y una moza llamada Abbi, que ta secretamente namorada d'él. Al términu de la so aventura pa rescatar a la princesa Jasmín — na que s'enfrenta a Wazir y el so loru parlante Sinbad, Aladdín enterar del amor que siente Abbi por él, y refuga el so matrimoniu cola princesa en cuenta de quedase con Abbi, el so verdaderu amor.[29] Disney refugó'l proyeutu, y pidió-yos a él y a Menken que trabayaren sicasí na composición de la banda sonora del so próximu estrenu animáu, Beauty and the Beast.[30]

La guionista Linda Woolverton, que tamién participó na producción de Beauty and the Beast, retomó'l guión de Ashman y creó un borrador con elementos basaos en The Thief of Bagdad, tales como'l villanu Jafar, el vieyu lladrón Abú y la doncella qu'acompaña a la princesa.[31][32] El proyeutu entró formalmente en fase de producción una vegada que John Musker y Ron Clements escoyeron dirixir Aladdín en cuenta de les versiones de El llagu de los cisnes y El rei de la selva — depués renombrada a The Lion King — suxuríes tamién por Disney.[33] L'estudiu finalmente estableció como fecha d'estrenu el 25 de payares de 1992.[28] Anque Ashman morrió en marzu de 1991, llogró componer antes un par de cantares más pal filme — «Prince Ali» y «Humiliate the Boy» — xunto con Menken.[34]

N'abril de 1991 Musker y Clements, qu'aquel día escribieren un nuevu borrador del llibretu, unviáron-y un carrete con ilustraciones de la película al entós xefe del estudiu, Jeffrey Katzenberg, en busca de la so aprobación.[28] La so respuesta foi negativa y, en considerando que la película «nun conectaba», solicitó-yos que volvieren escribir el guión dende cero, ensin considerar nengún axuste na fecha d'estrenu.[35] A manera de suxerencia, Katzenberg fíxo-yos ver que'l llibretu nun tenía de tar acutáu a la visión orixinal de Ashman,[27] amás de pidi-yos que refugaren a la madre de Aladdín.[36] Eventualmente l'estudiu contrató a Ted Elliott y Terry Rossio por qu'asistieren na redaición del llibretu.[28] Elliott y Rossio, amás de siguir les indicaciones de Katzenberg,[37] tamién s'inspiraron en The Thief of Bagdad.[38][39] Ente los cambeos que realizaron a los anteriores borradores tuvieron el cambéu del escenariu de la trama de Bagdag a la ficticia Agrabah,[40] la concesión d'un mayor énfasis a la princesa Jasmín, el refugue de dellos cantares de Ashman y Menken,[37] el cambéu de personalidá de Aladdín a una más asemeyada a la d'un mozu y aspru Harrison Ford»,[28][41] y la adición d'un rol más risible al loro Iago en mirando l'actuación de Gilbert Gottfried en Beverly Hills Cop II (1987). Ello ye que esti postreru foi contratáu dempués pa emprestar la so voz a Iago.[42] N'ochobre de 1991 Katzenberg dio lluz verde al proyeutu pa empezar les etapes de diseñu y rodaxe.[20]

Diseñu y animación[editar | editar la fonte]

L'escultor Kent Melton ellaboró maquetes d'unes cuantes pulgaes d'altu de cada personaxe de la película, p'ayudar a los animadores a visualizalos nun planu tridimensional.[14] El diseñu de Aladdín pasó por dellos cambeos antes de llegar a la so versión definitiva. Orixinalmente diba ser un neñu de trece años d'edá con traces físiques paecencies a los del actor Michael J. Fox, sicasí Glen Keane y el so equipu d'animadores al cargu de diseñar al personaxe decidieron brinda-y un aspeutu menos infantil ya inspiráronse nes apariencies de Tom Cruise y de dellos modelos de Calvin Klein. D'alcuerdu a Musker: «Adoptó un físicu más atléticu, robezu y más paecíu al d'un mozu líder qu'antes».[43][23] De la mesma, Mark Henn inspirar na apariencia física de la so hermana menor y de l'actriz Jennifer Connelly pa diseñar a la princesa Jasmín.[44] Pa facilitar el llabor d'animación, Henn tamién recurrió a l'actriz Robina Ritchie pa personificar los xestos y movimientos del personaxe en concordanza colos diálogos de Larkin.[14] Pela so parte, les obres del caricaturista Al Hirschfeld tamién sirvieron d'inspiración pal diseñu de la mayoría de los personaxes del filme,[17] por cuenta de la so semeyanza coles miniatures perses y la caligrafía árabe.[14] La única esceición foi Jafar, diseñáu por Andreas Dexa, que quixo ufiertar una apariencia qu'oldeara col restu de los personaxes.[45]

Pa realizar los pantalones bombachos de Aladdín, Keane inspirar nel raperu MC Hammer.[46] Mientres el procesu d'animación, cada equipu d'animadores al cargu de un personaxe solía comunicase ente sigo coles mires de facilitar la creación d'escenes con personaxes interrellacionaos ente sigo. Keane y Henn, responsables de l'animación de Aladdín y Jasmín respeutivamente, teníen de tar en constante comunicación per teléfonu, y unviar los sos diseños vía fax o discos compactos una y bones el primeru llevó a cabu'l so llabor na división de Disney en California, ente que Henn atopar en Disney-MGM Studios en Florida. El diseñu de l'alfombra máxica recayó en Randy Cartwright, que comparó l'animación del personaxe col origami. Pa representar el movimientu de l'alfombra tuvo de plegar una prenda de vistir constantemente mientres llevaba a cabu l'animación.[14] Eventualmente, el diseñu de la testura foi amestáu de forma dixital.[17]

A la izquierda, fotografía del Taj Mahal, India. A la derecha, una maqueta del palaciu de Agrabah de Aladdín.

Los animadores diseñaron los escenarios col enfotu de recrear una llocalidá islámica del sieglu XV.[14] Estos basáronse principalmente na ciudá iranina d'Isfahán, llugar de procedencia del supervisor d'animación Rasoul Azadani,[12] ente que pal palaciu del Sultán inspirar nel Taj Mahal, allugáu na población india d'Agra.[47] Tamién sirvieron como fontes d'inspiración delles películes de los años 1940 y 1950, n'específicu The Thief of Bagdad; pintures de la dómina victoriana; según ensayos fotográficos sobre la cultura del Mediu Oriente. Cabo señalase que Aladdín foi la primer película de Disney n'utilizar un únicu esquema del color, pa lo que los animadores se centraron nel contraste visual ente Aladdín y Jafar.[14] D'esta forma'l so oxetivu yera acomuñar la personalidá de los personaxes con un color: por casu, el sultán apaez arrodiáu del color azul que los animadores acomuñaron colos conceutos de bondá ya idealismu, ente que Jafar ta somorguiáu en colores coloraos.[14] El programa computarizado CAPS sirvió pa pintar tanto a les escenes como a los oxetos y personaxes.[12][17] Ciertos segmentos producíos con animación per ordenador, tales como la entrada en forma de tigre a la Cueva de les Maravíes, o aquella na qu'Aladdín escapa de la mesma cueva en ruines,[17] fueron supervisaos por Don Paul.[14]

La película inclúi delles referencies a otres películes del estudiu como Beauty and the Beast, La serenita y Pinocho,[12] a ciertos personaxes como Goofy — el cual puede trate nun sombreru qu'usa'l Xeniu nes últimes escenes, y al curtiu The Magic of Disney Animation realizáu por Williams pa un tour de Disney-MGM Studios a finales de los años 1980 —cola playera ḥawaiana y les sandalías tamién usaes pol Xeniu—. Inclusive dellos personaxes tán basaos en dellos emplegaos de Disney d'esi entós, y n'el direutores Clements y Musker.[25] Cabo añader que Katzenberg pidió incorporar el lletreru de «Applause» — «Aplausos» — a la fin del númberu musical «A friend like interpretar pol Xeniu en reparando que nuna de les exhibiciones de prueba l'audiencia nun aplaudía o se sentía emocionada.[48]

Banda sonora[editar | editar la fonte]

Aladdin: Original Motion Picture Soundtrack
Datos
Tipu película de animación (es) Traducir
Idioma inglés
Xéneru Banda sonora
Lletrista Howard Ashman y Tim Rice
Compositor Alan Menken
Productor John Musker, Ron Clements, Donald W. Ernst y Amy Pell
País Bandera de Estaos Xuníos d'América Estaos Xuníos
Fecha publicación 25 payares 1992[1]
Duración 49:54[49]
Cronoloxía de 
Aladdin: Original Motion Picture Soundtrack The Return of Jafar
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata
Alan Menken, principal compositor de la banda sonora del filme.

