Calvià
 Calvià | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía | Islles Baleares | ||
| Islla | Mallorca | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Nome oficial | Calvià (ca)[1] | ||
| Códigu postal |
07184, 07160, 07180, 07181, 07183 y 07196 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 39°34′00″N 2°31′00″E / 39.56667°N 2.51667°E | ||
  Calvià Calvià (España)  | |||
| Superficie | 145.02 km² | ||
| Altitú | 154 m | ||
| Llenda con | Andratx, Estellenchs, Puigpunyent y Palma | ||
| Demografía | |||
| Población |
53 162 hab. (2023) - 25 395 homes (2019) - 25 164 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
5.81% de Mallorca 100% de Islles Baleares 0.11% de España | ||
| Densidá | 366,58 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| calvia.com | |||
 | |||
_2.svg){kind=small}
Calvià ye un conceyu español de la provincia y comunidá autónoma de les Islles Baleares.[2] Asítiase na parte occidental de la islla de Mallorca, xunto a la sierra de Tramontana, y estiéndese hasta la sierra de Na Burguesa.[3] El so capital municipal ye la villa de Calviá, Calvià Vila en catalán,[4]de la que deriva'l nome del conceyu.
Tien una superficie averada de 145 km². Llinda pel norte col conceyu de Puigpunyent y col d'Estellenchs (Estellencs), pel este col de Palma de Mallorca (Palma), pel oeste col d'Andraitx (Andratx) y pel sur col mar Mediterraneu.
En 2011, cuntaba con un censu de 52 451[5] habitantes, de los cualos 18 046 yeren estranxeros. Anguaño, ye'l segundu conceyu en númberu d'habitantes de tol archipiélagu balear, siendo superáu namái pola capital, Palma. La so población ta tremada polos distintos nucleu urbanos creaos a raigañu del desenvolvimientu turístico y urbanístico del sieglu XX.
Con una ufierta hotelera de 230 establecimientos, ente hoteles de luxu y cases rurales, puertos deportivos, campos de golf, academies de tenis, zones pa practicar senderismu y una pista d'atletismu, ye'l conceyu turísticu de mayor importancia de la islla, y el cuartu conceyu d'España en númberu de pernoctaciones (INE 2009).[6]
La xesta histórica que con mayor relevancia marcó la cultura y tradiciones locales respectu al resto de Mallorca, consiste nel desembarcu en Santa Ponsa el 10 de setiembre de 1229 del rei Xaime I d'Aragón para conquistar la islla a los musulmanes que llegaren nel añu 903.[7]
En 1285, mientres el reináu de Xaime II de Mallorca nació como villa, pero yá cuntaba dende 1248 cola so propia ilesia parroquial, Sante Ihoannes Caviano, dedicada a San Xuan, de la que se cree provién el corderu del so escudu d'armes.[8] A pesar de la popularidá y usu del so escudu llocalmente, nun cunta con bandera dalguna.
Toponimia y xentiliciu[editar | editar la fonte]
L'orixe del so topónimo entá ye oxetu de conxetures; créese que procede del patronímicu llatín calvianum, deriváu del nome personal Calvius, lo cual según el filólogu Antoni Maria Alcover, vien de la pallabra Caluus, que significa "amburar" o "tar caliente", al ser el so terrén grebu y nun contener vexetación.[9] El topónimu oficial ye Calvià, anque en castellán úsase Calviá.[10]
Oficialmente, el xentiliciu de los sos habitantes ye calvienses o calvieros, sicasí, l'usu más estendíu tantu en catalán como na so traducción al castellán ye calvianero/a, procedente de calvianer. Coles mesmes creáronse organismos como'l Institut Calvianer d'Esports del Ajuntament de Calvià y la Asociación Calvianera.[11][12]
Heráldica[editar | editar la fonte]
Tres un informe de la Real Academia de la Historia basáu en documentos de los sieglos XVIII y XIX, nos cualos definíense les armes del conceyu como un corderu pascual y una cruz, l'escudu d'armes foi aprobáu'l 25 de xunu de 1976 col siguiente blasón:[13]
D'azur y el corderu de plata qu'empuña na so mano derecha una bandera d'aquel metal, cargada con cruz de gules. Al timbre corona real, zarrada.
Xeografía[editar | editar la fonte]
- Allugamientu
Asítiase na parte occidental de la islla de Mallorca, xunto a la sierra de Tramontana y estiéndese hasta la sierra de Na Burguesa.[3] Tien una superficie averada de 145,02 km². D'un total de 14.372 ha, el 81% correspuende a suelu rústicu con niveles de proteición, el 18% suelu urbanizable o urbanu y l'unu per cientu restante a suelu de baxa proteición.[14] Llinda pel norte colos términos de Puigpunyent y Estellenchs (Estellencs), pel este col de Palma de Mallorca (Palma), pel oeste col d'Andraitx (Andratx), y pel sur col mar Mediterraneu.
La mayor cota de la zona ye'l puig de Galatzó con 1.026 msnm, la segunda visu, con 926 msnm ye'l Esclop, monte formáu por un llaberintu de ribayos estendíos ente llombes como'l Puig Batiat y la Penya Blanca.[15]
El so terrén urbanizable atópase bien delimitado xeográficamente por cuenta de que la península sobre la que s'asitia ta marcada pola presencia de zones húmedes al este y oeste (salobrar de Magalluf, de Palma Nova y el de Santa Ponsa) que de cierta manera, dan llugar a un estrechamientu similar a un ismu que se cierra al norte.[16]
El terrén urbanu espandióse por tou la so mariña, constituyéndose dellos nucleos de población nes principales sableres. La mariña estender dende'l cabu Andritxol, hasta la zona de Cas Català Ses Illetes. Tien 54 km de llargor y ye bien predresu, fechu que nun torgar que se cunten hasta 34 sableres y cales.[17] Nél esisten cinco hábitats naturales distintos: 35,5 km de costes predreses, 4,5 km de costes arenoses, trés salobrales, 10 castros, y 7.000 Hai. de mar mariniegu, con una fondura d'hasta 50 m. Los sos castros más destacaos son: el Sec, Sa Porrassa, d'en Sales, Ses Illetes, d'estenedor y Sa Caleta. Los de mayor relevancia y de ciertu interés ecolóxicu son les Malgrats y el d'El Toro, por ser declaraos como reserva marina y área d'especial proteición pa les aves. El territoriu del términu municipal que contién el nucleu urbanu ta representáu na fueya 698 del Mapa Topográficu Nacional.[18]
- Poblaciones estremeres
| Noroeste: Andraitx (Andratx) | Norte: Puigpunyent y Estellenchs (Estellencs) | Nordeste: Palma de Mallorca (Palma) |
| Oeste: Andraitx (Andratx) | 
|
Este: Palma de Mallorca (Palma) |
| Suroeste mar Mediterraneu | Sur: mar Mediterraneu | Sureste: mar Mediterraneu |
Nucleos de población[editar | editar la fonte]
Estremar en dieciocho nucleos de población. Los de mayor relevancia son los sos complexos turísticos, como Palma Nova, que foi una de les primeres llocalidaes turístiques que se construyeron na islla, dientro de los terrenes d'una antigua finca llamada Ses Planes que, al igual que'l restu, empezó con un proyeutu que pretendía construyir una zona residencial tipu Ciudad jardín, pero que por cuenta de la guerra civil española, quedó paralizáu. En 2009, ta considerada como una de les zones turístiques más relevantes de Mallorca.[19] Otra de les sos llocalidaes, Santa Ponsa, tien relevancia histórica por ser el llugar del desembarcu de Xaime I. La llocalidá de Portals Nous, que la so relevancia anicia en que tien el puertu deportivu de sonadía Portals (puntu de xunta d'empresarios, famosos, personaxes de l'alta sociedá, lo mesmo que de los miembros de la familia real española mientres les sos estancies branices nel Palaciu de Marivent).[20][21] Otru de los sos nucleos turísticos ye Paguera, onde branien y moren ensame de xermanos, que la so fama llogró por cuenta de que a finales de los años 1950 se filmaron dos películes. Igualmente, cabo faer mención a les llocalidaes axacentes a los complexos, como la urbanización El Toro, que ye una zona residencial con un puertu deportivu y una pequeña sablera, la urbanización Son Ferrer, nacida como nucleu de residencia de los primeres emigrantes mientres la década de los años 1960 y l'urbanización Galatzó, onde s'atopa'l polígonu industrial de Son Bugadelles.
Urbanismu[editar | editar la fonte]
- Balearización
El so desenvolvimientu urbanu ta fuertemente influyíu pol impautu del turismu lo que lo llevó a convertise n'unu de los principales destinos turísticos d'Europa.[23] En 1975, l'acelerada construcción de la llocalidá de Palmanova cuntaba con más de venti establecimiento hoteleros. D'esta serie de fechos nació'l términu Balearización, materia usada en facultaes d'urbanismu internacionales como exemplu de mala planificación urbanística. Acuñar a principios de los años 1970, especialmente por urbanizar sobre la llinia de la mariña, cuasi dientro del mar, edificando masivamente y ensin previa planificación, ensame d'establecimientos hoteleros y otros edificios peculiares (mientres los años 1960 construyéronse unes torres vivienda que fueron tomaes como la imaxe estereotipada de la balearización en Palmanova y Magalluf).[24] Hasta entós, el conceyu nun yera importante, nun tener nengún puertu y la so economía taba basada na agricultura apoderada poles grandes propiedaes. En 1936 namái cuntaba con tres alojamiento turísticos que xubieron hasta trelce en 1955.[25] Sicasí, cola llegada masiva del turismu nos años 60, xubió hasta 112 agospiamientos, con una capacidá averada de 6 800 cames, tresformándose l'espaciu costeru d'escasu valor agrariu en parceles de precios elevaos, sacante'l cabu de Cala Figuera, que yera una zona militar.[25] Por estes feches, el conceyu convirtióse rápido nel destín principal de mases turístiques del mediterraneu.[25]
- Hestoria
Antes del añu 1934, los actuales complexos turísticos consistíen nun proyeutu d'urbanización de zones residenciales de tipu Ciudad jardín, pero mientres la Guerra Civil quedó enllancáu. En 1970, debíu a la puxanza turística, retomar con distintu conceutu al orixinal, edificando descontroladamente ensame d'establecimientos sobre la mariña, cola consecuente destrucción del paisaxe.
