Duque de Wellington
Arthur Wellesley (1 de mayu de 1769, Dublín – 14 de setiembre de 1852, Castillo de Walmer (es) ), más conocíu pol so títulu de duque de Wellington, foi un militar, políticu y estadista británicu, d'orixe irlandés, que foi una de les personalidaes más notables de la historia europea del Sieglu XIX, como unu de los más prominentes xenerales ingleses, mientres les Guerres Napoleóniques, particularmente al mandu de la Guerra de la Independencia Española, aportando a comandante en xefe del Exércitu Británicu y a exercer dos veces el cargu de primer ministru del Reinu Xuníu. Foi nomáu caballeru de la Orde de la Jarretera, caballeru de la Orde de San Patriciu, caballeru gran cruz de la Orde del Bañu, de la Orde Real Güélfica, de la Miembru de la Royal Society y del Conseyu Priváu del Reinu Xuníu
Procedente de familia noble (el so padre foi'l primer conde de Mornington y el so hermanu mayor, qu'heredaría los condáu del so padre, crearía los marquesáu de Wellesley). Dos de los sos otros hermanos seríen amás barones (Maryborough y Cowley). La so destacada actuación nes Guerres Napoleóniques valiéron-y el rangu de mariscal de campu.
Wellesley comandó a les fuercies aliaes mientres la Guerra de la Independencia, espulsando al exércitu francés d'España y llegando a invadir el sur de Francia. Victoriosu y eleváu a la condición d'héroe n'Inglaterra, foi obligáu a tornar a Europa pa mandar les fuercies anglu-aliaes na batalla de Waterloo, tres la cual Napoleón foi exiliáu permanentemente a Santa Lena. Wellington ye comparáu frecuentemente col primer duque de Malborough, col cual compartía munches carauterístiques, principalmente la transición a la vida política tres una esitosa carrera militar. Wellington foi primer ministru pol partíu «tory» en dos causes separaes, y foi una de les principales figures de la Cámara de los Lores hasta'l so retiru en 1846.
El duque de Wellington ta consideráu como unu de los héroes más aclamaos de la historia del Reinu Xuníu y de la Historia del Mundu. La so fama iguala o inclusive supera a figures tan grandioses como'l vicealmirante Horatio Nelson, Winston Churchill o'l tamién mariscal de campu Bernard Montgomery. La so casona londinense (Apsley House) ta abierta al públicu como muséu y exhibe los numberosos regalos qu'arrexuntó, obres d'arte y oxetos de luxu, agasayaos por dellos gobiernos y cases reales.
La so mocedá
[editar | editar la fonte]Arthur Wesley (apellíu darréu camudáu a Wellesley) nació en «Mornington House», la residencia de branu de la so familia en Dublín o bien nel castiellu de Dangan, cerca de Trim nel Condáu de Meath, que yera la residencia habitual de la familia. Foi'l tercer fíu de Garret Wesley, primer Conde de Mornington. Tamién la fecha exacta de la so nacencia ye motivu de discutiniu. Tou lo qu'esiste ye'l rexistru de dichu eventu nel archivu d'una ilesia. La fecha más aceptada ye'l 1 de mayu, pero habría posibilidaes de que fuera dellos díes enantes o dempués. Foi bautizáu como Arthur Wesley, nome llegalmente camudáu a Arthur Wellesley en marzu de 1798.