Alan Menken y Howard Ashman escribieron dellos cantares pa Aladdín primero qu'empecipiara la producción de Beauty and the Beast. Tres la muerte d'esti postreru en 1991, Menken y Tim Rice compunxeron el restu de la banda sonora de la película.[52] De los cantares compuestos por Menken y Ashman, trés formen parte del álbum: «Arabian Nights», «Friend Like Me» y «Prince Ali».[14]

En total compunxéronse catorce cantares, de les cualos seis apaecen nel llargumetraxe.[53] La edición especial del DVD inclúi cuatro interpretaciones musicales grabaes nes primerices etapes d'animación del filme, según un clip de videu del cantar «Proud of Your Boy», entonada por Clay Aiken,[54] que tamién forma parte del discu DisneyMania 3.[55] Les demo de delles de les composiciones orixinales de Ashman fueron puestes a la venta en distintos formatos, qu'inclúin el compilatorio The Music Behind the Magic (1994),[56] y la edición especial de la banda sonora y el DVD de la película, dambos distribuyíos a partir de 2004.[54]

Walt Disney Records punxo a la venta l'álbum el 6 de payares de 1992 en formatu de CD.[50] Al añu siguiente apaeció una edición que contenía una nueva versión de la tema «Arabian Nights», con delles lletres modificaes por cuenta d'acusaciones de discriminación contra la población musulmana.[57] Una década dempués, en 2004 el mesmu sellu discográficu empezó a distribuyir una edición especial» qu'amás del compilatorio orixinal incluyi dar de los cantares «Proud of Your Boy» y «High Adventure».[58] Esi mesmu añu tuvo disponible una versión karaoke en formatu CD+G.[59]

Acordies con el sitiu web Allmusic, la banda sonora de Aladdín ye considerada como «consistentemente bona, que compite colo meyor d'otros musicales animaos de Disney de los años 1990».[60] El material fixo acreedor al premiu Óscar como meyor banda sonora y el Globu d'Oru na mesma categoría, en 1992.[61][62] De forma idéntica, el cantar «A Whole New World» llogró'l premiu Óscar[61] y el Globu d'Oru na categoría de meyor cantar orixinal,[63] amás d'un Grammy como cantar del añu en 1994.[64] Esi añu yera unu de los álbumes más esitosos acordies cola revista Billboard;[65] ello ye que'l senciellu «A Whole New World» algamó'l visu de la llista Billboard Hot 100.[66] Hasta 2014 vendiérense más de 2,4 millones de copies de la banda sonora.[67] De siguío, se enlistan los cantares de la banda sonora orixinal:[50]

NᵘTítuluDuración

Carauterístiques téuniques[editar | editar la fonte]

Pa la grabación de Aladdín, primero utilizóse la resolución dixital como documentu base, pa a partir d'ende faer la versión en gran formatu por aciu l'usu de la resolución 2K. Auníu a ello, aplicóse'l procesu cinematográficu Technicolor nel llaboratoriu con esi mesmu nome, allugáu en Hollywood. Pela so parte, la rellación d'aspeutu ye de 1.33: 1 pa los llanzamientos en VHS y de 1.85: 1 pa les versiones llanzaes en cine. Finalmente, tocantes a l'amiestu de soníu, consiguir por aciu los sistemes Dolby SR y Dolby Digital.[68]

Llanzamientu[editar | editar la fonte]

Mercadotecnia[editar | editar la fonte]

Antes del so estrenu nes sales de cine, el filme foi precedíu por una fuerte campaña promocional que dio empiezu cola publicación d'un tráiler na mayoría de les cintes VHS que se vendieron nes feches próximes al so estrenu — 101 dálmates y Beauty and the Beast, ente otres. Auníu a ello, tamién se cerraron numberosos alcuerdos con grandes empreses de juguetería pa llanzar productos llicenciaos cola marca.[69] Ello ye que un altu executivu de Baker & Taylor — empresa de venta de llibros y material d'entretenimientu que tuvo arreyada cola comercialización de productos de Aladdín — afirmó que «tolos factores [pa faer una bona campaña] esta[ba]n alliniaos», lo que lu llevó a reconocer que foi «una escelente promoción, preparada pa cutir nel momentu correutu».[70] Otres de les empreses que tamién llanzaron elementos inspiraos nel filme fueron Burger King,[71] Mattel, y Nestlé.[72][73]

Estrenu[editar | editar la fonte]

Aladdín tuvo un estrenu llindáu el 8 de payares de 1992 en Hollywood, y tres díes más tarde realizáronse proyeiciones en Los Angeles y Nueva York.[74] La so fecha de debú na gran pantalla nel restu de los Estaos Xuníos foi'l 25 de payares de 1992 y nesa selmana llanzar en 1131 sales de cine.[74][75] Col pasu de les selmanes, la reproducción de la cinta foise estendiendo a más sales de cine del país; ello ye que la temporada navidiega, según los meses de xineru y febreru de 1993, fueron les dómines nes que más escenarios tuvieron la película na so cartelera.[75] Tocantes al so estrenu a nivel mundial, les feches de llanzamientu varien según el país, que son les siguientes:

Feches d'estrenu (Fonte: IMDb)[74]
País Fecha d'estrenu País Fecha d'estrenu
Bandera de Estaos Xuníos d'América Estaos Xuníos 8 de payares de 1992 (Hollywood)
11 de payares de 1992 (Los Ánxeles y Nueva York)
25 de payares de 1992
4 d'ochobre de 2004 (reestrenu) 		Bandera del Reinu Xuníu Reinu Xuníu 17 de payares de 1993
Bandera de Israel Israel 14 d'avientu de 1992 Bandera d'Alemaña Alemaña
 España 		18 de payares de 1993
Bandera de Filipines Filipines 30 d'abril de 1993 Bandera de Dinamarca Dinamarca
Bandera de Suecia Suecia 		19 de payares de 1993
Bandera de Australia Australia 3 de xunu de 1993 Bandera d'Italia Italia 20 de payares de 1993 (Milán)
3 d'avientu de 1993
Bandera de Uruguái Uruguái 25 de xunu de 1993 Bandera de Francia Francia 24 de payares de 1993
Bandera d'Arxentina Arxentina
Bandera del Perú Perú 		1 de xunetu de 1993  Eslovaquia
Bandera de Grecia Grecia
Bandera de Países Baxos Países Baxos 		25 de payares de 1993
Bandera de Brasil Brasil
Bandera de Corea del Sur Corea del Sur 		3 de xunetu de 1993 Bandera de Chequia República Checa 2 d'avientu de 1993
Bandera de Ḥong Kong Hong Kong 15 de xunetu de 1993 Bandera de Finlandia Finlandia
Bandera d'Hungría Hungría
Bandera de Irlanda Irlanda
Bandera de Noruega Noruega 		3 d'avientu de 1993
Bandera de Taiwán Taiwán 31 de xunetu de 1993 Bandera d'Islandia Islandia
Bandera de Portugal Portugal 		10 d'avientu de 1993
Bandera de Xapón Xapón 7 d'agostu de 1993 Bandera de Polonia Polonia 24 d'avientu de 1993
Bandera de Tailandia Tailandia 7 d'ochobre de 1993
—
—

