Conflictu Turquía-Partíu de los Trabayadores de Kurdistán

De Wikipedia
Conflicto Turquía-Partíu de los Trabayadores de Curdistán
Parte de Conflicto turco-kurdo (es) Traducir
Fecha payares 1978 → anguaño
Llugar Rexón de Anatolia Oriental, Rexón de Anatolia Suroriental, Frontera entre Siria y Turquía (es) Traducir y curdistán iraquín
Resultáu Alto'l fueu. Hostilidaes reasumidas en 2015[1][2][3][4]
Belixerantes
Bandera de Turquía Turquía
Paramilitares:
D'antiguo arreyáu:
 Iraq
PDK
PUK
PDK-I
KCK (2005-actual)
PKK (1978-actual)
TAK (2004-actual)
PDK/Bakur (1992-actual)
PŞK (1998-actual)
PJAK (2004-actual)
KKP (1982-actual)
PIK (1979-actual)
HIK (1993-actual)
Hezbolá (1983-actual)
D'antiguo arreyáu:
DHKP-C[10]
TKP/ML[11]
DHP[12]
TDP[12]
Dev Sol (1970s-1992)
CNI
Bandera de Irán Irán
Fuercies en combate
Bandera de Turquía FAT:
150.000 (1987)[13]
160.000 (1994)[14]
350.000 (1996)[15]
(incluyendo xendarmes)[15]
50.000 (1997)[16]
60.000-80.000 (2003)[17]
40.000 (2007)[18]
Fuercies especiales: 10.000 (1994)[14]
Policías: 35.000 (1996)[15]
Guardias:
40.000 (1994)[14]
70.000 (1996)[15]
60.000 (2010)[19]
PUK:
13.000 (1970s)[20]
5.000 (1995)[21]
12.000 (1995-1998)[22]
(Más 6.000 reserves)[22]
15.000 (2003)[23]
31.000 (2010)[24]
(Más 49.600 reserves)
PDK:
50.000 (1970s)[25]
20.000 (1992-1994)[22]
25.000 (1995-1998)[22]
(Más 30.000 reserves)
41.000 (2010)[24]
(Más 65.600 reserves)
Iraq:
30.000-40.000 (1996)[22][26]
15.000 (2003)[23]
PDK-I:
600 (2003)[23]
PKK:
12.000 (1983)[27]
300-1.000 (1989)[28]
1.500-3.500 (1990)[28]
15.000 (1993)[14]
10.000-15.000 (1994)[14]
(col sofitu de 60.000-75.000 guerrilleros a mediu tiempu)[14]
16.000-17.000 (1996)[15]
10.000-15.000 (1997)[18]
4.000-5.000 (1999)[18]
4.000-5.000 (2002)[18]
4.000-5.000 (2004)[29]
7.000-10.000 (2007)[30]
5.000-6.000 (2009)[15]
4.000 (2010)[31]
PJAK:
1.000 (2006)[32]
600 (2010)[31]
Hezbolá:
5.000 (2000-2003)[15]
CNI:
5.000 (1995)[33]
Bandera de Irán Irán:
2.000-3.000 (1996)[21][34]
TKP/ML:
700 (2003)[23]
Frente Turcomanu:
300 (1996)[23]
MIK:
1.500 (2003)[23]
Dev Sol:
50-100 (1991)[28]
10-100 (1992)[28]

Unos 30.000 muertos en total ente 1984 y 2001.[35]
Unos 40.000 muertos en total ente'l 15 d'agostu de 1984 y el 15 de 2009.[36]
Unos 45.000 muertos en total ente 1984 y 2010.[37]
70.000-150.000 curdos sumíos (1980-1997)[38]
[editar datos en Wikidata]

El conflictu ente Turquía y el Partíu de los Trabayadores de Curdistán, tamién llamáu'l conflictu curdu en Turquía,[39] el conflictu curdu,[40][41][42][43] la insurxencia curda,[44][45][46][47][48] la rebelión curda[49][50][51][36] o terrorismu del PKK.[52][18][53] Ye descritu como un levantamiento[54] o inclusive una guerra civil,[55][35][56][57][58] ye un conflictu ente Turquía y los insurxentes curdos[59] qu'esixen la independencia del Curdistán[18] o gociar de cierta autonomía[37][60] y mayores derechos políticos y culturales pa los curdos dientro de la República de Turquía.[61]

Territorios de mayoría curda.