Nel añu 1983, Francisco Obrador Moratinos asumió l'alcaldía convirtiéndose nel primer rexidor socialista nel conceyu dende la instauración de la democracia.[26] Construyó colexos, instalaciones deportives y les bases ya infraestructures pa desenvolver el conceyu. Moratinos recibió'l Premiu Cementu pola asociación ecoloxista Grup d'Ornitologia Balear (GOB),[27] pol so considerable falta de planificación y previsión, causando disfunciones nel mediu ambiente.[28] Años más tarde, en 1973, trés arquiteutos, Joana Roca, Joan Morey y Guillem Oliver, desenvolvieron un estudiu urbanísticu que consistió en llamar l'atención sobre les negatives consecuencies que tendría pal paisaxe basar tola so economía nel desenvolvimientu sistemáticu del turismu.
El políticu Josep Meliá denunció en 1977 que:
la destrucción del paisaxe calvianer tuvo motivada por un modelu económicu d'esplotación colonial.[29]Josep Meliá
El procesu de cambéu asocedió extraordinariamente rápidu; ente 1968 y 1973 alterióse la redolada de tal manera qu'en 2009, a pesar del enorme volume d'edificación de los últimos años, sigue asemeyándose al de 1973. Na mesma década, otros testimonios importantes citen la destrucción paisaxista nes llocalidaes de Magalluf y Palmanova como ensin remediu.
El urbanista Josep Lluís Sert denunció en marzu de 1972 que les Baleares taben sufriendo un procesu de destrucción. El direutor del Muséu de Mallorca, Guillem Rosselló Bordoy, encargáu de velar pola proteición del paisaxe, alvirtió que'l turismu mal enfocáu amenaciaba la identidá local y que yera un grave peligru económicu, por cuenta del escesivu usu capitalista del mediu ambiente y la naturaleza.
Ordenanza ecoresponsable[editar | editar la fonte]
La revisión xeneral del Plan d'Ordenación Urbana de Calviá 2000 incorporó una serie de Normes Urbanístiques que tendrán de cumplir tolos edificios de nueva construcción que no respeutivo a la tema medioambiental establez lo siguiente en dalgún de los sos artículos:[30]
Art. 4.28. Calidá de les construcciones. Les construcciones van buscar nes sos soluciones de proyeutu la meyor estabilidá, durabilidá, resistencia, seguridá y economía de caltenimientu de los materiales emplegaos y del so allugamientu n'obra.
Art. 4.29. Aislamientu térmicu y acústicu. Les construcciones van cumplir les condiciones d'aislamientu térmicu y acústicu previstes nes disposiciones vixentes sobre aforro d'enerxía y acondicionamientu ambiental.
Art. 4.33. Instalación d'agua potable. Tou edificiu tendrá de disponer nel so interior de serviciu d'agua corriente potable cola dotación abonda pa les necesidaes propies del usu. En tou edificiu dotáu d'aparatos sanitarios destinaos al aséu de les persones y a la llimpieza doméstica tendrá de prevese la correspondiente instalación d'agua caliente.
Art. 4.34. Instalación d'agües grises, refeches y pluviales. 1. Tou edificiu tendrá de tar dotáu d'instalación pal usu d'agües refeches y pluviales pa serviciu de los retretes y pa les instalaciones de riego. *2. Tou edificiu tendrá de cuntar con un sistema de captación y almacenamientu d'agües d'agua, pal so aprovechamientu na instalación de riego o otros fines.
Art. 4.38. Reserva pa instalación d'enerxíes alternatives. Toa edificación nueva va incorporar obligatoriamente, na forma en que s'establez nel artículu 5.06.c d'estes Normes, espaciu y condiciones fayadices pal allugamientu d'una instalación receptora d'enerxía solar y/o otra fonte d'enerxía de les denominaes alternatives, con capacidá abonda pa cubrir el 60% de les necesidaes enerxétiques medies añales correspondientes al calentamientu de l'agua caliente sanitaria.
Xeoloxía y relieve[editar | editar la fonte]
El so relieve vien marcáu pol contraste ente les sierres nel norte del términu y nel restu del conceyu, de carauterístiques muncho más llanes.
La so sierra principal llámase Na Burguesa y ta asitiada ente la finca calviense de Son Falconer y l'urbanización Son Vida en Palma, y al igual que'l restu de los montes de Mallorca, tien el so orixe na oroxenia alpina. Ye la zona más meridional de la sierra de Tramontana. Antaño conocer como Portopí o d'en Bou. Tien un altor de 500 msnm y ta cubierta por importantes formaciones de pinar y garriga mediterránea.[3] Les sierres tán compuestes de materiales triásicos y xurásicos, caliares y dolomíes principalmente, con presencia de margas y yelsos tamién.[31] Les sierres presenten una complicada estructura tectónica, que conforma un relieve plegáu con numberosos encabalgamientos, y bastante quebráu. El calter cársticu de la Tramontana provoca peculiares fisonomíes nes roques, sobremanera numberoses cueves, y dalgunes dolines y lapiaces, etc.[32]
El restu del términu municipal ye relativamente llanu, con amplios valles rellenaos por materiales cuaternarios y terciarios pocu deformados, en disposición subhorizontal, y pequeñes llombes, de materiales mesozoicos, apruciendo dacuando.[33]
El so mariniega componer de materiales caliares (Calcarenito y similares), sobre los cualos asítiase una variada vexetación según el sustratu, predresu o arenosu, y l'adautación a la sal, al vientu y a la falta d'agua como factores determinantes.
Clima[editar | editar la fonte]
.PNG)
Dada la cercanía al aeropuertu de Palma de Mallorca, tómense los datos que se disponen nel observatoriu del mesmu.
Dispón d'un clima templáu mediterraneu con una temperatura medio añal de 16.5 °C y una precipitación media añal de 410 mm. Ta influyida por dos tipos de circulación atmosférica que se manifiesten en dos estaciones bien estremaes: branu templáu y secu, con escasu gradiente de presión, y precipitaciones ocasionales como contraposición a un iviernu húmedu y frescu. El mes más fríu ye xineru, con 15,1/3,5 °C y el más calorosu agostu, con 31,0/18,2 °C. Esisten precipitaciones mientres aproximao 51 díes al añu y unes 2.756 hores de sol. La temperatura medio pel branu ye de 27 graos y pel iviernu de 14 °C. El mes más secu ye xunetu, baxando hasta una media de 7,8 l/m², ente que'l más lluviosu ye avientu, con una media de 81,1 l/m².).[34] La zona atópase abellugada del vientu nórdicu de la Tramontana per montes de más de mil metros d'altor.
La variación térmica de les sos agües tien una amplitú d'en redol a 15 graos centígrados. Mientres l'iviernu baxa hasta unos 13 °C. A finales de la primavera produzse un calentamientu qu'alza la temperatura un grau cada selmana. Mientres el branu esiste una capa superficial de 25 cm que llega a calecer percima de los 25 graos (daqué según una termoclina).
 Parámetros climáticos permediu de Palma de Mallorca (aeropuertu de Palma de Mallorca) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura máxima absoluta (°C) | 15.1 | 15.5 | 17.1 | 19.2 | 23.3 | 27.4 | 30.8 | 31.0 | 27.7 | 23.2 | 18.8 | 16.1 | 22.1 |
| Temperatura mínima absoluta (°C) | 3.5 | 3.8 | 4.5 | 10.5 | 9.9 | ||||||||
| Precipitación total (mm) | 36 | 32 | 28 | Error d'espresión: Operador < inesperáu | |||||||||
| [ensin referencies] | |||||||||||||
Hidroloxía[editar | editar la fonte]
Según informes del Institutu Xeolóxicu y Mineru d'España, recibe 4,9 hectómetros cúbicos d'agua al añu, 0,1 de torna de riego y 0,2 d'infiltraciones d'agua residual. Les salíes por bombéu son de 6,7 hectómetros cúbicos añales, pero llevar a cabu un proyeutu siguiendo'l Plan Hidrolóxicu Balear p'amenorgalo a 4,1 hectómetros.[35]
- Riegues
Debíu al calter enchente de les precipitaciones asocedíes ente los meses d'ochobre y payares, la so rede hidrográfica contién un gran caudal con diversos riegues que percuerren la so xeografía, presentando perfiles abruptos qu'enríen les corrientes escontra'l mar. Ente ellos atopa'l riega des Gorg, que naz en Capdellá y desagua en Peguera. La riega Vial, que naz nes contornes del pueblu y que desagua en calar de Santa Ponsa, que ye la resultancia de la confluencia de cientos de ribayos y d'otres pequeñes riegues, ente los que cabo mentar el ribayu des Cobaix y el del Pas de la Mula. Unu de los más llargos d'ellos ye'l de Galatzó, con 23 quilómetros de percorríu y con 72 km² de cuenca hidrográfica. La so nacencia producir na aguada occidental del puig de Galatzó y desagua tamién na badea de Santa Ponsa (Santa Ponça).[34]
Fauna y flora[editar | editar la fonte]
De los sos 14 552 hectárees, más del 49% correspuenden a montes y garrigues, principalmente de pinares, anque nes últimes décades sufrió desforestación. Les tierres cultivables son alredor del 32% nes cualos destaquen principalmente'l almendral, algarrobos (Ceratonia siliqua), olivares y, en menor midida, figales. Delles posesiones cultiven tamién ceberes.