Wellesley foi educáu n'Eton ente 1781 y 1785, treslladándose darréu a Bruxeles (Bélxica) pa siguir la so formación. En 1787, el so hermanu mercó a Wellesley un mandu como alférez nel 73º Reximientu d'Infantería. Asistió a l'academia militar d'Angers, en Francia. El so primer destín foi como ayuda de campu de dos Lores Tenientes d'Irlanda socesivamente, ente 1787 y 1793. Foi xubíu a Teniente en 1788, y dos años dempués foi escoyíu miembru independiente del Parllamentu con funciones d'enllaz cola Cámara Irlandesa de los Comunes, posición qu'ocupó hasta 1797. Xubió rápido nel escalafón militar (en munches ocasiones pol procedimientu de mercar l'ascensu, práutica dexada naquellos tiempos y, verdaderamente, necesaria pa llograr ciertos cargos), convirtiéndose en Teniente Coronel nel 33º Reximientu d'Infantería en 1793. Entós lluchó nos Países Baxos ente 1794 y 1795 y tuvo presente na batalla de Boxtel. El so reximientu formaba la reserva de les fuercies del Duque de York, quien intentó en devanéu un contraataque contra les fuercies franceses. Cubriendo la retirada del exércitu pa evitar qu'ésti fuera acosáu pola caballería francesa, llogró'l so bautismu de fueu.[7]
En 1796, en siendo xubíu a Coronel, acompañó a la so División a la India. El siguiente añu, el so hermanu mayor, Richard Wellesley, segundu conde de Mornington, foi nomáu Gobernador Xeneral de la India, y cuando españó la guerra en 1799 contra'l Sultán de Mysore, Tipu Sultan, Arthur Wellesley comandó la so propia división. Mientres el desempeñu d'estes responsabilidaes, foi nomáu Gobernador de Seringapatam y Mysore, cargos qu'ocupó hasta 1805. Lluchó en Assaye, Argaum y atacó la fortaleza de Gawilghur. Tres l'ésitu final de la campaña, foi nomáu comandante supremu tanto militar como políticu nel Deccan, cargu nel que ganó al xefe de bandíos Dhundia Wagh (quien irónicamente escapara de prisión en Seringapatam mientres la última batalla de la guerra de Mysore). Tamién venció a los Marathas en 1803. En 1804 nomóse-y caballeru de la Orde del Bañu (Knight of the Bath), lo cual sería la primer distinción de les munches que llogró mientres la so vida. Al terminar el mandatu del so hermanu como Gobernador de la India en 1805, dambos hermanos volvieron xuntos a Inglaterra, onde se vieron forzaos a defender la costosa política imperialista de les fuercies britániques na India.
Wellesley foi escoyíu representante por Rye na Cámara de los Comunes, ocupando'l cargu mientres seis meses en 1806. Un añu más tarde foi escoyíu por Newport, na Isla de Wight, cargu qu'ocuparía mientres dos años. Nesti tiempu definióse políticamente como Tory, y n'abril de 1807 (mientres yera representante per San Michael), foi investido conseyeru de la corona. Amás, sirvió como Secretariu Xefe pa Irlanda mientres dalgún tiempu. Sicasí, la so vida política terminaría llueu de forma abrupta y tendría de navegar escontra Europa pa participar nes Guerres Napoleóniques.
Les Guerres Napoleóniques
[editar | editar la fonte]Foi ente 1808 y 1815 cuando Wellesley llevó a cabu les fazañes que-y dieron un llugar na historia. Dende 1789, Francia habíase vistu envolubrada na Revolución, y en llegando al gobiernu en 1799, Napoleón fixérase de facto col poder n'Europa. El gobiernu británicu buscaba opciones pa terminar cola amenaza de Napoleón, y Wellesley ayudó a llograles.
De primeres, llegó como comandante na espedición a Dinamarca en 1807, lo que llueu-y promocionó a teniente xeneral, siendo tresferíu a la guerra na Península Ibérica, onde combatió xunto con William Carr Beresford. Anque esta guerra nun diba demasiáu bien, yera l'únicu llugar onde les fuercies ingleses (y portugueses) consiguieren un frente nel territoriu continental contra Francia y los sos aliaos (la desastrosa Espedición Walcheren foi una de les espediciones fallíes típiques de la dómina). Wellesley unviara un memorándum a Castlereagh sobre la defensa de Portugal, y Castlereagh nomólu xefe de la fuercia espedicionario. Wellesley ganó a los franceses na batalla de Roliça y na batalla de Vimeiro, en 1808. La resultante Convención de Cintra, qu'axustaba que l'exércitu británicu tresportaría al francés fora de Lisboa con tol so equipamientu, foi bien revesosa, y Wellesley foi de volao reclamáu a Inglaterra. Mentanto, el mesmu Napoleón llegara a España coles sos tropes de veteranos, y cuando'l comandante en xefe, John Moore, morrió mientres la batalla de La Coruña, Wellesley foi nomáu nuevu comandante en xefe de toles fuercies britániques en Portugal, volviendo a la Península n'abril de 1809,
El 27 de xunetu de 1809 ganó a unu de los exércitos del rei Xosé Bonaparte (l'hermanu mayor de Napoleón) na batalla de Talavera. Por esti ésitu foi xubíu al estatus nobiliariu col títulu de Vizconde de Wellington, de Talavera y de Wellington nel Condáu de Somerset. Cuando los franceses invadieron de nuevu Portugal en 1810, detúvo-yos en Buçaco, bloquiándo-yos darréu y torgar tomar la península de Lisboa gracies a les sos magníficamente construyíes llinies terrestres de defensa en Torres Vedras, xunto cola proteición marítima de l'Armada Real Inglesa (la incruenta batalla de Lisboa). Les apolmonaes y afamiaes fuercies franceses d'invasión retirar tres seis meses, dempués de lo que Wellesley espulsó definitivamente a Francia de Portugal en 1811, lluchando nes batalles de Fuentes de Oñoro y La Albuera. En mayu de 1811 foi xubíu a Xeneral polos sos servicios en Portugal.