El principal grupu rebalbu ye'l Partíu de los Trabayadores de Curdistán o PKK (en curdu: Partiya Karkerên Kurdistan) que ye consideráu una organización terrorista per Turquía, Estaos Xuníos y la Xunión Europea.[62] Anque los insurxentes llevaron a cabu ataques nel oeste de Turquía,[63] la insurxencia opera principalmente nel este y sureste del país .[64] La fuerte presencia militar del PKK na rexón del Curdistán iraquín, rexón qu'utiliza como plataforma de llanzamientu p'ataques contra Turquía, llevó a que l'exércitu turcu lleve a cabu frecuentes incursiones de tierra y ataques aéreos y d'artillería na rexón.[62] Sicasí, el Gobiernu Rexonal del Curdistán iraquín afirmó que les fuercies turques nun tienen abonda fuercia militar pa torgar que'l PKK siga activu.[65] El conflictu afectó particularmente a la industria turístico de Turquía.[27]

Desque'l PKK foi fundáu'l 27 de payares de 1978,[66] participó n'enfrentamientos armaos coles fuercies de seguridá turques. La insurxencia a gran escala, sicasí, nun empezar hasta'l 15 d'agostu de 1984,[67] cuando'l PKK anunció un llevantamientu curdu. La primer insurxencia estender hasta'l 1 de setiembre de 1999,[18][68] cuando'l PKK declaró un unillateral alto'l fueu. El conflictu armáu volver# a entamar más tarde el 1 de xunu de 2004, cuando'l PKK declaró'l fin del so alto'l fueu.[69][70]

Los curdos remontáronse tamién en Irán ente 1962-1970 y 1974-1975 y n'Iraq en 1991, reprimíos pol réxime de Sadam Husein y obligaos a fuxir a Turquía más d'un millón de curdos, provocando una crisis humanitaria, que llevó a la ONX a intervenir nel norte d'aquel país ente 1992 y 1995.[71]

Cronoloxía de les negociaciones de paz (2012-2015)[editar | editar la fonte]

N'avientu de 2012 conocióse públicamente que'l gobiernu de Turquía caltenía conversaciones empuestes a empecipiar un procesu de paz al traviés de los servicios d'intelixencia col líder del PKK Abdullah Öcalan na cárcel.[72]

El 21 de marzu de 2013, Öcalan anunció'l fin de la llucha armada y l'altu el fueu.[4][73]

El PKK esixó pa empecipiar la so retirada de suelu turcu escontra les sos bases nos montes Kandil, nel norte d'Iraq, la creación d'un Comité de Sabios, una comisión parllamentaria de supervisión del procesu y la creación d'un marcu llegal pa regular el repliegue de los guerrilleros pa evitar lo asocedío en 1999 cuando soldaos turcos atacaron a militantes curdos qu'intentaben cruciar al llau iraquín.

N'abril de 2013 el primer ministru turcu, Recep Tayyip Erdogan, anuncia la so intención de crear un comité de sabios» con un papel consultivu pa supervisar el procesu de diálogu cola guerrilla curda del Partíu de los Trabayadores del Curdistán (PKK) encargáu d'informar al públicu sobre les negociaciones y d'impulsar el procesu de paz. El comité ta formáu 63 miembros: académicos, intelectuales y espertos na cuestión curda, pero tamién por cantantes, artistes, homes de negocios y periodistes conocíos pol gran públicu. Voces crítiques llamentaron que nun se trató de grandes espertos, con mayor edá y esperiencia política, como asocedió n'otros países. El primer ministru Erdogan quier que los guerrilleros desármense antes de cruciar la frontera y amuésase contrariu a modificar o crear lleis nesti sentíu.[72]