Les especies animales de la redolada nun resulten d'especial relevancia por cuenta de la elevada presencia humana, ausencia de recursos y durez del clima. Les zones a destacar consisten na so mariña predresa y los castros de Cala Figuera, como El Toro, el castru de Refeubetx y les islles Malgrats, que fueron reconocíes internacionalmente al declarales la comisión Europea Zona d'Especial Interés pa la Avifauna.[34] Nel 2008, un buceador reportó y fotografió nesta reserva un exemplar de foca monxu (Monachus monachus) de la cual calcúlase que queden menos de 500 exemplares en tol mundu. El Govern balear estudió la posibilidá de reintroduciles nes islles.[36]
Ente'l so vexetación atopen les especies autóctones de les islles al pie d'encinares y pinares. Na so fauna llegar a cuntar más d'un millar d'especies, ente los que destaquen la pardela cenicienta, el mabea, el vencejo, la pardela pichoneta y tamién gran númberu de reptiles, como la reinal llagartesa balear, una especie presente nos distintos castros del archipiélagu.[37][38]Contién tamién una de les poques colonies de tortúa mediterránea d'España (presentes amás namái nes provincies de Murcia y Almería).[39]
Magar nos cantiles la vexetación ye escasa, merecen especial interés pola so condición d'endemismos delles especies como la violeta de penyal y el clavel de cantil (Dianthus alpinus), orixinariu de la cuenca mediterránea, conocíu tamién como clavel montés o del Mediterraneu.[40] (llamáu asina porque crez nos cantos de los derribadorios) Tamién esiste una rica avifauna, especialmente compuesta d'aves de presa, tales como los ferres de Eleonor, y les águiles pescadores, xunto a les postreres utres negres insulares del mundu.[41][42] Cabo faer mención, principalmente como parte de la gastronomía, les variedaes de cascoxu Helix aspersa y Helix pomatia.
Tocantes a los fungos, les agües de la seronda dexen l'apaición de les sos estructures reproductives (cogordes); destaca'l esclata-sang, un tipu de níscalo ibéricu.[43] Ye bien apreciáu pol so singular sabor y valor gastronómicu, por cuenta de que ye la cogorda más usada nes recetes de gastronomía del archipiélagu.[43]
Les distintes especies de plantes monteses que s'atopen nesta rexón pueden catalogase en cuatro grupos d'interés:
- Plantes herbales: atopar con mayor frecuencia ortigues, agrietes (Rumex pulcher) y fenoyu (Foeniculum vulgare), según otres plantes monteses como por casu uz (Calluna vulgaris). En exclusividad tien cinco especies reinales de saladina, especies que se desenvuelven sobre antiguos salobrales, atopaes nes vieyes salines de Magalluf.[44] Na garriga de Santa Ponsa atópense delles variedaes d'orquídea Orchis collina.
- Plantes arbustivas: la más estendida y común ye'l matu de la cuenca mediterránea denominada llentiscu (Pistacia lentiscus), pero tamién s'atopen otres especies como'l romeru, el tomillu, una especie d'estepa blanca (Cistus albidus) y esparragales de delles especies (Asparagus acutifolius, Asparagus albus, Asparagus officinalis). Tamién puede topase hedra (Hedera helix) y otra serie de plantes que tán protexíes, como'l palmito (Chamaerops humilis), los mirtos y la sabina (Juniperus phoenicea).[45]
- Felechos: cabo faer mención al felecha, que reproduzse en zones d'aveséu y llugares frescos.
- Árboles: l'árbol más común que crez nos sos montes ye'l pinu carrasco. Unu de los mayores problemes a los que s'enfrenta, consiste nes plagues de guxanu procesionaria (Thaumetopoea pityocampa), poles cualos, una brigada especial lleva a cabo actuaciones d'estermín, asitiando trampes y aniquilando los sos niales.[46] Na zona norte, anque en menor midida, atópense delles encines, álamos (Populus alba), fresnos (Fraxinus angustifolia) y tamién yérbadu.
Historia[editar | editar la fonte]
Prehistoria y Edá Antigua[editar | editar la fonte]
La so hestoria empieza como pueblu dos mil años antes de la era cristiana, anque los sos primeros pobladores daten de la era neolítica.[47] Darréu llegaron navegantes orientales que faíen escala antes de llegar a la Península Ibérica, a onde dirixíense en busca de metales. Veníen d'Italia, d'otres islles mediterránees y d'Oriente y construyeron pequeños poblaos xunto a les mariñes, convirtiéndose nos sos primeros habitantes. Los historiadores coinciden en llamar a dicha dómina la Cultura de las Cuevas, por cuenta del frecuente usu d'estes como habitaciones y cortiles funeraries. Na Finca Municipal Galatzó puede atopase al fondu del valle, na zona de Ses Sinyes, una cueva con restos humanos, que demuestra ser habitada. Delles otres muertes de dicha dómina atópense catalogaos nun xacimientu arqueolóxicu llamáu Parque arqueolóxicu Puig de sa Morisca, nel cual caltiénense restos de lo que foi un talayot de nueve metros de diámetru.[48] Ta asitiáu sobre una pequeña elevación montascosa na llocalidá de Santa Ponsa. Amás, cabo destacar una naveta llamada Alemany, el Turó de Ses Abelles, una necrópolis asitiada na finca de Son Boronat y el túmulu de Son Ferrer.[49]
De la so dómina romana, que duró dende l'añu 123 e.C. hasta'l sieglu IV, nun esisten muertes significatives. Tan solo queden escasos testimonios arqueolóxicos, ente los que destaquen la siquia y los molinos que conducen l'agua a les cases de Galatzó y los restos d'una villa romana na zona de Santa Ponsa conocida como Sa Mesquida, que contién un fornu que foi utilizáu pa la fabricación de cerámica,[50]
Nel añu 425 foi invadida polos vándalos, pueblu que terminó per asitiar se. L'ausencia de muertes nun dexó pescudar enforma sobre esta dómina, amás de la decadencia empecipiada cola destrucción de Pollença. Cuando'l xeneral bizantín Flavio Belisario ordenó conquistar l'archipiélagu nel añu 534 remató esti periodu.
El primer desembarcu musulmán del cual tiense constancia data del añu 707, fechu col que remató la dominación bizantina. Mientres los dos siguientes sieglos nun se producieron acontecimientos relevantes, hasta qu'en 903, la islla quedó en poder de la dinastía musulmana de los omeyes.[51]
Edá Media[editar | editar la fonte]
En 903, Mallorca foi conquistada pol xeneral almorávide Issam al-Khawlaní, que cuntaba cola aprobación del emir de Córdoba Abd Allah y Llamar Madina Mayurqa. Darréu pasó a manes de los almohades, siendo finalmente incorporada a los reinos de Taifas. Los terrenes de Calviá fueron incluyíos na división alministrativa de Juz' d' Ahwaz al-Madina.[52]
En 1229 y tres la conquista de Xaime I, el términu de Calvía foi colonizáu ente otros por families catalanes que llevaron consigo'l so idioma y cultura, y que nun consiguió pervivir güei día, yá que los Mallorquinos orixinales yá teníen la so propia llingua, respetada polos moriscos.[53] Nel repartimientu, el términu de Calviá formó parte de la medietas magnatum, que'l rei donó a los cuatro porcioneros. Concretamente foi axudicáu al obispu de Barcelona, Berenguer de Palou, formando parte de la Baronía de los Obispos de Barcelona.[54] El repartu ente los nobles que contribuyeren a la campaña del rei anició non poques tensiones hasta que s'adoptó la fórmula del Pariatge, alcuerdu que consolidó los derechos feudales de los obispos de Barcelona que prevaleceríen hasta 1834.[55][56][57] Los conquistadores veníen de diversos llugares y en distintes proporciones. Asina, y según el Llibre del Repartiment, les tierres conquistaes fueron partíes ente xente proveniente de lo qu'agora seria Cataluña pero que naquel tiempu pertencia a la corona d'Aragón, d'Occitania (24,26 %), Italia (16,19 %), Aragón (7,35 %), Navarra (5,88 %), Francia (4,42 %), Castiella (1,47 %) y Flandes (0,73 %) Debíu al estermín o espulsión de la mayor parte de la población autóctona, nun había abonda mano d'obra pal cultivu del campu. En 1230 dictóse la carta de franqueces, privilexos qu'atraxeron a más repobladores pa cultivar el campu. La nueva población de Mallorca provenía esencialmente de Cataluña, más específicamente del nordeste y dientro d'este, del Empordà.
Dende 1248 cuntaba cola so propia ilesia parroquial, Sante Ihoannes Caviano, dedicada a San Xuan y en 1285, 55 años dempués y mientres el reináu de Xaime II d'Aragón, el segundu fíu de Xaime I,[58] constituyir en villa. Daquella yá cuntaba col so propiu alcalde nomáu pol rei o pol gobernador, que encargábase d'executar les órdenes d'éstos, según tamién del orde públicu y d'alministrar la xusticia. Sicasí, nun cuntaben con poder p'alministrar la villa, que competía a los xuráu de prohome.[59] (figura medieval que cuntaba con ciertes funciones)
Na dómina medieval la presencia de pirates nel mar Mediterraneu obligó a construyir numberoses torres de defensa.[60]
Pa sostener les parroquies y los sos clérigos, el rei y los terratenientes qu'ostentaben la xurisdicción, dexaben una cuarta parte de los diezmos que recibíen de los llabradores. Dicha cantidá yera estremada n'otros cuatro partes, de les cualos trés d'elles, quedaben en posesión del rector de la parroquia y la postrera concedíase-y al sacerdote o al vicariu.[61]
El sistema sanitariu atender na so mayoría médicos xudíos, los denominaos como chuetes, grupu d'ascendientes d'una parte de los xudíos mallorquinos conversos al cristianismu. L'hospital más cercanu atopar en San Telmo, que se fundara en 1303 por Xaime II. Fundamentalmente dedicábase a atender y a recoyer comerciantes y marineros de les naves que dende Palma se dirixíen a Barcelona. Tamién lo usaben como abellugu cuando diba mal tiempu.
Edá Moderna[editar | editar la fonte]
Dende'l sieglu XIII hasta metá del sieglu XX l'agricultura constituyó la única dedicación de la población. De primeres, l'actividá agrícola llevar a cabu pela redolada de la badea de Santa Ponsa, llegando nesos tiempos a denominar a la zona como términu de Santa Ponsa; la espresión términu de Calviá, aplicóse muncho depués. A pesar de la so llongura mariniega, la población vivía de llombu al mar, ocupada n'estrayer provechu d'una tierra seco y poco fértil.