Yá dientro d'España, dempués de romper el cercu a la fortaleza de Badayoz el 6 d'abril de 1812, la población de la plaza fuerte sufre 72 hores de saqueos y violaciones por parte de los soldaos borrachos depues d'atopar los almacenes d'aguardiente portugués (ver Batalla de Badayoz (1812)). Vuelve ganar a los franceses na batalla de los Arapiles, llegando a Madrid en 1812. Sobre esta dómina fíxose-y conde de Wellington. El contraataque francés asitió a les fuercies ingleses nuna situación precaria, pero Wellington tomó'l mandu de toles fuercies aliaes n'España,[8] de la que yera nomáu marqués de Wellington el 3 d'ochobre. Nesta fecha Wellington taba nel so cuartel xeneral de Villatoro dirixendo'l asediu de Burgos (19 de setiembre a 21 d'ochobre de 1812), que foi una de les poques derrotes de la so carrera militar.[9] Sacando ventaya de la retirada de gran parte del exércitu francés pa participar na desastrosa campaña rusa de Napoleón, Wellington tomó la ofensiva en 1813, rematando ésta na batalla de Vitoria, qu'espulsó al enemigu de vuelta a Francia, aición pola que foi xubíu a Mariscal de Campu. Por esta fazaña, Ludwig van Beethoven compunxo la so obra La victoria de Wellington. En Vitoria se aprehendieron importantes cuadros que Xosé Bonaparte quería sacar del país; Wellington quedar cola aprobación del nuevu rei Fernandu VII y anguaño caltiénense na so casona de Londres, Apsley House.
Pola so ayuda a España na guerra contra Napoleón concedióse-y el Ducáu de Ciudad Rodrigo,[10] la Gran Cruz de de la Orde Nacional de San Fernando,[11] y el Toisón d'Oru.[12] Amás, foi nomáu Xeneral en Xefe de toles tropes españoles de la Península.[13]
Dempués, Wellington invadió Francia, anque foi ganáu poles fuercies franceses en Tolosa. Poco dempués d'esta batalla, Napoleón foi exiliáu a Elba en 1814.
Aclamáu como héroe y conquistador, Wellesley foi fechu duque de Wellington, títulu qu'entá ostenten los sos descendientes. Foi nomáu embaxador na Francia de Lluis XVIII y tomó el puestu de Castlereagh como primer plenipotenciario nel Congresu de Viena, onde abogó con fuercia pa dexar a Francia caltener el so puestu na balanza de poderes n'Europa. El 2 de xineru de 1815, el so títulu de caballeru del Bañu convertir nel de caballeru de la Gran Cruz por cuenta de la espansión de dicha orde.
El 26 de febreru de 1815, Napoleón abandonó'l so exiliu en Elba pa tornar a Francia, retomando'l control del país en mayu. Wellington encabezó entós la reforma de l'alianza contra él. Dexó Viena para comandar les fuercies aliaes na campaña de Waterloo, asitiándose en Bélxica xunto coles tropes prusianas de Gebhard Leberecht von Blücher y lluchando primeru na batalla de Quatre Bras, pa volver cuatro díes más tarde a enfrentase a Napoleón na batalla de Waterloo, onde ésti foi definitivamente derrotáu, abdicando de nuevu'l 22 de xunu y siendo deportáu darréu a l'alloñada islla de Santa Lena.
La so vida posterior
[editar | editar la fonte]La política resultó-y nuevamente d'utilidá en 1819, cuando Wellington foi nomáu xeneral en xefe d'Artillería mientres el gobiernu «Tory» de Liverpool. En 1827 foi nomáu comandante en xefe del exércitu británicu, yá que caltendría mientres el restu de la so vida, quitando'l so periodu como mandatariu. Xunto con Robert Peel, Wellington convertir nuna de les estrelles del partíu Tory, y en 1828 aportó a primer ministru.
