Llingües chukoto-kamchatka

Llingües chukoto-kamchatka
Distribución xeográfica	Estremu oriental de Siberia
Países	Rusia
Falantes	> 200
Filiación xenética	paleosiberano (?)
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües chukotko-kamchatka o luorawetlanas son una familia de llingües falada en Siberia. Dacuando estes llingües son arrexuntaes xunto a otres llingües ensin rellacionar nel grupu de llingües paleosiberianas.

Clasificación

La familia consiste en 5 llingües:

• Chukoto, tamién conocida como chukchi o chukot
• Coriaco o koryak
• Alutor qu'hasta apocayá foi consideráu como un dialeutu del coriaco, pero qu'anguaño se reconoz como una llingua independiente.
• Kerek qu'hasta apocayá foi consideráu como un dialeutu del chucoto, pero qu'anguaño se reconoz como una llingua independiente. En 1997 solo quedaben dos falantes d'avanzada edá, polo que ye posible que -y llingua tea escastada, col grupu étnicu asimiláu polos chucoto.
• Itelmeno, tamién llamáu kamchadal, que tenía en 1991 unos 100 falantes, casi toos ellos d'edá avanzada.

Sobre la base de la comparanza léxica'l proyeutu ASJP apurre tentativamente el siguiente árbol clasdístico:

proto-Ch-K	CK sur Itelmeno meridional Itelmeno septentrional CK norte Kerek Chukoto Alutor Koriak

Descripción llingüística

Fonoloxía

Acordies con Fortescue, el proto-chukotko-kamchatka tien el siguiente inventariu consonánticu (tolos signos usaos proceden del AFI):

	Llabial	Alveolar	Palatal	Velar	Uvular
Oclusiva	*p	*t	*c	*k	*q
Fricativa	*v	*ð		*ɣ	*ʁ
Nasal	*m	*n		*ŋ
Aproximante	*w	*l	*j
Vibrante		*r

/*c/ ye puramente oclusiva palatal sorda (non l'africada č). Nótese queel proto–chukotko-kamchatka tien solo oclusives sordes. Anque sí tien fricatives sonores /*v, *ð, *ɣ, *ʁ/, que non tienenn contrapartida sorda (como seríen /f, θ, x/).

/*v/ ye una fricativa labiodental (como la v del inglés o'l francés). /*ɣ/ ye una fricativa velar sonora (similar a la g del alemán en sagen en dellos dialeutos, la gamma del griegu modernu, la qāf del persa, etc.). */ʁ/ ye una fricativa uvular, como la r del francés (ver R gutural).

Tola serie /*t, *ð, *n, *l, *r/ ye alveolar, non dental.

L'inventariu vocálicu vien dau por:

	Anterior	Central	Posterior
Zarrada	*i		*o
Media	*y	*ə	*o
Abierta	*æ	*a

Comparanza léxica

Los numberales en distintes llingües chukotko-kamchatkas son:

GLOSA	Chukchi	Koryak-Alyutor			Itelmen	PROTO- CHUKOTKO- KAMCHATKA
		Altutor	Kerek	Koryak
'1'	ənːên	ənːan	ənːan	ənːên	qniŋ	*ən-næn
'2'	ŋirêq/ ŋicêq	ŋitaq	ŋitɕːaq	ŋətɕːeq	kesχ	*ŋi-cæq
'3'	ŋəroq	ŋəruqːə	ŋijuq	ŋəjoq	tʃʼoq	*ŋə-juq
'4'	ŋəraq	ŋəraqːə	ŋijaq	ŋəjaq	tʃʼaq	*ŋə-jaq
'5'	mətləŋên	məlːəŋən	məlːəŋi	məlːəŋên	(pjat)	*mətləŋin
'6'	ənːanmətləŋên ( 1 + 5 )	ənːanməlːəŋən ( 1 + 5 )	ənːanməlːəŋi ( 1 + 5 )	ənːanməlːəŋên ( 1 + 5 )	(shestˈ)	*1+5
'7'	ŋêrʔamətləŋên ( 2 + 5 )	ŋitaqməlːəŋən ( 2 + 5 )	ŋitɕːaqməlːəŋi ( 2 + 5 )	ŋəjaqməlːəŋên ( 2 + 5 )	(semˈ)	*2+5
'8'	ŋəʔomətləŋên ( 3 + 5 )	ŋəruqməlːəŋən ( 3 + 5 )	ŋijuqməlːəŋi/ amŋjujutɕi	ŋəjoqməlːəŋên ( 3 + 5 )	(vosemˈ)	*3+5
'9'	ŋərʔamətləŋên ( 4 + 5 )	ŋəraqməlːəŋən ( 4 + 5 )	ŋijaqməlːəŋi/ qunħajtɕiŋi	ŋəjaqməlːəŋên / qonʲɣajtɕəŋkên	(devyat)	*ŋə-jaq- mətləŋin/ qonɣajcəŋkin
'10'	mənɣəkên	mənɣəkin	mnətɕitɕi	mənɣəkên	(desyatˈ)	*mənɣəkin

Los numberales ente paréntesis del itelmen son a cencielles préstamos léxicos tomaos del rusu.

Referencies

Bibliografía

• Datos: Q33255