Nel sieglu XVI la villa llibrar del azote de la peste qu'abrasó la población, a pesar de qu'otros conceyos como'l vecín Andraitx sufrieron la epidemia.[63] Naquelles feches y por cuenta de la so manera de vida, la población sufría epidemies y enfermedaes como'l paludismu, que namái dalgunos, como'l cura y dalgún artesanu, llibrar por nun trabayar en Ses Rotes, onde tresformaben la cebera. El jornal d'un obreru consistía en cuatro o seis sous (una docena de güevos costaba un sou y mediu). Mientres estos sieglos esistín'esclavos árabes, sacante nes zones marítimes, col fin d'evitar fugues o complicidá colos pirates.[64]
En 1748 la situación de miseria del conceyu aportó a tan tráxica qu'un cronista de la dómina describir asina:
El trigu llegó a dir tan caru que se pagaben 25 Sous por barchilla, (unidá pa midir ceberes, 13,750 llitros aprox) y afortunáu el que podía atopalo. Y llegó hasta tal puntu la fame que nun se daba a cada casa más que dos doblers de pan, anque la familia fora numberosa, y diose permisu pa comer carne en cuaresma, y munches persones que nun teníen dineru pa mercar carne comíen yerbes, y dixéronme que delles persones pasaren más de quince díes comiendo solamente yerbes fervíes, y la xente probe o trabayadora taba tan delgada que nun podía trabayar pola mor del pocu alimentu.[65]Pere Xamena Fiol
El llatifundismu entamó la vida económico y social de la villa dende'l sieglu XIV hasta'l sieglu XX y el territoriu yera na so gran mayoría propiedá d'unos pocos señores. En 1863, el 66,3% de les tierres taba partíu, siguiendo una tradición secular, ente cuatro propietarios. El marqués de la Romana cuntaba con 2516 hectárees, coles que cubría Bendinat y Paguera, pero amás tenía otres 990 nel conceyu d'Andraitx. El marqués de Bellpuig tenía 4376 hectárees en Santa Ponsa, el mayor llatifundiu de Mallorca hasta entráu'l sieglu XIX. Per otra parte, esistía un pequeñu grupu de llabradores conocíos como els roters, a quien los señores venciéren-yos porciones de tierra cercanes al mar, llabradores que cultivaben ceberes y que vivíen en condiciones miserables.
Nel sieglu XVIII, una aportunante seca y una mala collecha de cebera nes tierres del conceyu provocaron un llargu periodu de fame. El 28 de payares de 1715, Felipe V suprimió los fueros y privilexos de Baleares por aciu el decretu de Nueva Planta qu'estendió la organización alministrativa del Reinu de Castiella, la prohibición del catalán y l'obligatoriedá del usu del castellán nes islles.[66]
En 1838 inauguróse la llinia marítima de barcos de vapor Barcelona-Palma, fechu que facilitó la llegada de viaxeros dende la península y dende l'estranxeru, que averábense a esfrutar en calar y sableres del conceyu. Nesta dómina llegaben viaxeros motivaos por deseos d'aventura, interés por esplorar un mundu y una sociedá distinta de la que conocíen, o inclusive por razones terapéutiques, como foi por casu el casu de Frédéric Chopin. Díes en que la publicación y espardimientu d'obres referíes a la islla contribuyeron a convertila en llugar de destín preferente pa munchos viaxeros, ilustraos, artistes y xeógrafos.
El caciquismu deriváu del llatifundismu afectólu fondamente a lo llargo de la segunda metá del sieglu XIX y principios del sieglu XX, que daquella se componía de xornaleros del campu y pequeños propietarios. La restauración fizo que les clases dirixentes agraries recuperaren el poder, col sofitu políticu y representación polos dos partíos moderaos mayoritarios: conservadores y lliberales. Pa caltenese nel poder, dambos sirviéronse del caciquismu. A finales del sieglu XIX, la fame y la probeza impulsó la emigración escontra América, concretamente a Cuba y a l'Arxentina, según a Francia y Arxelia.[67]
Edá Contemporánea[editar | editar la fonte]
Por cuenta de l'actitú caciquil que imperaba dende antaño, Calviá foi una de les primeres zones en desenvolver una actitú crítica ya inconformista, a pesar de nun tener malapenes industria, pos tan solo esistíen dos empreses productores de cementu y de yelsu. A principios del sieglu XX, sobre una estructura económica basada na agricultura autárquica llatifundista, creáronse les primeres asociaciones obreres socialistes. Los trabayadores de la tierra yeren xornaleros qu'apenes algamaben a subsistir y la débil industria dedicar a treslladar a Palma los productos de la tierra. Estructura social que se caltuvo hasta principios de la década de los sesenta.
Les primeres urbanizaciones del conceyu empezaron a xestase en 1920, cuando al finar los propietarios de les tierres, los sos allegaos vendieron les propiedaes o los mesmos propietarios vender por desconocimientu del so auténticu valor. Al llegar a 1960, los cambeos de propiedá fueron tan fundamentales que facilitaron el desenvolvimientu inmediatu. Empezó una rápida urbanización de los trés cuartes partes de la mariña, llegando a cementar les sos meyores zones. Dalgunos de los postreros terratenientes, como Miguel Nigorra Oliver, el presidente del Bancu de Creitu Balear, llegó a controlar al traviés de los sos filiales inmobiliaries cuasi'l total del desenvolvimientu de Santa Ponsa. En 1986, tenía más de diez mil chalés a lo llargo del conceyu.[68]
El movimientu sindical y el socialismu tuvieron un papel importante na so política hasta la Segunda República. En 1923 fundóse la Federació Obrera Calvianera, miembru d'UXT y darréu la Xunió Agrària de Calvià, amás de La Fraternal. El 30 de setiembre d'este mesmu añu, inaugurar con un presupuestu de mediu millón de pesetes la Casa del Pueblu. Años dempués, en 1962, cuntaba con cuatro carniceríes, tres panaderíes, una llechería, diez apinaos, tres cafés, dos merceríes, cinco carpinteríes, dos ferreros, un taller de bicicletes y una llinia d'autobús. La so escasa industria consistía en cinco maestros d'albañilería, dellos tresportistes, dos fábriques de cementu y yelsu, un tratante de frutos secos, una máquina de descascarillar almendra, un molín fariñero, una trituradora d'algarroba, un tratante de lleña y una almazara.
El 30 de xunetu de 2009, alredor de los dos de la tarde, la llocalidá de Palmanova sufrió un atentáu per parte de la banda terrorista ETA, asitiando esplosivos llámpara en dos vehículos de la guardia civil, de los cualos namái unu llegó a españar, provocando víctimes y causando la muerte de dos guardias civiles, Diego Salvà Lezaun, de 27 años, y Carlos Sáenz de Tejada García, de 28 años, xunto a la casa cuartel.[69][70]
Demografía[editar | editar la fonte]
La población de raigañu mallorquín ye escasa, n'el so mayoría formar españoles d'orixe peninsular que proceden principalmente d'Andalucía, que llegaron a la islla nes primeres remeses importantes de trabayadores de los años 1960, xunto a los sos descendientes, amás d'inmigrantes estranxeros.[71]
Cuntaba en 2008 con un censu de 50.777 habitantes, de los cualos 25.548 yeren varones y 25.229 yeren muyeres (50,31% frente al 49,69%).[72] Trátase del segundu conceyu, en númberu d'habitantes, de tol archipiélagu balear, namái por detrás de la capital, Palma.[73]
- Pirámide de población
| Pirámide de población (2008)[74] | ||||
| % | Homes | Edá | Muyeres | % |
| 0,35 | 85+ | 0,63 | ||
| 0,49 | 80-84 | 0,72 | ||
| 0,80 | 75-79 | 0,89 | ||
| 1,35 | 70-74 | 1,37 | ||
| 1,88 | 65-69 | 1,79 | ||
| 2,71 | 60-64 | 2,49 | ||
| 3,30 | 55-59 | 3,11 | ||
| 3,87 | 50-54 | 3,57 | ||
| 4,32 | 45-49 | 4,22 | ||
| 4,35 | 40-44 | 4,60 | ||
| 4,41 | 35-39 | 4,38 | ||
| 4,,57 | 30-34 | 4,51 | ||
| 4,23 | 25-29 | 4,20 | ||
| 3,15 | 20-24 | 3,01 | ||
| 2,76 | 15-19 | 2,59 | ||
| 2,57 | 10-14 | 2,63 | ||
| 2,70 | 5-9 | 2,67 | ||
| 2,48 | 0-4 | 2,29 | ||
Del analís de la pirámide de población deduzse lo siguiente:
- La población menor de 20 años ye'l 21% de la población total.
- La población entendida ente 20-40 años ye'l 32%
- La población entendida ente 40-60 años ye'l 32%
- La población mayor de 60 años ye'l 15%
Esta estructura de la población ye típica nel réxime demográficu modernu, con una evolución escontra un avieyamientu de la población y un amenorgamientu de la natalidá añal.
- Evolución de la población
Dempués de la Reconquista, la so población, al igual que la del restu de la islla, constituyíase básicamente de families catalanes, occitanes ya italianes qu'inmigraren animaes polos conquistadores.
Dempués de la Guerra Civil, la villa quedó dafechu aprobetada. La fame, el contrabandu y la falta d'emplegu obligaron a los paisanos a retomar actividaes agraries que fueren abandonaes pola so escasa productividá. Pa revitalizar la economía, l'Alministración llevó a cabu una política d'obres públiques construyendo'l puertu de Palma, xunto a una campaña que promovía luna de miel en Mallorca, coles mires d'atraer turismu nacional que potenciara la riqueza de la islla. A partir de 1970, producióse un aumentu espectacular de la población de resultes del desenvolvimientu turísticu. La llegada continua de foranos, tantu de rexones españoles como d'otros países, aumentó la demanda d'emplegu.