Como primer ministru, foi la cara de la faición ultraconservadora, anque extrañamente, unu de los puntos del so programa yera la emancipación católica, la garantía de práuticamente tolos derechos civiles pa los católicos del Reinu Xuníu. El cambéu taba forzáu pola aplastante victoria eleutoral de Daniel O'Connell, un activista pola emancipación católica que fuera escoyíu a pesar de nun tener el derechu llegal pa sentase nel Parllamentu. Winchilsea acusó al duque de Wellington de «trazar peligrosamente la destrucción de la constitución protestante». Wellington respondió de momentu a l'acusación retando a Winchilsea a un duelu. El 21 de marzu de 1829, Wellington y Winchilsea atopar nos campos de Battersea, anque cuando llegó'l momentu de disparar, el Duque apuntó deliberadamente lloñe del so oponente, y Winchilsea disparó al aire. Darréu ésti escribió al duque pa esculpase. Na Cámara de los Lores, y faciendo frente a una tirante oposición, Wellington faló en favor de la emancipación católica, dando unu de los meyores discursos de la so carrera. L'Acta d'Emancipación Católica foi aprobáu con una mayoría de 105 votos.
El gobiernu de Wellington cayó en 1830. Nel branu y seronda d'esi añu, una fola de revueltes barrió'l país. Los Whigs fueren estremaos del poder sacante unos pocos años dende 1770, y vieron la reforma política en respuesta al malestar popular como la llave pa la so torna. Wellington atacó la política Tory de nun reformar nin espandir los derechos, y como resultáu d'ello perdió la moción de censura del 15 de payares de 1830, siendo reemplazáu como primer ministru por Grey.
El partíu Whig introdució la primer Acta de Reforma, pero Wellington y los «tories» llucharon pa torgar la so aprobación. El proyeutu foi aprobáu na Cámara de los Comunes, pero foi refugáu na Cámara de los Lores. De siguío, y como respuesta direuta a esto, celebráronse unes eleiciones qu'dieron al partíu Whig una mayoría entá más amplia. Introducióse una segunda Acta de Reforma que foi refugada de la mesma forma, y otra folada de revueltes afaró'l país. Mientres esti tiempu, Wellington foi recibíu de forma contraria pola población mientres la inauguración del ferrocarril ente Liverpool y Mánchester, y finalmente, la reforma foi aprobada tres l'amenaza del partíu Whig de secuestrar a la Cámara de los Lores colos sos miembros dientro en casu contrariu. A pesar de l'aprobación, Wellington nunca tuvo acordies col cambéu. Cuando'l Parllamentu axuntar tres les primeres so la nueva reforma, dicir de Wellington que dixo: «Nunca vi tantos sombreros malu y chocante na mio vida». Daquella, Wellington yá taba siendo sustituyíu gradualmente por Robert Peel como líder del partíu «Tory». Cuando los «tories» volvieron al poder en 1834, Wellington tornó asumir el puestu de primer ministru, y Peel foi escoyíu nel so llugar. Desgraciadamente, Peel atopar de viaxe n'Italia, y mientres tres selmanes, ente payares y avientu de 1834, Wellington actuó como vixilante del gobiernu, tomando les responsabilidaes de primer ministru y de la mayoría de los demás ministerios. Nel primer gobiernu de Peel (1834-1835), Wellington foi nomáu ministru d'Esteriores, y nel segundu (1841-1846) foi ministru ensin cartera y xefe de la Cámara de los Lores.
Wellington retirar de la vida política en 1846, anque retuvo'l so puestu de comandante en xefe del Exércitu, y volvió de volao a la lluz público en 1848, cuando ayudó a entamar les fuercies de proteición de Londres mientres l'añu de la revolución europea. Morrió en 1852 y foi soterráu nun sarcófagu d'un raru granitu llamáu «luxulyanito» na Catedral de St. Paul.
En 1838, la propuesta d'alzar una estatua de Wellington concretar cola construcción d'una xigantesca estatua ecuestre que foi emplazada en Constitution Hill, en Londres, xusto frente a la so antigua residencia d'Apsley House, en 1846. Por cuenta de la enorme escala del monumentu, de 40 tonelaes y 10 m d'altor, foi retirada en 1883, y al añu siguiente tresportar a Aldershot, onde entá permanez, cerca de la ilesia de la guarnición real.