Tamién n'abril de 2013 el Gobiernu turcu y el Parllamentu de Ankara aprobaron la propuesta del Partíu de la Xusticia y el Desarrollu (AKP) de crear una Comisión d'Evaluación” p'avanzar nel procesu de paz colos guerrilleros del Partíu de los Trabayadores del Curdistán (PKK). Aprobar colos votos favorables del AKP y el Partíu Paz y Democracia (BDP). La sesión plenaria foi tirante y terminó cola retirada de los dos principales partíos de la oposición, el Partíu Republicanu del Pueblu (CHP) y el Partíu Aición Nacional (MHP).

En setiembre de 2013 detúvose la retirada del PKK y ésti acusó al gobiernu nun cumplir la so parte de les negociaciones. Los partíos prokurdos aportunaron en que yera necesariu establecer un marcu llegal pa les negociaciones.[74]

En xunu de 2014 el gobiernu turcu presentó nel parllamentu un proyeutu de llei que daría un marcu llegal a les actuales negociaciones de paz col PKK. Esta propuesta de llei yera riquida polos partíos prokurdos pa siguir les negociaciones. Cola nueva llei l'executivu llevaría tola iniciativa del procesu de paz y designaría direutamente a individuos o instituciones que tendríen inmunidá llegal, por que participaren nes negociaciones. La propuesta plantegóse unos díes primero que Erdogan presentara la so candidatura nes eleiciones presidenciales.[74]

Tres la presentación d'esta iniciativa llegal representantes de los partíos prokurdos axuntar na prisión de Imrali con Öcalan p'aldericar la propuesta.

N'agostu de 2014 celebráronse eleiciones presidenciales en Turquía y Erdogán gana los comicios col 51,8 % de los votos. Nes sos primeres declaraciones menta l'oxetivu d'avanzar nel procesu de negociación. El líder políticu curdu Selahattin Demirtas llogra'l 9,7 % de los votos. Ye la primer vegada que la ciudadanía escueye direutamente al Presidente.[75]

El 17 de febreru de 2015 el PKK pide “pasos concretos” nel procesu de paz al gobiernu turcu nun comunicáu publicáu na so web. «El nuesu movimientu ta nuna fase de pensar de forma seria y crítica y d'adoptar decisiones» El partíu considera que la pelota ta nel teyáu del Executivu turcu de AKP el procesu de paz atopar nuna fase bien crítica y peligrosa y cerca del final añede'l comunicáu.[76]

El 28 de febreru'l Partíu Democráticu de los Pueblos (HDP) aconceyáu col partíu gobernante, el AKP, fixo pública una declaración con 10 puntos mínimos pal desenvolvimientu del procesu en habiéndose aconceyáu con Öcalan y con executivos del PKK nos montes onde tien les sos bases la guerrilla curda:

  • La política democrática, la so definición y conteníu
  • Resolución Democráticu y la reconocencia de les dimensiones nacionales y locales de resolución *Les

garantíes xurídicu y democráticu de la ciudadanía llibre *Les llinies relatives a la rellación de la polítiques democrátiques respectu al Estáu y la sociedá y la institucionalización d'esta *Les dimensiones sociu-económicos del procesu de resolución *El tratamientu de la rellación ente la democracia y la seguridá nel procesu d'una manera que protexa l'orde y les llibertaes públiques

  • Les soluciones llegales y garantíes pa los problemes de les muyeres, la cultura y l'ecoloxía
  • Desenvuelvo d'una comprensión pluralista del conceutu d'identidá, la so definición y reconocencia
  • La reconocencia d'una república democrática, patria común y los pueblos con criterios democráticos, dientro d'un sistema democráticu pluralista con garantíes llegales y constitucionales. Una nueva constitución col fin de internalizar toa esti tresformamientu democráticu.[77]