- Población estranxera
Del total de les 50.777 persones censaes en 2008, 18.046 yeren de nacionalidá estranxera, que representaben el 35,54% de la población, porcentaxe bien cimeru a la media nacional. Los estranxeros residentes na ciudá vienen de distintos países y continentes, siendo les colonies de nacionalidá británica (5.832), alemana (4.033) y arxentina (474) les más numberoses.[75]
| Gráficu de la evolución de la población de Calviá ente 1920 y 2011[76][77][78] |
|---|
 |
| Gráfica ellaborada por Wikipedia sobre la base de los datos del INE-2011 |
Gobiernu y alministración[editar | editar la fonte]
Alministración municipal[editar | editar la fonte]
L'alministración política del conceyu realízase al traviés d'un conceyu de xestión democrática, que los sos componentes escoyer cada cuatro años por sufraxu universal. El censu eleutoral ta compuestu por tolos residentes empadronaos en Calviá, mayores de 18 años y con nacionalidá de cualesquier de los países miembros de la Xunión Europea. Según lo dispuesto na Llei del Réxime Eleutoral Xeneral,[79] qu'establez el númberu de conceyales elegibles en función de la población del conceyu, la Corporación Municipal ta formada por 25 conceyales. Nes Eleiciones Municipales de 2015, el Partíu Socialista foi la fuercia más votada, llogrando 10 conceyales, siguida pol Partíu Popular con 9, Sí Se Puede Calviá con 2, Ciudadanos con 2 y Esquerra Oberta de Calvià con 2. Por aciu un alcuerdu con SSPC y EOC el PSOE invistió alcalde al so candidatu, Alfonso Luís Rodríguez Badal.
- Alcaldes dende la instauración de la democracia
| Periodu | Nome del alcalde | Partíu políticu |
|---|---|---|
| 1979 - 1983 | Francisco Font Quetglas | (Independiente) |
| 1983 - 1991 | Francisco Obrador Moratinos | (PSOE) |
| 1991 - 2003 | Margarita Nájera Aranzábal | (PSOE) |
| 2003 - 2011 | Carlos Delgado Truyols | (PP) |
| 2011 - 2015 | Manuel Onieva | (PP) |
| Dende 2015 | Alfonso Rodríguez Badal | (PSOE) |
- Presupuestu municipal
El Plenu del Conceyu, axuntáu en convocatoria estraordinaria'l día 9 d'avientu de 2010, aprobó'l presupuestu municipal pal exerciciu 2011.
L'equipu de gobiernu alzó a sesión plenaria un presupuestu municipal de 99.761.573,81 € un 6,85% menos qu'en 2010. A esta cifra hai qu'añader los presupuestos de les empreses municipales y organismos autónomos, esto ye, IMEB, IFOC, Llar de Calvià S.A. y Calvià 2000 S.A. El presupuestu consolidáu (llográu de la suma de los presupuestos anteriores ensin cuntar importar derivaos d'operaciones ente ellos) algama los 107.122.083'16 euros, lo que supón un amenorgamientu al respeutive de 2010 del 13,22%.
- Plenu municipal
El Plenu Municipal constitúi l'órganu de máxima representación política de la ciudadanía nel gobiernu municipal. Tien ente otres competencies l'aprobación de les Ordenances Municipales, los presupuestos municipales, los planes d'ordenación urbanística y el control y fiscalización de los órganos de gobiernu. El Plenu ye convocáu y presidíu pol alcalde, y ta integráu polos 25 conceyales.
- Árees municipales
La xestión executiva municipal ta entamada n'árees de xestión al mandu de les cualos hai un conceyal del equipu de gobiernu. Cada área de gobiernu tien delles delegaciones en función de les competencies que se-y asignen y que son variables d'unos gobiernos municipales a otros. Les árees actuales de xestión del Conceyu son les siguientes:[80]
- Agricultura. Alcaldía. Suministru. Calidá. Calvià 2000. Ciudadanos Estranxeros. Comerciu. Comunicación. Cultura. Defensora del Ciudadanu. Deportes. Educación y Biblioteques (IMEB). Xestión de Sableres y Mariniega. IFOC (formación y emplegu). Mocedá. Llar de Majors. Caltenimientu. Mediu Ambiente. Movilidá y Servicios Urbanos. Patrimoniu. Policía Llocal.
Alministración autonómica[editar | editar la fonte]
Ye al Conseyu Insular de Mallorca a quien correspuende'l gobiernu autonómicu de la islla de Mallorca. El Gobiernu de les Islles Baleares ye l'ente executivu autonómicu pa tol archipiélagu balear, qu'entiende: Mallorca, Menorca, Eivissa (Eivissa) y Formentera. Les principales competencies que xestiona'l Gobiernu son la educación non universitaria, la sanidá pública y l'ordenación del territoriu.
Alministración xudicial[editar | editar la fonte]
El conceyu pertenez al partíu xudicial númberu 3 de les Islles Baleares, que los sos xulgaos de primera instancia ya instrucción atopar na ciudá de Palma de Mallorca, na Vía Alemaña, 5. El conceyu dispón d'un xuez de paz xulgáu de paz, allugáu nel Centru de Servicios de Palmanova en calle Diego Salvà Lezaun, nᵘ2 que desenvuelve les competencies propies d'esta figura xurídica.[81]
Economía[editar | editar la fonte]
L'actividá económica básase principalmente nel turismu, que la so ufierta entiende'l conxuntu completu del so territoriu. La xestión comercial de les zones costeres de la so mariña supón una de les sos principales fontes de riqueza. En segundu llugar estender na promoción del paquete complementariu: zones que contienen instalaciones deportives o que la so topografía dexa actividaes empobinaes escontra la naturaleza, como ye'l casu del parque Galatzó o de les islles Malgrats, declaraes reserva ecolóxica y les 88,85 ha de la so parte remanecida declaraes indefinidamente como área especial de proteición de les aves.[38]
En 1998 desenvolvióse un plan ellaboráu pa dexar la realización de diches bases predeterminadas, naciendo asina l'organismu municipal llamáu Axenda 21 Llocal pa Calvià. El plan configúrase como una actuación de l'alministración pública que garantice'l futuru económicu, social, medioambiental y patrimonial. Ta proyeutáu escontra la sostenibilidá y basáu nes inversiones necesaries pa executar proyeutos de diversa índole. El so financiamientu procede del conceyu de Calviá, en collaboración col Gobiernu d'España y la Comunidá Autónoma de les Baleares.[82] Dalgunos de los resultaos llograes inclúin la voladura y baltadera de doce edificios de la mariña, convirtiendo dalgunu de los llugares en zona verde, y la creación de mil quinientos miembros del serviciu especializáu na formación y l'emplegu. La inversión inicial del proyeutu en 1998 superó los 810.000 euros.
- Renta per cápita
Calviá ye una de les ciudaes de Baleares con mayor renta per cápita debíu al sustentu económicu que brinden los sos servicios turísticos. Anque la ganadería y l'agricultura ye una fonte d'ingresos pa les families, la so economía empobínase sobremanera a sofitar el sector terciariu, dende la construcción hasta la puesta en marcha de servicios.[83]
Por cuenta de la diferencia cuantitativa ente población residente y la gran cantidá qu'allega en calidá de turista, nun ye posible evaluar el presupuestu municipal con rellación a la primera, cola cual suel resultar que se simplifica como unu de los conceyos aparentemente más ricos d'Europa, en función de la inversión pública recibida per cápita.[84]
La renta per cápita media d'España foi en 2008 de 24.020 euros según datos del Institutu Nacional d'Estadística (INE). A Baleares atribúyese-y una renta media de 25.967 euros, cifra cimera a la media nacional.[85] Sicasí El Centru d'Investigación Económica (CRE) informó por aciu el XLI Informe Económicu y Social de Balears 2008 de que la renta per cápita balear, afecha d'alcuerdu al poder de compra, asitiar por primer vegada nesti sieglu per debaxo de la media nacional.[86]
- Emplegu
Por aciu el Institutu de Formación y Ocupación llevar a cabo talleres d'emplegu, formación, insertamientu profesional y aiciones formatives. Nos talleres d'emplegu, mientres un añu, los alumnos son contrataos pol conceyu pa realizar trabayos determinaos, ente que'l plan de formación encargar d'apurrir a los paraos la necesaria cualificación pal so insertamientu llaboral.[87]
Según datos del Anuariu Económicu d'España 2009, editáu pola Caixa,[88] el paru qu'esistió mientres los primeru años de la década de 2000 foi práuticamente insignificante, nun superando nengún añu'l dos per cientu. N'agostu de 2009, nel contestu de la crisis económica d'ámbitu global sobrevenida en 2008, l'índiz de desemplegu caltúvose baxu, anque repicó hasta'l 3,6%, lo que na práctica traducir en plenu emplegu.[89]
Agricultura, ganadería y pesca[editar | editar la fonte]
Tamién y anque en menor midida, la so economía básase na agricultura, principalmente olivares, algarrobos (Ceratonia silicua) y almendrales. En ganadería, gochos y oveyes y tamién una notable variedá de pesca. Na so estensión esisten numberoses masíes qu'antaño constituyíen les fontes de suministru alimenticiu de la población.
Les esplotaciones agraries, 175 según el censu de 1999, ocupaben 8.917 hai, el 92% de la propiedá y l'ocho per cientu n'arrendamientu. 3.365 hai tán llabraes (945 d'herbales, 1.462 de frutales, 99 d'olivar y una de viñéu), 198 dedicar a camperes permanentes, 4.753 a esplotaciones forestales y 601 hai son otres tierres non forestales. La mayoría d'elles, 113 teníen menos de cinco hai y trenta superaben los cincuenta hai. Les unidaes ganaderes censaes en 1999 yeren 681: 562 d'ovín, cuarenta y nueve d'aves, trenta y tres de caprino, venticinco de porcín, diez d'equín y dos de bovín.