Receición[editar | editar la fonte]

Comercial[editar | editar la fonte]

Tres el so llindáu estrenu al públicu'l 13 de payares de 1992 en solu dos sales y una recaldación de 438 306 USD a lo llargo d'esa selmana,[75] el so llanzamientu'l 25 de payares d'aquel añu en más de mil sales de cine resultó nunes ganancies de 19,2 millones USD na so primer fin de selmana, solo por detrás de Home Alone 2: Lost in New York.[76] Dende'l principiu siempres tuvo ente los diez películes con más ingresos en taquilla, pero nun foi hasta la selmana navidiega del 25 al 31 d'avientu cuando s'asitió en primer posición. A esos altores yá recaldara cuasi 100 millones USD — solo nesa selmana captó más de 32 millones. Con ello, asítiase nel númberu unu n'ingreso cinco vegaes, trés d'elles siguíes.[75] Nun hai qu'escaecer que l'estrenu del filme producir na dómina del Renacimientu de Disney, conocida poles grandes recaldaciones que recibieron les sos películes en comparanza con producciones anteriores.[77]

Aladdín convertir na cinta más esitosa de 1992 nel mercáu domésticu — conformáu por Canadá y Estaos Xuníos, percima de Home Alone 2 y Batman Returns, yá que se fixo acreedora a ganancies por más de 217 millones USD que, sumáu a los 286,7 millones USD recaldaos nos países estranxeros, consiguió una taquilla total de 504 millones.[78][79] Nesi momentu, solu trelce filmes dende 1975 superaren los 200 millones de recaldación nes places norteamericanes — l'anterior en consiguilo foi Terminator 2: Judgment Day (1991).[80] Amás, foi la película más triunfante de Disney hasta aquel momentu, bien percima de los sos dos ésitos anteriores, La serenita (1989) y Beauty and the Beast (1991).[81] Sicasí, la so siguiente producción, The Lion King (1994), arrampuñó-y el puestu.[82] Sicasí, a fecha de xunu de 2017, tratar de la trentena película animada con mayores recaldaciones,[83] la décima si tomar en cuenta solo al subxéneru fantásticu y la sesta de les ambientadas na rexón d'Oriente Mediu.[84][85]

Crítica[editar | editar la fonte]

Anglosaxona y d'otros países[editar | editar la fonte]

Roger Ebert, críticu del Chicago Sun-Times, reconoció que yera una bona película, anque la so banda sonora yera peor que la d'otres producciones de Disney.

La película cunta con un permediu de 94 % de calificación favorable nel recopilador web Rotten Tomatoes, d'un total de 68 reseñes de distintes publicaciones n'inglés. Na so evaluación xeneral, los editores del recopilador concluyeron que «[siendo] una bien entretenida película del Disney modernu, Aladdín ye visualmente atanante, con brillosos cantares y un gran repartu que faen que cada escena valga la pena».[86]

La mayoría de la prensa emponderó l'actuación de Williams como'l Xeniu;[86] d'acordies con Janet Maslin, de The New York Times, «[los neños] nun precisen saber a qué ta faciendo alusión el Sr. Williams pa dase cuenta de lo risondero que ye».[87] Dalgunos como l'animador estauxunidense Chuck Jones y el comediante Spike Milligan catalogar como «la meyor y más risondera película de tolos tiempos», respeutivamente.[28][88] Peter Travers, de la revista Rolling Stone, señaló que los elementos risibles del filme facer accesible tantu pa los neños como pa los adultos,[89] daqué no que coincidió Desson Howe, de The Washington Post, pa quien «los neños van quedar encantaos cola maxa y l'aventura [de Aladdín]».[90] Otros aspeutos valoraos positivamente fueron los efeutos visuales, los personaxes y los cantares. Acordies cola revista Variety: «La virtuosidad téunica» del llargumetraxe ayuda a embrivir ciertos fallos na trama, amás de calificar a la espresividá de l'alfombra como «el llogru más destacáu» de la producción.[91] Nel so reseña, Kenneth Turan, de Los Angeles Times, destacó que «mirar la película te convierte nel neñu más pequeñu y cola boca abierta [mientres mira esa] maxa na pantalla, según nel adultu más conocedor, capaz de rir con daqué del humor sorpresivamente astutu [del filme]. Llograr dambes coses ye daqué, pero incorporales nuna mesma película ye estelante».[92] Magar el críticu James Berardinelli destacó los efeutos visuales y los cantares, y dio-y una calificación de 3,5 estrelles d'un total de cuatro, reparó que «nun ta al altor de Beauty and the Beast».[93]

Tocantes a reseñes menos entusiastes, Ed Gonzalez, de la publicación Slant Magacín, catalogó l'actuación de Williams como un actu de circu racista, ridículu y narcisista».[94] Per otra parte, anque Roger Ebert dio-y una bona calificación, consideró que la música ye «inferior a la de La serenita y la de Beauty and the Beast». Tamién calificó'l venceyu ente Aladdín y Jasmín como «esllucíu y rutinariu», y críticó l'usu d'estereotipos étnicos nes «esaxeraes traces faciales de la mayoría de los personaxes árabes, como ñarices agabitaes, ceyes fruncíes y llabios gruesos, en contraste con Aladdín y la princesa que paecen adolescentes estauxunidenses blancos».[95]

Hispanoamericana y española[editar | editar la fonte]

Pa la revista española Hobby Consoles, Raquel Hernández Luján comentó: «Si tenemos que nomar la comedia más lloca y risondera de Disney [de los años 1990], Aladdin llévase la palma y marcaría la sienda de cintes posteriores como Hércules o The Emperor's New Groove».[96] De la mesma el sitiu web SensaCine dio-y una calificación de 2,5 de 4 estrelles, y argumentó que magar el filme «llogró crear unos personaxes inolvidables dientro d'una narración dinámica, magnífica», a la fin «resulta inda demasiáu infantil».[97]

La revista mexicana Cine Premiere destacó al Xeniu y catalogó la so apaición en Aladdín como unu de «los 50 meyores momentos de les películes de Disney». Na so evaluación, argumentó: «Lloñe de recurrir al tradicional xeniu seriu, la producción del filme decidir por un personaxe allegre y garapolero, que esfruta de la compañía ayena y de los sos impresionantes esplegues de poder, qu'aprovecha pa interpretar espectaculares númberos musicales onde realiza toa clase de trucos: camudar la so apariencia física, multiplicase ya inclusive utilizar les sos manes como baillarinos que lu acompañes».[98] Tamién catalogó'l llargumetraxe como una de los diez meyores películes de Robin Williams» en 2014.[99] De manera similar, el periódicu arxentín Clarín emponderó l'actuación de Williams al señalar que «lo que fizo col Xeniu nun tien nome. Non solo impostaba quichicientas voces ya interpretaba decenes de personaxes dalgunos desconocíos pa los espectadores fora de los Estaos Xuníos, d'alcuerdu—, sinón que llograba que'l Xeniu más qu'un sidekick, compañeru d'aventures, fora cuasi un protagonista compitiendo sanamente esi llugar con Aladdín».[100]

Premios y reconocencies[editar | editar la fonte]