El 21 de marzu de 2015 Öcalan fai un llamamientu p'acabar con 40 años d'enfrentamientu col Estáu turcu y aboga por una "solución democrática" redefiniendo una ciudadanía "llibre, igualitaria y constitucional nel marcu de la República de Turquía" y pide un Congresu Estraordinariu del PKK “p'acabar con 40 años de llucha”. Facer por carta que ye lleida'l día de la festividá del Noruz, añu nuevu curdu, na principal ciudá curda de Turquía: Diyarbakir.[78]

El 22 de marzu de 2015 el gobiernu turcu critica al presidente del país Erdogan por opinar sobre la xestión del procesu de paz cola guerrilla del PKK. El vizprimer ministru Bülent Arinç  recuérdalu que ye'l gobiernu quien ye responsable del procesu. El desencuentro llega tres l'anunciu per parte del gobiernu de que va establecer una comisión de siguimientu del procesu.[79] Erdogán ta en contra porque quier que sían los servicios secretos turcos quien asuman esti papel de siguimientu.[80]

En xunu de 2015 celébrense eleiciones llexislatives en Turquía y per primer vegada un partíu prokurdo el Partíu Democráticu del Pueblu (HDP) llogra superar l'estragal del 10 % que marca la llei y apuerta como grupu al Parllamentu. El partíu del gobiernu pierde la mayoría absoluta.[81]