Industria y construcción[editar | editar la fonte]
La so actividá industrial tuvo centrada básicamente nel sector de la construcción, yá qu'en 2008 había censaes un total de 1.380 empreses, sicasí, n'actividaes rellacionaes cola industria había namái un censu de 226 d'elles, dedicaes a diversos ámbitos industriales.[88]
Servicios[editar | editar la fonte]
- Comerciu
L'área municipal de Comerciu y Actividaes Económiques tien como principal oxetivu'l desenvolvimientu de proyeutos y xeres pa la modernización, promoción y dinamización de les empreses del conceyu. Estremar en dos seiciones, la de Comerciu y Actividaes Económiques y la de Gabinete Téunicu y d'estudiu, que'l so cometíu ye la xestión de tramitaciones de llicencies per solicitú de los comenenciudos. Tamién desenvuelve aiciones qu'aumenten y sostengan l'actividá empresarial, especialmente del comerciu, según la restauración y l'entretenimientu. Amás contribúi a la solución d'alcuerdos sectoriales coles asociaciones empresariales de mayor relevancia pa impulsar los negocios.[90]
| Sector comercial | Empreses |
| Oficines bancaries: bancos (44), caxes d'aforros (33) y cooperatives de creitu (1) | 78 |
| Empreses comerciales mayoristas | 101 |
| Empreses comerciales minoristes | 1.980 |
| Supermercaos | 81 |
| Hipermercaos | 8 |
| Centros Comerciales | 1 |
| Chigres y restoranes | 853 |
- Turismu
Dende empiezos de los años 1960, al recibir les primeres grandes remeses de turistes, entainar en construyir rápido toa una infraestructura de servicios pa ello (campos de golf, parques acuáticos, hoteles, etcétera), llegando a convertise nuna de les zones con mayor actividá turística de la islla.[91] En 2009, ye internacionalmente conocíu por delles de les sos llocalidaes, como son; Magalluf, Palma Nova, Santa Ponsa (Santa Ponça), El Toro, Portals Nous, Illetas y Paguera, por cuenta de los turistes que cada añu frecuentar.
P'agospiar al millón y mediu de visitantes añales, disponer d'una ufierta qu'incluyía en 2005 más de 120.000 cames: 44.000 n'hoteles, 16.000 n'apartamentos y 60.000 residencies turístiques.[92] La ufierta completar con 853 tabiernes y restoranes, amás de 1.145 comercios.[88] Delles multinacionales como Fiesta Hotel Group (con sede n'Eivissa) o Sol Meliá disponen d'una amplia ufierta na zona, principalmente na llocalidá de Magalluf.[93]
Llogró'l segundu puestu ente los conceyos con más banderes azules nes sos sableres del Estáu.[94] La sablera de Palmanova concentra la mayoría de servicios, polo que foi premiada col gallardón calidable Q, siendo la única de les Baleares que tien dicha distinción.[95] Les unidaes que velen pola seguridá de los sos usuarios, (policía turística, proteición civil y socorristes), cunten con una embarcación de salvamentu marítimu. A esti equipu, xúnese l'asociación Voluntaris sense fronteres (Voluntarios ensin fronteres), que so los apartaos trés y cuatro del artículu 30 de la constitución española, empréstense voluntariamente al cumplimientu de los deberes que dicha constitución atribúye-yos.[96] Pola so asociación col material que foi usáu na construcción de la catedral de Palma, destaca la caleta de Portals Vells. El restu de sableres principales atopar nos complexos de Magalluf, Santa Ponsa y Paguera.
A finales de los años 1990 l'equipu de gobiernu llocal invirtió nun proyeutu que llevó a cabu una serie d'espectáculo públicos con conteníu multimedia (usando teunoloxía láser con equipos audiovisuales y máquines que creaben una pantalla acuático) nes sos costes y sableres. Realizábense les fines de selmana de branu y cuntaben con asistencia multitudinaria, ente seis mil y diez mil persones por sesión.[97]
P'apurrir información sobre los distintos servicios, dispón de seis oficines distribuyíes nos complexos de mayor relevancia; la so sede atopar nel edificiu del conceyu en Calvià Vila.[98]
La llocalidá de Magalluf tien un muséu llamáu La casa de Katmandú; la so peculiaridá consiste en que se construyó al aviesu. Contién una coleición de 3000 pieces variaes y un cine con teunoloxía 4D. Ente otres de les atraiciones del complexu, atópense cenar espectáculu Pirates Adventure y la macrodiscoteca BCM Planet Dance, una de les más grandes d'Europa, onde la Spice Girl Geri Halliwell actuó de gogó antes de formar el grupu musical que la catapultó a la fama y tamién el llar del disk jockey internacional DJ Sammy.[99][100] En La Porrassa, a unos 800 metros de Magalluf, atópense los parques acuáticos Aqualand y Western Waterpark, xunto a les instalaciones d'un karting profesional.
Dende delles de les sos llocalidaes, en temporada alta (xunu, xunetu y agostu) pueden faese minicruceros d'un día de duración, nos cualos faise un percorríu por distintes cales del términu.[101]
Na Urbanización Sol de Mallorca, atópase l'únicu casinu de xuegu de la islla. Tamién tien un pequeñu cai deportivu.
Paguera, especializada en turismu xermanu, celebra n'ochobre la so propia versión de la Oktoberfest, una fiesta bávara con tradición d'alredor de doscientos años en Múnich, onde puede consumise cerveza y productos bávaros.[102]
En 1995, basándose nes indicaciones de la cume de Ríu y del Quintu programa de la U. E., apostar por una fonda innovación de les polítiques de desenvolvimientu turísticu y local, ellaborando un Plan d'Excelencia consistente na xestión integral de la mariña.[103]
En 2001, llogró financiamientu d'un proyeutu européu llamáu LIFE Ambiente (MED-COAST S-T) dedicáu a desenvolver estratexes y ferramientes pa la sostenibilidá del turismu en zones costeres del Mediterraneu.
L'agroturismo ye, comparáu col turismu de mases, cuasi inesistente, anque col tiempu ta desenvolviéndose. Cabo mentar les finques Son Malero, construyida en 1430, y Mofarés, en que les sos habitaciones respetar los elementos tradicionales. Amás, dispón tamién d'un antiguu molín d'aceite, según un modestu muséu de ferramientes.[104] Otra importante posesión ye Son Boronat, onde puede apreciase un sistema de canales árabe y la verdadera torre de defensa de la masía, fechada nel sieglu XIV.[105] Na mesma llinia, cabo faer mención a la finca ye Burotell, onde se lleven a cabu tou tipu d'actividaes culturales rexonales.[106]
Tradiciones[editar | editar la fonte]
Parte de los costumes tradicionales de los habitantes tienen el so raigañu na forma de ganase la vida. La recoyida de la oliva, el carbón y la lleña fueron les actividaes más comunes antes de l'apaición del turismu. Les neñes solíen trabayar xunto a les sos madres y otres muyeres cuando cumplíen los diez años. Partíen a cuerpu dende les sos cases a l'amanecida y volvíen al anochecer, acompañando a los carros que tresportaben el productu. Allegaben escoltaes pol capataz que, al llombu del so caballu, xixilaba los campos onde trabayaben a lo llargo de tola xornada.[107]
Nos meses d'iviernu, tresportaben unes piedres llises recoyíes nos riegues llamaes macs de torrent que calecíen al fueu y envolubraben en pañuelos para darréu calecer les manes cuando se-yos entumíen pol fríu. Una frase popular mallorquina, amolla ye mac (suelta la piedra), emplegar pa riquir daqué d'otra persona.
Ente les miseries que sufríen y la severidá del capataz, que obligar a volver al olivero por una sola oliva que s'había quedáu escaecida o tener que dirixise a cuerpu escontra les olivares a pesar de dir los carros vacíos, nacieron les Cantares de la recoyida d'aceituna.[108] Los homes, mientres les muyeres faíen la recoyida, solmenaben les cañes de les olivares y llimpiaben los montes de pinu. Mientres sieglos, les xeres de llimpieza de los montes y la talla de lleña que depués vendíen en Palma, nos fornos d'alfarería y de pan, caltuvo los campos calteníos de les quemes.
- La vida doméstica.
Les posesiones que s'atopen a lo llargo del conceyu representen el símbolu d'un sistema social y económico carauterísticu del antiguu réxime. Por cuenta de la rudez de les sos tierres, l'actividá agrícola yera bastante básica, olivares, algarrobos, almendrales y ceberes. La ganadería consistía mayoritariamente n'oveyes y cabres. Por cuenta del so escasu caláu, calar de la mariña nun sirvíen como puertos y namái usar pequeñes barques de pesca p'abelugase del mal tiempu. La única cala que s'utilizó como puertu foi la de Santa Ponsa, que sirvió pa tresportar almendra comercialmente. Agregu a la esplotación de los pinares pa faer lleña, conformaba la principal fonte de riqueza del conceyu.[109]
Hasta la entrada del turismu les viviendes nun dispunxeron de servicios hixénicos mínimos. Les posesiones atopaben la mayoría de les vegaes asitiaes nel mesmu inmueble que la del payés, anque les sos llendes taben bien definíos. Los señores cuntaben con un rudimentariu retrete que solía desaguar nes figales chumbas que s'atopaben xunto al campu de les viviendes. El serviciu namái podía ser utilizáu polos propietarios cuando nos sos díes de visita precisar, pero non polos payeses, sacante en contaes ocasiones cola autorización de los señores al atopase enfermos. Les necesidaes de los payeses llevar a cabu en «ye figueral de moru» (el campu de chumberes) pel branu, iviernu, día o nueche.[110]
El autoabastecimiento marcaba la vida doméstica colos productos llograos del propiu güertu como: verdures, hortolices, carne de les aves de la corrolada y lleche d'oveyes o de cabres. Escases families solíen tener una vaca, pero toos elles solíen comer embutíos de gochu procedentes de la matanza que faíen cada añu, que consistía nun gochu qu'engordaben pa usu personal y otru que se vendía. Los menús habituales consistíen en platos ellaboraos coles materies primes más algamadices, como'l pa amb oli (pan con aceite), les sopes (sopes escaldiaes), el fritu mallorquín (fritura de pataques con fégadu, pimientos y fenoyu) y otros platos de la denominada «comida probe» na que verdures y ceberes yeren los sos principales ingredientes.
Cada familia solía fabricase'l so propiu xabón coles cenices que llograben quemando pulgos d'almendra, cola cual ellaboraben llexía virxe. Los sos habitantes movíense frecuentemente a Palma y a los pueblos vecinos por aciu carros y darréu con un autobús al que llamaben ye correu (el corréu).