Aladdín recibió tamién numberoses nominaciones, especialmente pola so música. Ganó dos premios Óscar, nes categoríes de meyor banda sonora y meyor cantar orixinal por «A Whole New World», amás de consiguir nominaciones pal senciellu «Friend Like Me», y pa les categoríes de meyor edición de soníu y meyor soníu.[61] Pela so parte, nos Globos d'Oru consiguió los premios de meyor cantar orixinal — de nuevu, con «A Whole New World» — y meyor banda sonora.[101][62] Nesa mesma gala, dióse-y tamién un premiu de llogros especiales a Robin Williams,[102] amás de cuntar cola nominación a meyor película - comedia o musical.[103] Otros premios inclúin l'Annie a la meyor película animada,[104] un MTV Movie Award a la meyor actuación risible gracies a Robin Williams,[105] según los Saturn a la Saturn a la meyor película de fantasía meyor película de fantasía, meyor interpretación nueva pa Scott Weinger y Saturn al meyor actor de repartu meyor actor de repartu pa Robin Williams.[106]

Finalmente, tamién se fixo acreedor del premiu a la meyor película animada de la LAFCA,[107] amás de los Grammy al meyor álbum de banda sonora pa mediu visual, Premiu Grammy al cantar del añu meyor cantar del añu, meyor interpretación pop vocal por un dúu o grupu y meyor cantar escritu pa una película, televisión o otru mediu visual por «A Whole New World».[64] Otros ésitos que llogró la cinta tamién fueron un par de nominaciones a la llista AFI's 100 años... 100 cantares del American Film Institute polos cantares «A Whole New World» y «Friend Like Me», anque a la fin quedaron refugaes.[108] En 2010 la revista británica Empire escoyó al Xeniu como unu de los cincuenta meyores personaxes animaos en tola historia del cine.[109]

Discutinios[editar | editar la fonte]

Unu de los versos nel cantar d'apertura, «Arabian Nights», foi modificáu dempués de delles protestes del Comité Antidiscriminación Americanu-Árabe — ADC, poles sos sigles n'inglés. La lletra foi camudada nos llanzamientos en formatu domésticu en xunetu de 1993, yá que dicía:[57][Nota 1]

I come from a land, from a faraway place where the caravan camels roam.
Where they cut off your ear if they don't like your face.
It's barbaric, but, hey, it's home.
Vengo d'una tierra, d'un llugar alloñáu onde les caravanes de camellos analayen.
Onde te corten la to oreya si nun-yos gusta'l to cara.
Ye cruel, pero, hey, ye'l mio llar.

La versión orixinal caltúvose intacta nel so llanzamientu orixinal en formatu CD, pero los sos rellanzamientos afacer al cambéu posterior. La grabación cuntaba cola voz orixinal en tolos versos y eso provocó un bultable cambéu na llinia editada con otra voz más grave. Arriendes d'ello, Entertainment Weekly catalogó la cinta como una de les más revesoses na hestoria.[110] La ADC tamién se quexó en rellación coles semeyes de los personaxes principales, Aladdín y Jasmín. Ellos criticaron qu'estos tán anglicalizados con acentos angloamericanos, en contraste col restu del repartu, que cunten cola piel escuro, acentu árabe, traces faciales grotescos, y apaecen malvaos y cobiciosos.[57]

Tamién hubo protestes por cuenta d'otra escena distinta. Cuando Aladdín ta siendo atacáu pol tigre Rajah nel balcón del palaciu, [el protagonista] diz en voz baxa: «Come on... good kitty, take off and go...» — trad. lliteral: «Vamos... gatín bonu, sal disparao y vete...» — y na pallabra «kitty» sobreponse otra con un soníu identificable, posiblemente un gurníu de Rajah. Delles persones afirmaron que dicía: «Good teenagers, take off your clothes» — «Adolescentes bones, quitar vueses ropes», lo que provocó crítiques por añader mensaxes subliminales a favor de la promiscuidá. Esto llevó a Disney a reemplazar la frase nos llanzamientos en DVD por «Down, kitty» — «Embaxo, gatín».[111]

Dellos amantes del filme dieron cuenta de delles semeyances ente Aladdín y The Thief and the Cobbler, una producción inacabada de Richard Williams. Ente eses semeyances, atópense paecíos nel argumentu, los personaxes, escenes y los diseños del fondu, coles mesmes que l'antagonista, Zig-Zag, comparte xestos col Xeniu, y Jafar.[112][113] Anque Aladdín estrenárase primeru, The Thief and the Cobbler empezó la so producción nos años 1960, pero quedó fundida en delles dificultaes como problemes financieros, derechos d'autor, correiciones nel argumentu y discrepancies nos últimos momentos de la producción por cuenta de qu'había distintos estudios intentando acabar la película dempués de que Williams fuera despidíu por retrasu a la d'acabar el trabayu.[114] El tardíu llanzamientu, acompañáu de la compra de Miramax y reedición del filme, resultó en que dalgunos consideren a The Thief and the Cobbler una copia de Aladdín, magar nun selo.[113]

Adautaciones y secuela[editar | editar la fonte]

Cine y televisión[editar | editar la fonte]

Aladdín foi siguida de la primer secuela que Disney llanzó direutamente pa videu, The Return of Jafar (1994). Nesta añadió un nuevu personaxe, Abis Mal — un lladrón incompetente ya infantil, cola voz de Jason Alexander. Tol repartu repitió pa esta secuela, coles esceiciones de Robin Williams, sustituyíu por Dan Castellaneta, y Douglas Seale, reemplazáu por Val Bettin. L'argumentu céntrase principalmente na vengación de Jafar escontra Aladdín, que cunta col sofitu de Iago, ente que Jafar se alía con Abis Mal.[115] Poco dempués del llanzamientu d'esta secuela, estrenar en televisión la so serie animada. Los sos episodios enfocar nes situaciones qu'asoceden tres The Return of Jafar.[116] En 1996, llanzóse la última secuela, Aladdín y el rei de los lladrones, tamién pa formatu domésticu puramente. La hestoria conclúi cola vida de Aladdín y Jasmín como casaos, y de cómo se da cuenta de que'l so padre ta inda vivu, anque seya los mandatariu de tolos lladrones de Agrabah.[115]

Los personaxes de Aladdín darréu salieron en Hércules: La serie animada,[117] amás d'apaecer como convidaos na serie House of Mouse y en trabayos rellacionaos con tales series; por casu, Jafar foi'l líder de los villanos de Mickey's House of Villains.[118] De la mesma forma, el Xeniu apaeció de volao nel capítulu de la ventena temporada de The Simpsons, Mypods and Boomsticks.[119] De siguío, Walt Disney Pictures anunció una comedia en imaxe real denominada Genies,[120] anque anguaño desconozse'l so estrenu,[121] una y bones la compañía darréu informó de la producción d'una película tamién n'aición real, basada nos personaxes y argumentu del filme, y dirixida por Guy Ritchie.[122]

Videoxuegos[editar | editar la fonte]

Artículu principal: Videoxuegos de Aladdín

Xunto col estrenu del filme, llanzáronse tres videoxuegos basaos nes aventures de Aladdín. Unu d'ellos foi realizáu por Virgin Interactive pa les consoles Sega Mega Drive, Game Boy, Nintendo Entertainment System y PC;[123] otru fechu por SIMS pa Sega Game Gear y Sega Master System,[124] y un postreru producíu por Capcom pa Super Nintendo y Mega Drive.[125][126]

Les series de televisión inspiraron otru xuegu lleavado a cabu por Argonaut Games y tituláu Disney's Aladdin in Nasira's Revenge, que se llanzó nel añu 2001 pa PlayStation y PC.[127] Amás, en 2004 Vivendi Universal llanzó Disney's Aladdin Chess Adventures, un xuegu d'axedrez cola llicencia del filme.[128] Pela so parte, la serie de Kingdom Hearts fixo de Aladdín un nivel conocíu como Agrabah — ciudá onde se desenvuelve l'argumentu de la cinta.[129] En Kindom Hearts y Kingdom Hearts: Chain of Memories la trama ta bien vagamente rellacionada cola película,[129][130] ente qu'en Kingdom Hearts II hai amiestos col argumentu de The Return of Jafar.[130] Pela so parte, el Xeniu ye una invocación recurrente na serie.[129]

Adautaciones al escenariu[editar | editar la fonte]

Anunciu de Disney's Aladdin: A Musical Spectacular nel Hyperion Theater del Disneyland de California.