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. Plantía:Cite kkggyffdtdweb
  2. «Cautious Turkish PM welcomes Öcalan's call for end to armed struggle». Hürriyet daily news (marzu de 2013). Consultáu'l 21 de marzu de 2013.
  3. «Kurdish separatist group leader Öcalan calls to stop armed struggle». Trend AZ (marzu de 2013). Consultáu'l 21 de marzu de 2013.
  4. 4,0 4,1 «Ocalan's farewell to arms brings Kurds hope for peace». Euronews (marzu de 2013). Consultáu'l 21 de marzu de 2013.
  5. Kontrgerilla, fuercia de contra guerrilleros turcos de derecha.
  6. Jandarma İstihbarat ve Terörle Mücadele, ye l'ala d'intelixencia de la policía turca.
  7. Türk İntikam Tugayı, TİT, formada nos años setenta, ye una fuercia d'ultra nacionalistes paramilitares turcos.
  8. Ülkücü Gençlik, organización de jovenes turcos d'ultra derecha.
  9. Korucular, organización creada pol Estáu turcu a mediaos de los ochenta, formada por milicies locales de curdos aliaos del gobiernu
  10. Terrorism in Turkey An Analysis of the Principal Players 16 de marzu de 1999.
  11. Tension high as heinous attack leaves unanswered questions behind Archiváu el 28 de xunetu de 2011 na Wayback Machine. 9 d'avientu de 2009.
  12. 12,0 12,1 Strijd in Koçgiri en het Zwarte Zeegebied
  13. Schmid & Jongman, 2005, pp. 675
  14. 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 Global security - Kurdistan - Turkey
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 Combating International Terrorism. "Turkey's Added Value". Editáu por James Ker-Lindsay & Alastair Cameron (Royal United Services Institute, RUSI). Marzu de 2009. pp. 7; 10-11.
  16. Europa World Year Book 2, por Taylor & Francis, 2004, pp. 4227.
  17. Turkey and War in Iraq: Avoiding Past Patterns of Violation (Human Rights Watch Briefing Paper, March 2003)
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 18,5 18,6 Global security - Kongra-Xel - Kurdistan Workers' Party (PKK)
  19. Turkey's 'village guards' tired of conflict | My Sinchew 19 d'abril de 2010.
  20. Schmid & Jongman, 2005: 584. 8.000 regulares y 5.000 irregulares.
  21. 21,0 21,1 "Turkey and Iran Face off in Kurdistan". Middle East Quarterly. Por Michael M. Gunter. Marzu de 1998, pp. 33-40.
  22. 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 Willing to face Death: A History of Kurdish Military Forces - the Peshmerga - from the Ottoman Empire to Present-Day Iraq. Por Michael G. Lortz. pp. 62-63.
  23. 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 FOXNews.com - Iraqi Insurgent Groups - U.S. & World 6 de xineru de 2003. Consultáu'l 14 de xunetu de 2011.
  24. 24,0 24,1 Small Arms Survey 2010: Chapter 4
  25. Schmid & Jongman, 2005: 584. La DPK tenía 20.000 combatientes nos años 1960.
  26. Persian Gulf War and Aftermath - History - Iraq - Middle East embargo iraq, crisis iraq, power united, exchange rate, end year
  27. 27,0 27,1 MFA - IV. Targets and Activities
  28. 28,0 28,1 28,2 28,3 Uppsala conflict data expansion. Non-state actor information. Codebook pp. 280-281; 319
  29. FAS.org - Kurdistan Workers' Party (PKK)
  30. Australian National Security - Kurdistan Workers Party
  31. 31,0 31,1 Iran, Turkey share intel on PKK, PJAK - UPI.com 30 de xunetu de 2010.
  32. Meet the Kurdish guerrilles who want to topple the Tehran regime. - By Graeme Wood - Slate Magacín 12 de xunu de 2006.
  33. Events Leading Up to the 2003 Invasion of Iraq Ahmed Chalabi and the Iraqi National Congress
  34. "Unsafe Haven": Iranian Kurdish Refugees in Iraqui Kurdistan. Por Iranian Refugees At Risk. Iranian Refugees Alliance', Inc. (1997-1998). pp. 5
  35. 35,0 35,1 The kurdish question in turkish politics (2001)
  36. 36,0 36,1 MINA Breaking News - Turkey marks 25 years of Kurd rebellion 15 d'agostu de 2009.
  37. 37,0 37,1 PressTV - 'PKK ready to swap arms for autonomy' 13 de setiembre de 2010.
  38. Global security - Kurdistan Democratic Party (KDP)
  39. Greener Pastures for Bruce Fein The Kurdish Conflict in Turkey Asian Tribune 21 d'ochobre de 2008.
  40. .Middle East Online.Turkey in fresh drive to end Kurdish conflict Archiváu el 3 d'abril de 2012 na Wayback Machine. 28 de setiembre de 2010.
  41. Turkey looks to Iraq to help end Kurdish conflict | euronews | world news 4 de xunu de 2010.
  42. BBC News - Turkey unveils reforms for Kurds 13 de payares de 2009.
  43. Stephen Kinzer Turkey's Kurdish conflict cannot be resolvéi by force | Comment is free | guardian.co.uk 24 d'ochobre de 2008.
  44. CNN-TIME In-Depth Special - The Ocalan Trial - A Terrorist's Bitter End 1 de marzu de 2009.