- Mitoloxía
La población de principios del sieglu XX taba convencida de que los espíritus de los qu'emigraren a Cuba y a otres partes d'América, a los qu'enxamás volvieron ver, retornaben a los sos llares natales, y amenazadoramente xixilaben pa saber lo que nellos asocedía; inclusive se creía que tamién se vengaben polos cambeos que los nuevos habitantes fixeren nes viviendes mientres la so ausencia. Los escasos habitantes de los sos caseríos emprestaben muncha atención a cualquier ruiu o pasu estrañu poles proximidaes de les sos güertos, tantu pola so probeza, como pola medrana a entidaes malines o pantasmes.
Estes tradiciones socavaron con mayor buelga nos neños a quien los sos padres, siguiendo la tradición, tresmitíen-yos hestories sobre seres malvaos como parte de la so educación. Ente ellos cabo destacar a María Enganxa, bruxa qu'habitaba dientro de los pozos esperando a que los infantes desobedientes asomar p'atrapalos y encloyalos pa tola eternidá.[111] Na Merdisa, una malhumorada carnicera que se convertía en dos crueles canes afamiaos que se balanciar sobre los neños malos» y encloyar ensin dexar rastru d'ellos. O los demonis boiets, que yeren unos espíritus que se caracterizaben por tener cierta benevolencia, pero con tal capacidá de trabayar qu'alloriaben a quien tuviera que soportalos, yá que ciscaben constantemente que-yos dieren trabayu o comida (feina o menjar).
- El Romance del Compte Mal
Al traviés de les xeneraciones viénose tresmitiendo la lleenda na cual el pantasma del Compte Mal surdía cada añu na nueche de San Xuan, dende'l Puig de Galatzó, montando al llombu d'un enorme caballu verde envueltu en llapaes. Cuntaben que'l so alma en pena solía asustar a la población, especialmente a les moces vírxenes que s'atopaben soles en casa y cuando dormíen.[112]
Gastronomía[editar | editar la fonte]
Unu de los platos más populares ye'l fritu mallorquín (frit mallorquí), que consiste nuna fritura de fégadu con pataques y pimientos; puede ser de sangre y/o asadura de corderu, gochu o tamién marineru. Cabo tamién faer mención a les sopes mallorquines, el tumbet, el llombu con col o con esclatasang (variedá más sabrosa del rovellón atopáu na Península Ibérica), y les berenxenes rellenes. Esisten diverses formes de preparar l'arroz, la más típica ye la llamada arròs brut, que consiste nun arroz caldoso con cogordes, cascoxos, carne de gochu, coneyu y d'aves. El pa amb oli, propiu de delles cenes, consiste tamién nel platu rexonal de la islla. Los embutíos son tamién unu de los principales elementos de la so gastronomía; sobrasada, butifarrón, camaiot y blanquet ente otros.
En comíes y alcuentros xeneralmente familiares ye típicu faer porcella asada, con pataques estazaes y condimentadas con yerbes de la islla, como'l romeru. La ensalada que suel consumise pel branu o cola porcella, conocer como trempó y ellabórase con tomate, cebolla y pimientu verde.
Repostería y pastes[editar | editar la fonte]
El duce por excelencia ye la ensaimada que suel tomase nel almuerzu, pero que tamién se faen de tamaños familiares rellenes de crema, pelo d'ánxel, chocolate o con sobrasada. En Selmana Santa son esenciales les empanaes, rellenes d'acelga y pases, anque'l restu del añu suelen ser tamién de pollu con arbeyos, atún o sobrasada. Pueden tar feches de pasta dulce o salada, anque son más habituales les de pasta salao. Tamién son típicos los crespells y unes empanaes conocíes como rubioles, rellenes tradicionalmente de requesón, de pelo d'ánxel o de mermelada. Tamién ye bien habitual la denominada coca de trempó, fecha d'una especie d'ensalada conocida como trempó o de pimientos coloraos asaos, xunto a los cocarolls, que son una especie d'empanaes de forma triangular rellenes de verdura y pases.
Tresportes y comunicaciones[editar | editar la fonte]
- Regulación del tráficu urbanu
L'artículu 7 de la Llei sobre Tráficu, Circulación y Seguridá Vial (aprobada por RDL 339/1990) atribúi a los conceyos unes competencies abondes pa dexar, ente otres, la inmovilización de los vehículos, la ordenación y el control del tráficu y la regulación de los sos usos.[113] Esta regulación tien llugar al traviés de la Ordenanza Municipal de Tráficu, Circulación y Seguridá Vial, aprobada en sesión de Plenu'l 29 de xunetu de 2004, y nella definen los usos que pueden dase a les víes, les velocidaes que pueden algamar los vehículos según los horarios y zones establecíes pa la carga y descarga de mercancíes na ciudá.[114]
- Parque de vehículos de motor
El conceyu tien un parque automovilísticu de 714 automóviles por cada 1.000 habitantes, superior a los 602 del conxuntu insular.[88] Per otra parte, esiste un parque de 4.077 vehículos ente camiones y furgonetes, especialmente eleváu dada la importancia de la loxística de repartu a urbanizaciones.
| Tipu de vehículu | Cantidá |
| Automóviles | 36.229 |
| Camiones y furgonetes | 4.079 |
| Otros vehículos | 6.650 |
| Total | 46.956 |
- Rede viaria
L'autovía Ma-1 o Autovía de Poniente (Autovía de Ponent en catalán) ye la vía de comunicación más importante que comunica los distintos nucleos urbanos con Palma de Mallorca y Andraitx. L'autovía pasa por Cas Catala, Illetas, Portals Nous, Palmanova, Santa Ponsa, Peguera, Calvià Vila, Camp de Mar, Andraitx y el Puertu de Andraitx. Esta carretera principal percuerre tol conceyu y estremar en dos zones bien estremaes. Una parte norte agrícola-rural y una parte sur turística-urbana.[115]
La distancia per carretera dende Calvià Vila hasta'l centru de Palma ye de 20 km, dende'l so nucleu de población más alloñáu, Peguera, ye de 22,2 y dende el so nucleu más cercanu, Illetas, de 11,3 km. Otra vía importante ye la carretera secundaria Ma-1C (antigua C-719) qu'escurre poles urbanizaciones de la mariña, dende Cala Mayor hasta Magalluf.
- Autobuses urbanos
La única estación d'autobús del conceyu atopar en Palma Nova; denominar tamién el intercambiador. Dichu edificiu, amás de sirvir como parada d'autobús, utilizar p'allugar delles dependencies municipales. La empresa concesionaria que lleva a cabu'l tresporte por autobús consiste en Transabus S. A. La llinia 3 de la EMT de Palma de Mallorca escurre pol conceyu, yá que el so percorríu remata na llocalidá d'Illetas.
Servicios públicos[editar | editar la fonte]
Enerxía[editar | editar la fonte]
- Lletricidá
El 10 d'abril de 2006 entró a valir la normativa que facultó a Rede Llétrica Española pa exercer les funciones d'operación del sistema llétricu balear. El Real Decretu 1747/2003, de 19 d'avientu, foi desenvueltu poles órdenes ministeriales ITC 913/2006, de 30 de marzu, onde se precisa que Rede Llétrica ye l'operador del sistema llétricu en Baleares y que se responsabiliza de la xestión téunica de los sos sistemes.[116]
El sistema llétricu balear tien dos subsistemas: Mallorca-Menorca y Eivissa-Formentera. El subsistema Mallorca-Menorca ta conectáu a 132 KV. Ta prevista ampliar la conexón llétrical por aciu dos enllaces submarinos. L'enllaz submarín ente Sagunto y Santa Ponça ta siendo instaláu en 2011 y llueu va empezar el periodu de pruebes Per mediu d'esti enllaz submarín, cola rede peninsular de Rede Llétrica Española, la dependencia enerxética de Mallorca de les sos centrales térmiques sume. Adicionalmente, en Mallorca va poder consumise enerxía ecolóxica proveniente de parques eólicos y saltos d'agua, ensin necesidá de tener qu'instalalos na islla, col consiguiente aforru n'impautu al territoriu insular.
La producción d'enerxía llétrica en Mallorca alimentar hasta 2011 de les centrales llétriques de Son Reus (612 MW), Cas Tresorer (313 MW) y la d'Alcudia (585 MW).[117]
- Carburantes
La Compañía Loxística d'Hidrocarburos (CLH) tien en Son Banya les sos instalaciones más importantes de la islla. Neses instalaciones el carburante llega por buque tanque. Ellí almacénase y distribúyese por aciu camiones cisterna a les gasolineres y por oleoductu dende 1994 a la instalación aeroportuaria de Son San Xuan de CLH.[118]
- Gas natural
Los conceyos de Palma y el so área metropolitana, Marratxí, Calviá y Lluchmayor, van disponer de gas natural, gracies a un nuevu gasoductu de diecisiete quilómetros de tubería que empalmará cola canal submarina. El plan futuru ye que toles centrales de les islles, sacante Ye Murterar en Alcudia, empleguen namái gas natural.[119]
Residuos urbanes[editar | editar la fonte]
A efeutos de consiguir la sostenibilidá del conceyu llevar a cabu diversos programes como la recoyida selectiva o'l compostfolie individual.[120] La recoyida selectiva ye tan solo del 17% de los residuos orgániques totales xeneraos nel conceyu y provién de los hoteles. El restu de la fraición de residuos orgániques municipales, 51.984 tonelaes en 2008, el 83% del total, nun se recueye selectivamente sinón que se fai de forma entemecida con envases, plásticos y papel, teniendo que llevalo a la incineradora o al vertideru de Son Reus,[121] a quien en 2008 pagar 7.300.000 euros pol so tratamientu. Esiste una Ordenanza Municipal de llimpieza y eliminación de residuos sólides y urbanos.[122]
Agua y saneamientu[editar | editar la fonte]
La xestión de llimpieza, agua y caltenimientu ye llevada a cabu pola empresa Calvià 2000. El programa políticu conocíu como Axenda Local 21 contempla'l compromisu ecolóxicu.[123] La depuradora d'agües residuales local asítiase ente Santa Ponsa y Palmanova, na autopista escontra Andraitx, frente a la urbanización Galatzó.