Nun primer momentu, el filme inspiró en 1998 un espectáculu de Disney on Ice en Seattle,[131] según dos atraiciones pa parques temáticos de Disney: The Magic Carpets of Aladdin — trad. lliteral: Les alfombres máxiques de Aladdín — nel Walt Disney World Resort d'Orlando y Disneyland Paris.[132][133] Per otru llau, nel Disneyland Park, aniciáu na llocalidá d'Anaheim, California, ufiertó un espectáculu tituláu Disney's Aladdin: A Musical Spectacular.[134]

Mas alantre, Disney realizó una comedia musical pa teatru, basada nes aventures qu'asoceden nel filme, que s'estrenó nel 5th Avenue Theatre de Seattle el 7 de xunetu de 2011.[135] Darréu, l'adautación aterrizó en Toronto, Canadá, el 13 de payares de 2013, pa na primavera del añu siguiente dar el saltu al barriu neoyorquín de Broadway, onde debutó nel New Amsterdam Theater.[136] La direición del espectáculu corrió al cargu de Casey Nicholaw y munches de los cantares de la banda sonora orixinal fueron afeches pa llograr un meyor resultáu nos teatros.[137][138] Arriendes d'ello, la obra foi nomada pa cinco Premios Tony nes categoríes de meyor musical, meyor guión d'un musical, meyor banda sonora orixinal, meyor coreografía y Premiu Tony al meyor actor de repartu nun musical meyor actor de repartu d'un musical. Gracies a James Monroe Iglehart, nel so papel del Xeniu, ganó esta última nominación.[139] Per otru llau, este mesmu actor fíxose tamién con un Drama Desk na categoría de Premiu Drama Desk al meyor actor de repartu d'un musical meyor actor de repartu d'un musical.[140]

Formatu caseru[editar | editar la fonte]

El filme foi llanzáu per primer vegada en VHS el 1 d'ochobre de 1993 como parte de la coleición Walt Disney Classics. Na so primer selmana de disponibilidad vendió más de 10,6 millones de copies, dando un total de más de 25 millones en tol tiempu que tuvo en venta — récor que solo foi superáu por The Lion King.[141][142] Sicasí, esti llanzamientu quedó suspendíu'l 30 de xineru de 1994,[143] anque na seronda d'esi mesmu añu THX emitió los certificaos pa les versiones en pantalla ancha de LaserDisc y llanzóse una versión doblada al español en VHS pal mercáu estauxunidense'l 14 d'abril de 1995.[144][145]

El 5 d'ochobre de 2004, Aladdín foi llanzáu en DVD dientro de la Edición Platino de Disney. L'estrenu d'esta versión carauterizar por tener una animación retocada y nítida, que la preparar pa una versión IMAX que se diba a estrenar l'añu anterior pero que finalmente s'atayó. Esta versión tamién contenía un segundu discu con material adicional.[146] Acompañada d'una campaña promocional de 19 millones USD,[147] vendió más de tres millones de copies en DVD nel so primer mes, cifra menor qu'otres producciones anteriores llanzaes tamién en Edición Platino.[148] Al igual que los VHS, los DVD entraron en moratoria en xineru de 2008 xunto coles sos remortines.[149] Pela so parte, la banda sonora llanzóse tantu na so versión orixinal en Dolby 5.1 o nel nuevu Disney Enhanced Home Theater Mix.[54]

D'alcuerdu a un insertamientu na Edición Diamante de La dama y el vagamundu, Aladdín diba llanzase tamién en Blu-ray mientres la primavera de 2013 nesta mesma edición.[150] Nel so llugar, foi Peter Pan la que se llanzó pa Blu-ray, por cuenta de la conmemoración del so sesenta aniversariu.[151] Sicasí, sí se llanzaron dellos Blu-ray de Aladdín en dellos países europeos, anque nun s'atopaba dientro de la Edición Platino,[152] versión que se punxo en venta'l 13 d'ochobre de 2015. Tamién, el 29 de setiembre d'esi mesmu añu llanzar en Dixital HD.[153] En cuanto algamó la primer selmana de ventes nel mercáu de formatos domésticos d'Estaos Xuníos, la cinta poner no más alto en ventes de Blu-ray y debutó en segunda posición na llista Nielsen VideoScan First Alert, que monitoriza les ventes totales de discos, tres la película de cine catástrofe, San Andreas (2015).[154]

Ver tamién[editar | editar la fonte]

Notes[editar | editar la fonte]

  1. ↑ El cambéu producir nel segundu versu de la estrofa y foi sustituyíu por «Where it's flat and immense and the heat is intense», que n'asturianu significa: «Onde [el llugar] ye planu ya inmensu y el calor ye intensu».