Filmografía
[editar | editar la fonte]Añu | Película | Direutor | Personaxe |
---|---|---|---|
2006 | Los fantasmas de Goya | Miloš Forman | Cayetano Martínez de Irujo |
1970 | Waterloo | Sergei Bondarchuk | Christopher Plummer |
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- Ducáu de Wellington
- Guerres Napoleóniques
- Guerra de la Independencia Española
- Historia del Reinu Xuníu
- Historia de Portugal (1777-1834)
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 11 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ 2,0 2,1 Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 26 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Afirmao en: Kindred Britain.
- ↑ Afirmao en: The Peerage. Llingua de la obra o nome: inglés. Autor: Darryl Lundy.
- ↑ Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 11887871r. Data de consulta: 10 ochobre 2015. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
- ↑ URL de la referencia: https://www.defensie.nl/onderwerpen/onderscheidingen/dapperheidsonderscheidingen/databank-dapperheidsonderscheidingen/1815/07/08/wellesly-1st-duke-of-wellington-kg-gcb-arthur.
- ↑ Wellington. Antoine D'Arjuzon. Ediciones Pallabra (2003). Páx.43. ISBN 84-8239-716-8, 9788482397160
- ↑ Decretu de les Cortes de Cádiz, confiriendo a Wellesley el mandu de toles tropes de la península, 22 de setiembre de 1812.
- ↑ Reseña a la efeméride en National Geographic.
- ↑ decretos-y-ordenes-que-expedieron--les cortes xeneral y estraordinariu-dende-24-de-setiembre-de-1811-hasta-24-de-mayu-de-1812-tomu-ii--0/html/0027bda0-82b2-11df-acc7-002185ce6064_94.html Decreto CXXXII, de 30 de xineru de 1812. Concédese Grandor d'España al lord vizconde Wellington, col títulu de Duque de Ciudad Rodrigo
- ↑ decretos-y-ordenes-que-expedieron--les cortes xeneral y estraordinariu-dende-24-de-setiembre-de-1811-hasta-24-de-mayu-de-1812-tomu-ii--0/html/0027bda0-82b2-11df-acc7-002185ce6064_211.html Decreto CXLVIII, de 11 d'abril de 1812. Autorizar a la Rexencia del Reinu por que pueda conceder al Lord Duque de Ciudad Rodrigo la Gran Cruz de la Orde Nacional de San Fernando, coles mayores distinciones, y ensin les formalidaes que prescribe'l so reglamentu.
- ↑ decretos-y-ordenes-que-expedieron--les cortes xeneral y estraordinariu-dende-24-de-mayu-de-1812-hasta-24-de-febreru-de-1813-tomu-iii--0/html/0027c598-82b2-11df-acc7-002185ce6064_68.html Decreto CLXXXIII, de 7 d'agostu de 1812. Concédese'l Toisón d'oru al Lord Duque de Ciudad Rodrigo.
- ↑ decretos-y-ordenes-que-expedieron--les cortes xeneral y estraordinariu-dende-24-de-mayu-de-1812-hasta-24-de-febreru-de-1813-tomu-iii--0/html/0027c598-82b2-11df-acc7-002185ce6064_104.html Decreto CXCV, de 22 de setiembre de 1812. El Lord Duque de Ciudad Rodrigo ye nomáu Xeneral en Xefe de toles tropes españoles de la Península.
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- Corral Lafuente, Xosé Lluis. El Rei Felón. De les Cortes de Cádiz a Waterloo. Edhasa 2009. ISBN 978-84-350-6079-0
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]- Xuiciu de Napoleón sobre Duque de Wellington.
- Visión de la biografía del duque de Wellington nel portal Napoleón Bonaparte
- Diariu El Mundo, "L'Aventura de la Historia" - Wellington, el xeneral que venció a Napoleón
- Homes
- Persones nacíes en 1769
- Persones finaes en 1852
- Wikipedia:Revisar traducción
- Primeros ministros del Reinu Xuníu
- Militares del Reinu Xuníu
- Militares de la Guerra de la Independencia Española
- Secretarios d'Estáu d'Asuntos Esteriores del Reinu Xuníu
- Miembros de la Royal Society
- Nobles del Reinu Xuníu
- Políticos y polítiques d'Irlanda
- Persones de Dublín