  45. Kurdish rebels surrender as Turkey reaches out — War in Context 20 d'ochobre de 2009.
  46. The Kurdish Issue and Turkey's Future - The Washington Note Archiváu el 15 de mayu de 2011 na Wayback Machine. 1 de xunetu de 2010.
  47. BBC News - Turkey may ban Kurdish DTP party 8 d'avientu de 2009.
  48. Kurdish rebels say they shot down Turkish helicopter - CNN 7 de marzu de 2009.
  49. Turkish crackdown fails to halt Kurdish rebellion - The Boston Globe (Boston, MA) | HighBeam Research 1 de payares de 1992.
  50. Turkey and Iraq seek to end Kurdish rebellion - The National (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). 23 d'avientu de 2008.
  51. كونا | Turkey says determined to uproot Kurdish rebellion - الدفاع والأمن - 25-06-2010
  52. "Turkey and PKK terrorism" by Tevfik Zehni Archiváu el 31 de mayu de 2011 na Wayback Machine. xunu de 2008.
  53. MFA - A Report on the PKK and Terrorism
  54. McDowall, David. A modern History of the Kurds. Londres, 2005, pp. 439
  55. Inside Turkey's Civil War, Fear and Geopolitics - For all sides, Kurd insurgency is risky business - SFGate 23 de febreru de 1996.
  56. Israeli military aid used by Turkish in civil war against Kurds « News that matters 25 de xunu de 2010.
  57. Thousands of Kurds protest to support jailed Abdullah Ocalan in Strasbourg 14 de febreru de 2011.
  58. Turkey anxious for Kurds to leave Kirkuk | World news | guardian.co.uk 11 d'abril de 2003.
  59. Terörle Mücadele ve Harekat Dairesi Başkanlığı
  60. Kurdish PKK leader Murad Karayilan We will not withdraw our autonomy demand 12 de xineru de 2011.
  61. BBC News - PKK 'would disarm for Kurdish rights in Turkey' 21 de xunetu de 2010.
  62. 62,0 62,1 BBC NEWS | Europe | Iraq warns Turkey over incursion 23 de febreru de 2008.
  63. The Jamestown Foundation PKK Expanding Urban Bombing Campaign in Western Turkey 12 d'ochobre de 2007.
  64. IDMC: Internal Displacement Monitoring Centre Countries Turkey The Kurdish conflict (1984-2006) 1 d'ochobre de 2006.
  65. US tells Turkey We'll crush Kurdish rebels | Socialist Worker 27 d'ochobre de 2007.
  66. Abdullah Öcalan en de ontwikkeling van de PKK
  67. 15th August 1984. Kurdish Armed Freedom Struggle Begins. - Mustafa Kemal Ataturk - Zimbio Archiváu el 16 d'avientu de 2010 na Wayback Machine. 14 d'agostu de 2007.
  68. AKNews.com Mobile - PKK has repeatedly asked for a ceasefire of peace since their establishment in the past 17 years 6 de payares de 2010.
  69. The Jamestown Foundation PKK Changes Battlefield Tactics to Force Turkey into Negotiations 24 d'ochobre de 2007.
  70. Assembly of Turkish American Associations
  71. Kurds - LookLex Encyclopaedia
  72. 72,0 72,1 «El Gobiernu turcu empieza a cumplir lo apautao col PKK» (7 d'abril de 2013). Consultáu'l 10 de xunu de 2015.
  73. «PKK leader calls for ceasefire in Turkey». Al Jazeera (marzu de 2013). Archiváu dende l'orixinal, el 21 de marzu de 2013. Consultáu'l 21 de marzu de 2013.
  74. 74,0 74,1 «Turquía abre la vía a la negociación de la paz cola milicia curda del PKK». El País (26 de xunu de 2014). Consultáu'l 10 de xunu de 2015.
  75. «Erdogan llogra'l respaldu pa peracabar el so proyeutu en Turquía». El País (10 d'agostu de 2014). Consultáu'l 10 de xunu de 2015.
  76. «procesu-de-paz-al gobiernu turcu El PKK pide «pasos concretos» nel procesu de paz al Gobiernu turcu». Naiz (17 de febreru de 2015). Consultáu'l 10 de xunu de 2015.
  77. «procesu-de-paz-en-turquia-en-un momentu crucial/ El procesu de paz en Turquía nun momentu crucial». Solidaridá Curdistán - Axencia d'Información Curda (5 de marzu de 2015). Consultáu'l 10 de xunu de 2015.
  78. «El líder del PKK llama a la fin de la guerra con Turquía». El Mundo (21 de marzu de 2015). Consultáu'l 10 de xunu de 2015.
  79. «El Gobiernu turcu critica a Erdogan por opinar sobre'l procesu de paz col PKK». El Diariu (22 de marzu de 2015). Consultáu'l 10 de xunu de 2015.
  80. «Erdogan refuga establecer un grupu de siguimientu del procesu de paz col PKK». Europa Press (3 de marzu de 2015). Consultáu'l 10 de xunu de 2015.
  81. «La izquierda curda acaba col 'sultanatu' del presidente Erdogan». El Mundo (7 de xunu de 2015). Consultáu'l 10 de xunu de 2015.

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  • Schmid, Alex, & Jongman, Albert. Political Terrorism: A new guide to actors, authors, concepts, data bases, theories and literature. Amsterdam ; New York : North-Holland ; New Brunswick: Transaction Books, 1988 (edición de 2005).