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 URL de la referencia: http://www.d-zine.se/filmer/aladdin.htm.
  2. ↑ URL de la referencia: http://www.sfi.se/sv/svensk-filmdatabas/Item/?itemid=18156&type=MOVIE&iv=Basic.
  3. ↑ «Internet Movie Database» (inglés).
  4. ↑ URL de la referencia: http://www.leparisien.fr/culture-loisirs/pourquoi-disney-est-il-regulierement-accuse-de-pillage-culturel-20-12-2018-7973619.php.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 Afirmao en: Aladdin. Aplícase a esta parte: créditos de apertura. Data d'espublización: 25 payares 1992.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Afirmao en: Aladdin. Aplícase a esta parte: créditos de cierre. Data d'espublización: 25 payares 1992.
  7. ↑ 7,0 7,1 URL de la referencia: http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=aladdin.htm. Data de consulta: 17 marzu 2009.
  8. ↑ «Box Office Mueyo» (inglés). Consultáu'l 21 mayu 2022.
  9. ↑ Afirmao en: film distribution certificate database. Certificado de distribución cinematográfica: 82547.
  10. ↑ Afirmao en: Filmografía Nacional Danesa.
  11. ↑ «10 lleiciones de películes de Disney y Pixar». Entrepreneur. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  12. ↑ 12,00 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09  'Aladdin Platinum Edition Disc 1: Pop Up Fun Facts. Walt Disney Home Video.
  13. ↑ Marzolph, Ulrich (2006). The Arabian Nights reader (n'inglés). Wayne State University Press. ISBN 978-0-8143-3259-7.
  14. ↑ 14,00 14,01 14,02 14,03 14,04 14,05 14,06 14,07 14,08 14,09 14,10 14,11 14,12 14,13 Culhane, John (1993). Disney's Aladdin: The Making of an Animated Film (n'inglés). Disney Editions. ISBN 9781562827571.
  15. ↑ 15,0 15,1 «The Allspark Interviews Legend Frank Welker» (inglés). The Allspark (22 de setiembre de 2006). Archiváu dende l'orixinal, el 2 de xunu de 2009. Consultáu'l 4 de juno de 2017.
  16. ↑ Hill, Jim (13 de xunu de 2011). «Jonathan Freeman returns as Jafar in new stage musical version of Disney's "Aladdin"» (inglés). Jim Hill Media. Consultáu'l 4 de xunu de 2017.
  17. ↑ 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 17,11 17,12 17,13  Diamond in the Rough: The Making of Aladdin. Aladdin Platinum Edition, Disc 2: Walt Disney Home Video.
  18. ↑ Abbott, Jim (5 de xineru de 1993). «As Genie, mom helped grant son's wish for 'Aladdin' role» (inglés). St. Paul Pioneer Press. Archiváu dende l'orixinal, el 2 de xunu de 2009. Consultáu'l 4 de xunu de 2017.
  19. ↑ Libbey, Dirk. «Why Gilbert Gottfried Had To Keep Recording His Aladdin Lines» (inglés). CinemaBlend. Consultáu'l 4 de xunu de 2017.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Rhodes, Joe (8 de payares de 1992). «What Would Walt Say? : The credits read Disney, but 'Aladdin' is a brand-new 'toon, an irreverent high-stakes gamble that veers sharply from tradition» (inglés). Los Angeles Times. Consultáu'l 17 de mayu de 2017.
  21. ↑ Keegan, Rebecca (12 d'agostu de 2014). «How Robin Williams became 'Aladdin's' Genie» (inglés). Los Angeles Times. Consultáu'l 4 de juno de 2017.
  22. ↑ Belvins, Joe (21 de xunetu de 2016). «A pocket history of Robin Williams' wisecracking Genie from Aladdi» (inglés). AVc Club. Consultáu'l 4 de xunu de 2017.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Daly, Steve (4 de setiembre de 1992). «Disney's Got A Brand-New Baghdad 1» (inglés). Entertainment Weekly. Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'agostu de 2011. Consultáu'l 4 de xunu de 2017.
  24. ↑ Cronin, Brian (2 d'avientu de 2014). «Movie Legends Revealed - Robin Williams Split With Disney Over 'Aladdin' Poster?» (inglés). Cbr.com. Consultáu'l 4 de xunu de 2017.
  25. ↑ 25,0 25,1  Audiocomentarios de Aladdín – The Filmmaker's'.
  26. ↑ «How Beauty and the Beast's Lyricist Addressed His Struggle with AIDS with the Musical's Songs» (inglés). People.com (24 de marzu de 2017). Consultáu'l 25 de mayu de 2017.
  27. ↑ 27,0 27,1 Koeing, David (28 de xineru de 2001). Mouse Under Glass: Secrets of Disney Animation & Theme Parks (n'inglés), páx. 216-26. ISBN 978-0964060517.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 Corliss, Richard; Cole, Patrick Y. ; Smilgis, Martha (9 de payares de 1992). «Aladdin's Magic» (inglés). Time. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  29. ↑ «Aladdin: In Our Collections and Now on Broadway!» (inglés). People.com (1 d'abril de 2014). Consultáu'l 25 de mayu de 2017.
  30. ↑ Hunter, Stephen (25 de payares de 1992). «Ashman's words were music to his ears» (inglés). The Baltimore Sun. Consultáu'l 17 de mayu de 2017.
  31. ↑ «John Musker Question Countdown – Number 9» (inglés). Howard Ashman.com (21 de febreru de 2012). Consultáu'l 19 de mayu de 2017.
  32. ↑ Ziebarth, Christian (23 d'abril de 2005). «Aladdin: Crew Reunion» (inglés). Animated Views. Consultáu'l 19 de mayu de 2017.
  33. ↑ «Show 009 – Ron and John, Part Three» (inglés). The Animation Podcast (1 de payares de 2005). Consultáu'l 19 de mayu de 2017.
  34. ↑ «Lyricist's life ended on poignant note» (inglés). The Baltimore Sun (22 de payares de 1991). Consultáu'l 19 de mayu de 2017.
  35. ↑  Reflections On Black Friday. Walt Disney Home Video.
  36. ↑ Steyn, Mark (17 d'ochobre de 1997). «Retread country» (inglés). The Spectator. Consultáu'l 19 de mayu de 2017.
  37. ↑ 37,0 37,1 Daly, Steve (4 d'avientu de 1992). «Unsung Aladdin songs» (inglés). Entertainment Weekly. Consultáu'l 19 de mayu de 2017.
  38. ↑ «Fantasy: The Thief of Bagdag» (inglés). Foster On Film. Consultáu'l 31 de mayu de 2009.
  39. ↑ Bernstein, Matthew; Studlar, Gaylyn (1997). Visions of the East (n'inglés). I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-305-7.
  40. ↑ Johnson, Zach (15 d'ochobre de 2015). «Disney Myths Debunked by Ron Clements and John Musker, Directors of The Little Mermaid, Aladdin and Hercules» (inglés). Y News. Consultáu'l 22 de mayu de 2017.
  41. ↑ «Aladdin DVD review» (inglés). DVDizzy.com. Consultáu'l 22 de mayu de 2017.
  42. ↑  Aladdin: Platinum Edition (Disc 2). Walt Disney Home Video.
  43. ↑ Thomas, Bob: "Chapter 9: A New Tradition", pages 133–135. Disney's Art of Animation: From Mickey Mouse to Hercules, 1997
  44. ↑ de Almandoz, Blanca (23 d'avientu de 2013). «Celebrities qu'inspiraron personaxes Disney». Glamour. Consultáu'l 30 de xunetu de 2017.
  45. ↑ «Aladdin animator used subtlety to design strong villain» (inglés). The Tech (20 de payares de 1992). Consultáu'l 3 de xunetu de 2017.
  46. ↑ «MC Hammer, pioneru del pop-rap, criador de caballos y ministru de Dios». 20minutos.es. Consultáu'l 4 de xunu de 2017.
  47. ↑ Perez, Ashly (21 d'agostu de 2013). «9 Real Life Locations That Inspired Disney Films» (inglés). BuzzFeed. Consultáu'l 31 de xunetu de 2017.
  48. ↑ Radloff, Jessica (16 d'agostu de 2015). «25 Secrets About the Making of Disney's Aladdin, and the Brand-New Footage of Robin Williams» (inglés). Glamour. Consultáu'l 4 de xunu de 2017.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 «Aladdin» (inglés). Filmtracks.com. Consultáu'l 17 de xunu de 2017.
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 50,3 «Aladdin [Original Motion Picture Soundtrack]» (inglés). Allmusic.com. Consultáu'l 17 de xunu de 2017.
  51. ↑ «Aladdin Soundtrack» (inglés). Recording Industry Association of America (13 de setiembre de 1995). Consultáu'l 17 de xunu de 2017.
  52. ↑  'Aladdin Platinum Edition, Disc 2 / Alan Menken: Musical Renaissance Man. Walt Disney Home Video.
  53. ↑ Daly, Steve (4 d'avientu de 1992). «Unsettled score» (inglés). Entertainment Weekly. Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'agostu de 2011. Consultáu'l 14 de xunu de 2017.
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 «Aladdin: Ultimate DVD review» (inglés). IGN (17 de setiembre de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 12 de marzu de 2007. Consultáu'l 14 de xunu de 2017.
  55. ↑ «DisneyMania 3» (inglés). Disney. Archiváu dende l'orixinal, el 19 de mayu de 2009. Consultáu'l 14 de xunu de 2017.
  56. ↑ Hochman, Steve (1994). escritu en Burbank (n'inglés). The Music Behind the Magic: The Musical Artistry of Alan Menken, Howard Ashman & Tim Rice. Walt Disney Records. 
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 Wingfield, Marvin; Karaman, Bushra (marzu de 1995). «Arab Stereotypes and American Educators» (inglés). Comité Antidiscriminación Americanu-Árabe. Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'avientu de 2006. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  58. ↑ «Aladdin (Special Edition Soundtrack)» (inglés). Apple. Consultáu'l 4 de xunetu de 2017.
  59. ↑ «Disney's Karaoke Series: Aladdin» (inglés). Soundtrack.net. Consultáu'l 4 de xunetu de 2017.
  60. ↑ Phares, Heather. «Aladdin soundtrack review» (inglés). Allmusic. Consultáu'l 14 de xunu de 2017.
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 «The 65th Academy Awards 1993» (inglés). Oscars. Consultáu'l 4 de xunetu de 2017.
  62. ↑ 62,0 62,1 «Alan Menken» (inglés). Golden Globes. Consultáu'l 5 de xunetu de 2017.
  63. ↑ «Golden Globe Awards for 'A Whole New World'» (inglés). Golden Globes. Consultáu'l 4 de xunetu de 2017.
  64. ↑ 64,0 64,1 Pareles, Jon (2 de marzu de 1994). «Top Grammy to Houston; 5 for 'Aladdin'» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  65. ↑ Nielsen Business Media (1994) (n'inglés). Billboard. 106. Nielsen Business Media Inc.. ISSN 0006-2510. 
  66. ↑ «Ask Billboard: Disney's Biggest Billboard Hits» (inglés). Billboard (28 de xineru de 2014). Consultáu'l 26 de xunetu de 2017.
  67. ↑ Grein, Paul (30 d'abril de 2014). «Chart Watch: Sell 14K Albums, Make The Top 10» (inglés). Yahoo Music. Consultáu'l 17 de xunu de 2017.
  68. ↑ «Aladdín (1992): Technical Specifications» (inglés). IMDb. Consultáu'l 5 de xunu de 2017.
  69. ↑ Ascher-Walsh, Rebecca; Daly, Steve (12 de marzu de 1993). «Marketing 'Aladdin'» (inglés). Entertainment Weekly. Consultáu'l 28 de mayu de 2017.
  70. ↑ Nichols, Peter M. (12 de setiembre de 1993). «THE NEW SEASON: HOME ENTERTAINMENT; 'Beauty' Was Big, but Make Way for 'Aladdin'» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 31 de mayu de 2017.
  71. ↑ Welkos, Robert W. (25 de payares de 1993). «The Genie Has a Gripe With Disney : Movies: Robin Williams goes public with his beef with Disney over 'Aladdin' marketing and says he won't work for 'the Mouse' again» (inglés). Los Angeles Times. Consultáu'l 4 de xunetu de 2017.
  72. ↑ Slate, Libby (9 de payares de 1992). «Disneyland, Mattel Expect Billion-Dollar Sales Boon With 10-Year Deal : Merchandising: Both marketing giants see each other as top-of-the-line companies with images to match. This winter, the toy firm will open a store at the Anaheim park» (inglés). Los Angeles Times. Consultáu'l 4 de xunetu de 2017.
  73. ↑ «'Sister, Sister' Stars to Appear in Glendale» (inglés). Los Angeles Times (18 d'agostu de 1997). Consultáu'l 4 de xunetu de 2017.
  74. ↑ 74,0 74,1 74,2 «Aladdin: Release Info» (inglés). IMDb. Consultáu'l 23 de mayu de 2017.
  75. ↑ 75,0 75,1 75,2 75,3 «Aladdin: Weekly» (inglés). Box Office Mojo. Consultáu'l 26 de xunu de 2017.
  76. ↑ «Holiday B.O. gobbles up big bucks» (inglés). Variety. Consultáu'l 26 de xunu de 2017.
  77. ↑ Suzanne-Mayer, Dominick; Pickett, Leah. «From The Little Mermaid to Tarzan: Ranking the Disney Renaissance» (inglés). Consequence of Sound. Consultáu'l 11 de xunetu de 2017.
  78. ↑ «1992 DOMESTIC GROSSES» (inglés). Box Office Mojo. Consultáu'l 26 de xunu de 2017.
  79. ↑ «Aladdin» (inglés). Box Office Mojo. Consultáu'l 26 de xunu de 2017.
  80. ↑ Fox, David J.. «'Aladdin' Becomes a $200-Million Genie for Disney : Movies: Studio's all-time top-grosser is the first animated feature to reach the box office milestone. And in its 23rd week of release, there still is non end in sight» (inglés). Los Angeles Times. Consultáu'l 3 de xunetu de 2017.
  81. ↑ «Movie Comparison: Aladdin (1992) vs. The Little Mermaid (1989) vs. Beauty and the Beast (1991)» (inglés). The Numbers. Consultáu'l 1 de xunetu de 2017.
  82. ↑ «Movie Comparison: Aladdin (1992) vs. The Lion King (1994)» (inglés). The Numbers. Consultáu'l 31 d'agostu de 2017.
  83. ↑ «Animation (1980 - present)» (inglés). Box Office Mojo. Consultáu'l 26 de xunu de 2017.
  84. ↑ «Animation - Fantasy (1978 - present)» (inglés). Box Office Mojo. Consultáu'l 26 de xunu de 2017.
  85. ↑ «Travelogue - Middle East (1980 - present)» (inglés). Box Office Mojo. Consultáu'l 26 de xunu de 2017.
  86. ↑ 86,0 86,1 «Aladdin at Rottentomatoes.com» (inglés). Rotten Tomatoes. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  87. ↑ Maslin, Janet (11 de payares de 1992). «Disney Puts Its Magic Touch on 'Aladdin'» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  88. ↑ «Spike Milligan - Biography - IMDb» (inglés). IMDb. Consultáu'l 5 de xunetu de 2017.
  89. ↑ Travers, Peter (payares de 1992). «Aladdin» (n'inglés). Rolling Stone (644). http://www.rollingstone.com/reviews/movie/5947957/review/5947958/aladdin. Consultáu'l 25 de xunu de 2017. 
  90. ↑ Howe, Desson (27 de payares de 1992). «'Aladdin'» (inglés). The Washington Post. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  91. ↑ Lowry, Brian (4 de payares de 1992). «Aladdin» (inglés). Variety. Archiváu dende l'orixinal, el 2 de xunu de 2009. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  92. ↑ Turan, Kenneth (1992). «MOVIE REVIEW : The 1,001 Delights of 'Aladdin'» (inglés). Los Angeles Times. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  93. ↑ Berardinelli, James (1992). «Aladdin» (inglés). ReelViews. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  94. ↑ Gonzalez, Ed (23 de setiembre de 2004). «Aladdin» (inglés). Slant Magacín. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  95. ↑ Ebert, Roger (25 de payares de 1992). «Aladdin review» (inglés). Chicago Sun-Times. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  96. ↑ Hernández Luján, Raquel (25 de payares de 2015). «Crítica de Aladdin, un clásicu de Disney que cumple 23 añinos». Hobby Consoles. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  97. ↑ «Aladdín». Sensacine. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  98. ↑ Cruz, Luis Miguel (23 de payares de 2012). «xeniu-aladino.html 46. L'apaición del xeniu (Aladino)». Cine Premiere. Archiváu dende l'xeniu-aladino.html orixinal, el 20 de xunu de 2017. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  99. ↑ López Aguirre, Sergio (11 d'agostu de 2014). «4. Aladdin (Dir. Ron Clements, John Musker, 1992)». Cine Premiere. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de xunetu de 2017. Consultáu'l 25 de xunu de 2017.
  100. ↑ O. Scholz, Pablo (22 d'abril de 2017). «¿Will Smith como'l Xeniu de "Aladdin"? ¿Ye un chiste?». Clarín. Consultáu'l 26 de xunetu de 2017.
  101. ↑ «A Whole New World» (inglés). Golden Globes. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  102. ↑ «Robin Williams» (inglés). Golden Globes. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  103. ↑ «Winners & Nominees Best Motion Picture - Musical or Comedy» (inglés). Golden Globes. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  104. ↑ «Legacy: 21st Annual Annie Award Nominees and Winners» (inglés). Annie Awards (1993). Archiváu dende l'orixinal, el 25 d'abril de 2009. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  105. ↑ «Movie Awards» (inglés). MTV (1993). Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  106. ↑ «Past Saturn Awards» (inglés). Saturn Awards (1993). Archiváu dende l'orixinal, el 7 de febreru de 2008. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  107. ↑ «18TH ANNUAL» (inglés). LAFCA. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  108. ↑ «AFI's 100 Years…100 Songs» (inglés). American Film Institute. Consultáu'l 16 de xunetu de 2017.
  109. ↑ «The 50 Best Animated Movie Characters» (inglés). Empire. Consultáu'l 30 de xunetu de 2017.
  110. ↑ «The 25 Most Controversial Movies Ever» (inglés). Enerntainment Weekly. Archiváu dende l'orixinal, el 14 de marzu de 2007. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  111. ↑ «Aladdin 'Take Off Your Clothes!'» (inglés). Snopes. Consultáu'l 12 de xunetu de 2017.
  112. ↑ Savino, Cris. «The Thief And The Cobbler» (inglés). DVD Snapshot. Archiváu dende l'orixinal, el 16 d'avientu de 2008. Consultáu'l 16 de xunetu de 2017.
  113. ↑ 113,0 113,1 James, Caryn. «FILM REVIEW; A Late Finisher About Old Araby» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 16 de xunetu de 2017.
  114. ↑ McDonagh, Maitland (28 de payares de 2006). «The Best Animated Movie You've Never Heard Of». TV Guide. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de xunu de 2012. Consultáu'l 16 de xunetu de 2017.
  115. ↑ 115,0 115,1 Bonanno, Luke. «Aladdin II & III Collection DVD Review» (inglés). DVDizzy.com. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  116. ↑ «CHILDHOOD REVISITED – Aladdin: The TV Series» (inglés). Total Media Bridge. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  117. ↑ Ann, Katie. «Hercules and the Arabian Night» (inglés). Aladdin Central.org. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  118. ↑ «Mickey's House of Villains DVD Review» (inglés). DVDizzy.com. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  119. ↑ Aughey, Daniel (1 d'avientu de 2008). «The Simpsons Episode Recap: "Mypods and Broomsticks"» (inglés). TV Guide. Archiváu dende l'orixinal, el 5 d'avientu de 2008. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  120. ↑ Kit, Borys (15 de xunetu de 2015). «'Aladdin' Live-Action Prequel in the Works at Disney (Exclusive)» (inglés). The Hollywood Reporter. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  121. ↑ Levine, Daniel S. (10 d'ochobre de 2016). «Ritchie's 'Aladdin': 5 Fast Facts You Need to Know» (inglés). Heavy. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  122. ↑ Galuppo, Mia; Couch, Aaron (15 de xunetu de 2017). «'Aladdin': Disney Remake Finds Its Leads» (inglés). The Hollywood Reporter. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  123. ↑ «Disney's Aladdin» (inglés). MobyGames. Consultáu'l 18 de xunetu de 2017.
  124. ↑ «Test Aladdin (Game Gear)» (francés). Guardiana. Consultáu'l 18 de xunetu de 2017.
  125. ↑ Weiss, Brett Alan. «Disney's Aladdin» (inglés). AllGame.com. Archiváu dende l'orixinal, el 11 d'avientu de 2014. Consultáu'l 18 de xunetu de 2017.
  126. ↑ McFerran, Damien (21 de febreru de 2014). «Shinji Mikami Prefers The Sega Version Of Aladdin, Even Though He Worked On The SNES Game». Nintendo Life. Consultáu'l 18 de xunetu de 2017.
  127. ↑ «Disney's Aladdin in Nasira's Revenge» (inglés). GameFAQs. Consultáu'l 18 de xunetu de 2017.
  128. ↑ «Aladdin: Chess Adventures» (inglés). IGN. Consultáu'l 18 de xunetu de 2017.
  129. ↑ 129,0 129,1 129,2 Piggyback Interactive Ltd Staff (2002). Kingdom Hearts Official Strategy Guide (n'inglés). Piggyback Interactive. ISBN 9781903511367.
  130. ↑ 130,0 130,1 Hollinger, Elizabeth (2005). Kingdom Hearts II (n'inglés). BradyGames. ISBN 9780744005264.
  131. ↑ Deknock, Jan (6 de marzu de 1998). «`Aladdin' Takes Fans On An Icy `Magic-Carpet Ride'» (inglés). The Seattle Times. Consultáu'l 17 de xunetu de 2017.
  132. ↑ «The Magic Carpets of Aladdin» (inglés). Walt Disney World. Consultáu'l 20 de xunetu de 2017.
  133. ↑ «les Tapis Volants - Flying Carpets Over Agrabah» (inglés). Disneyland Paris. Consultáu'l 20 de xunetu de 2017.
  134. ↑ «Disney's Aladdin — A Musical Spectacular» (inglés). Disneyland Adventure Park. Consultáu'l 20 de xunetu de 2017. Disney's Aladdin — A Musical Spectacular (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). Enllaz irrecuperable
  135. ↑ Berson, Misha (13 de xineru de 2011). «Dates set for world premiere of Disney's 'Aladdin' at 5th Avenue» (inglés). The Seattle Times. Consultáu'l 20 de xunetu de 2017.
  136. ↑ Healy, Patrick (22 de xineru de 2013). «'Aladdin' Will Launch in Toronto Before Broadway Run» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 20 de xunetu de 2017.
  137. ↑ «Interview with Aladdin's direutor and choreographer Casey Nicholaw» (inglés). Aladdin The Musical.co.uk. Consultáu'l 21 de xunetu de 2017. Interview with Aladdin's direutor and choreographer Casey Nicholaw (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). Enllaz irrecuperable
  138. ↑ «Aladdin (Orixinal Broadway Cast Recording)» (inglés). Apple. Consultáu'l 21 de xunetu de 2017.
  139. ↑ «List of winners from the 2014 Tony Awards» (inglés). USA Today (8 de xunu de 2014). Consultáu'l 21 de xunetu de 2017.
  140. ↑ «James Monroe Iglehart» (inglés). Drama Desk. Archiváu dende l'orixinal, el 30 d'agostu de 2017. Consultáu'l 21 de xunetu de 2017.
  141. ↑ «Arabian Might» (inglés). Entertainment Weekly (15 d'ochobre de 1993). Archiváu dende l'orixinal, el 25 d'abril de 2009. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  142. ↑ Case, Justin (2 de xunu de 2004). «Disney Rubs Aladdin's Lamp» (inglés). MovieWeb. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  143. ↑ Nichols, Peter M. (20 de mayu de 1994). «Home Video» (inglés). The New York Times. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  144. ↑ (n'inglés) Billboard. Nielsen Business Media. 21 de mayu de 1994. 
  145. ↑ «HISTORIC SPANISH-LANGUAGE DEBÚ; DISNEY'S 'SNOW WHITE' AND 'ALADDIN' PLUS FIVE ADDITIONAL HITS COME TO HOME VIDEO BEGINNING APRIL 14» (inglés). The Free Library. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  146. ↑ Hill, Jim (11 d'ochobre de 2004). «"Aladdin" Platinum Edition sets the gold standard for Disney DVD» (inglés). Jim Hill Media. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  147. ↑ Arnold, Thomas K. (9 d'agostu de 2005). «Best sellers» (inglés). The Hollywood Reporter. Archiváu dende l'orixinal, el 2 de xunu de 2009. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  148. ↑ McCourt, Judith (2 d'avientu de 2004). «DVD Player Penetration Drives October Sales Growth» (inglés). Home Media Magacín. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de xunu de 2009. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  149. ↑ «OUT OF PRINT Disney DVD Titles» (inglés). DVDizy.com. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  150. ↑ Katz, Josh (3 de febreru de 2012). «Disney Teases 2012 Blu-ray Slate» (inglés). Blu-ray.com. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  151. ↑ Brigante, Ricky (5 de febreru de 2013). «Review: “Peter Pan” Diamond Edition Blu-ray soars with outstanding “Nine Old Men” bonus feature, gorgeous dixital restoration» (inglés). Inside the Magic.com. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  152. ↑ «Aladdin Blu-ray» (inglés). Blu-ray. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  153. ↑ Cerasaro, Pat (8 de xunu de 2015). «Pre-Order Disney's ALADDIN Diamond Edition Blu-ray & DVD, Set To Be Released 10/13» (inglés). Broadway World. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.
  154. ↑ Arnold, Thomas K. (22 d'ochobre de 2015). «'San Andreas' Shakes Up DVD, Blu-ray Disc Sales Charts» (inglés). Variety. Consultáu'l 25 de xunetu de 2017.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]


Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Aladdin&oldid=4177398»