La desalinizadora d'agua potable de l'Axencia Balear de l'Agua atópase allugada en Son Ferrer y produz 2.000.000 de metros cúbicos d'agua potable al añu. El restu de necesidaes acuíferes son cubiertes principalmente cola desalinizadora de Palma de Mallorca y los acuíferos que xestiona l'Axencia. El conceyu merca al añu 10.000.000 de metros cúbicos d'agua a felicidá axencia y estos son distribuyíos pola empresa Calvià 2000 al traviés de la so rede capilar. El 27 d'ochobre de 2005 aprobóse la Ordenanza Municipal Reguladora del Serviciu de Suministru d'Agua Potable.[124]
Sicasí, l'equipu de gobiernu de Carlos Delgado, cabeza del partíu popular, alcordó en 2010 privatizar el suministru d'agua potable del conceyu mientres 50 años.[125] La operación llevar a cabu en cuenta de axudicala pol pagu d'una cantidá inicial de 15 millones d'euros a los que mientres los primeros cuatro años, van añadíse-y 2,5 millones más, un 5% de l'agua facturada mientres el total del periodu d'axudicación y 1 millón más d'euros dende'l quintu hasta l'octavu añu.[125]
El suministru taba enantes xestionáu por trés empreses qu'operaben en diverses zones territoriales: “Agües del Términu Municipal de Calvià, S.A.”, so la marca Aterca y perteneciente al grupu Agbar, la Compañía d'Agües Paguera, S.L" y finalmente la empresa municipal Calvià 2000, que tamién s'encarga de la llimpieza y el caltenimientu del conceyu.[125] Aterca y agües Paguera apurríen un serviciu de 1,6844 y 1,6772 euros por metru cúbicu, respeutivamente, ente que Calvià 2000, con un serviciu calidable y práuticamente ensin incidencies, facer por 1,4754 euros.[125] La midida llevada a cabu pol consistoriu xeneró un enfrentamientu colos sindicatos, les entidaes ciudadanes y los partíos políticos de la oposición, que la so unión y nuna asamblea llevada a cabu, decidió xenerar un calendariu de movilizaciones en contra de dicha resolución.[126][127] Sol lema «Porque lo público ye serviciu y lo privao beneficiu. Non a la privatización de Calvià 2000», y recordando que'l serviciu d'agua potable consistía nel más rentable de la empresa, yá que nel exerciciu anterior cifrárase un superavit de tres millones d'euros, llevar a cabu delles concentraciones de protesta con asistencia de los representantes de dellos partíos políticos y de los sindicatos.[126] Pela so parte, l'equipu de gobiernu, llevó a cabu per primer vegada na hestoria del conceyu un plenu del conceyu a los ocho de la mañana, coles mires d'evitar les manifestaciones.[128]
Suministru[editar | editar la fonte]
El conceyu tien una bona rede d'establecimientos comerciales dedicaos a l'alimentación de tamañu y xestión distintes, dende hipermercaos hasta pequeñes tiendes tradicionales d'alimentación, pasando por dellos supermercaos. El suministru a estos establecimientos facer por aciu camiones de repartu procedentes d'almacenes mayoristas y n'ocasiones son los mesmos tenderos y hoteleros quien se mueven colos sos vehículos a les instalaciones de Mercapalma, distante pocos quilómetros de los distintos nucleos de población, p'adquirir los productos perecederos que vienden.[129]
Bienestar social[editar | editar la fonte]
Educación[editar | editar la fonte]
La ufierta de centru educativos públicos componer d'once colegio d'Educación Primaria y trés Institutos d'Educación Secundaria (IES): Calviá, Son Ferrer y Bendinat.[130]
El Institutu Municipal d'Educación y Biblioteques de Calvià (IMEB) ye un organismu llocal de calter alministrativu y de servicios. La so misión consiste na xestión direuto y descentralizao de les competencies municipales en materia d'educación y biblioteques. Componer de variedá de servicios.[131]
El conceyu cunta con una emisora de radio y una de televisión llamada IB3, que ta asitiada nel Polígonu Industrial de Son Bugadelles. La institución que xestiona la formación y l'emplegu ye'l Institutu de Formación y Ocupación de Calvià (IFOC), que s'atopa asitiáu en Palmanova, xunto a la oficina de correos, el centro médicu y casar cuartel de la guardia civil.[132]
Nel polígonu industrial de Son Bugadelles atópase la institución Deixalles, qu'ufierta ayuda a toes aquelles persones con dificultaes na integración social por aciu la realización d'actividaes nes que meyor s'afaigan. Realiza cursinos y talleres artísticos.[133] Nel mesmu llugar puede faese entrega de too tipu d'instrumentos, oxetos y ropa que s'atope en bon estáu, coles mesmes, pueden llograse a baxu preciu tou tipu d'instrumentos.
El 25 d'abril de 2007, dientro del programa conocíu como Ciudaes Dixitales de les Islles Baleares, poner en marcha un proyeutu consistente nuna rede de telecomunicaciones pa emprestar servicios de voz y datos al traviés de teunoloxía inalámbrica, pol cual creóse accesu gratuitu a Internet nes sos sableres importantes.[134]
Sanidá[editar | editar la fonte]
Pa l'atención primaria esisten unidaes básiques de salú nos principales nucleos urbanos y esisten tamién centros de salú en Santa Ponsa y en Palmanova (esti postreru inauguróse en setiembre de 2009 y ufierta una amplia gama de servicios sanitarios[135]).
El so hospital principal ye'l PAC de Santa Ponsa, que funciona los venticuatro hores como Centru d'Atención Siguida, cubriendo l'asistencia sanitaria regular y d'urxencia.[136] Esisten un total de venticinco farmacies, de les cualos cuatro d'elles aseguren serviciu de guardia los venticuatro hores.[137]
Coles mesmes, cuenta con un Centru d'Atención al Drogodependiente, proyeutu que foi llanzáu pol equipu de gobiernu el 25 de xineru de 2007. Les sos instalaciones atopar na llocalidá de Magalluf, na cai Tirso de Molina nᵘ1.[138]
Seguridá ciudadana[editar | editar la fonte]
Ente 1930 y 1960, esistía un únicu policía que realizaba tou tipu de funciones, y nun foi hasta 1964 cuando se creó'l Cuerpu de Policía Llocal de Calvià, con un total de diez miembros, comandados por un oficial. En 1972 amplióse nuevamente la plantía, añadiendo otros diez axentes y dellos vehículos. A partir de 1981 empezó la llexislación específica de policía. En 1984 incorporáronse nueves promociones y configuróse un cuadru de mandos. En 2009 dispón d'un total de 166 axentes, estremaos ente cuatro inspeutores, seis sarxentos, trelce oficiales, 116 policías y ventisiete policías turísticos en temporada braniza. El cuerpu cunta con un parque móvil de más de cincuenta vehículos y de una moderna rede de comunicaciones.[139]
Hai de solliñar que nel 2004, Calviá foi'l primer conceyu español en prohibir l'exerciciu de la prostitución na vía pública y, de magar, la policía llocal realizó un total de 964 denuncies.[140]
Ta operativu'l sistema de Emerxencies 112, qu'atiende cualquier situación d'urxencia. La Seguridá Ciudadana ta al cargu de la Guardia Civil col so recién Puestu Principal asitiáu nel Polígonu de Son Bugadellas y dos Oficina d'Atención al Ciudadanu pa la dómina braniza, denominaes S.A.T.Y. (Serviciu d'Atención al Turista Estranxeru), una en Magaluf y otra en Paguera y la Policía Llocal, con sede tamién nel Polígonu de Son Bugadellas. Amás cunta con Proteición Civil y un parque de Bomberos asitiáu en Santa Ponsa.
Servicios sociales[editar | editar la fonte]
A manera de desaniciar na midida de lo posible los efeutos producíos pola crisis mundial en numberoses families, dispunxo d'un presupuestu económicu p'amontar les prestaciones a les más precisaes. Apurriéronse 70.631 euros a un total de 228 d'elles en conceutu d'ayuda, una medría del 40% al respeutive de los 49.000 del exerciciu del añu anterior.[141]
Pa les persones de la tercer edá que precisen ayuda pa realizar actividaes cotidianes, esiste una residencia llamada Llar de Majors. L'edificiu atopar en Calvià Vila, tien trés plantes d'altor, ta afechu pa persones con minusvalías y tien calefaición central.[142]
Nel so Programa d'Atención Integral pa persones con discapacidá dexa'l derechu d'usu d'una vivienda municipal a la Asociación Síndrome de Down de Baleares (ASNIMO). L'oxetivu fundamental de dichu organismu consiste n'ameyorar la calidá, llibertá y responsabilidaes del coleutivu de persones con discapacidá intelectual.[143]
Arquiteutura[editar | editar la fonte]
El venticuatro de xunetu de 2009, Carlos Delgado, xunto a la teniente d'alcalde de Patrimoniu, Teresa Martorell y al direutor xeneral de Ordenación del Territoriu y Turismu, Jaime Martínez, presentó'l Plan de recuperación del Patrimoniu Históricu y Natural, ente que los sos oxetivos atópase la restauración de dellos de los sos xacimientos arqueolóxicos, según la puesta en marcha del so funcionamientu.[144]
Arquiteutura relixosa[editar | editar la fonte]
La Ilesia parroquial de San Xuan Bautista alzar nel añu 1248 n'honor a San Xuan Bautista.[145] Consiste nuna sola nave, con cinco capiyes llaterales d'arcu de mediu puntu, dedicaes a distintos santos. El presbiteriu definir por un arcu toral cubiertu per un cuartu d'esfera con forma de concha. El pórticu formar cinco arquivoltes de mediu puntu, qu'alternen la decoración floral con punta de diamante. Sobre'l pórticu esiste un enorme relieve que representa a Xesús nel güertu de Getsemaní. Nos llaterales atopen unos nichos coles imáxenes de San Francisco, de Santa Paula y de Santa Rita. Nel coronamiento de la fachada atopa'l arcángel San Miguel, posando cola actitú de vencer a Lucifer. En 1780 reformóse la rectoría sobre la ilesia antigua. Destaquen el portal y el claustru. La entrada consiste nun antepar cubiertu por una bóveda d'aresta rebaxada.
En 1595, el templu siguía aislláu, pero atopábase arrodiáu de viviendes que terminaron formando'l pueblu rural. Nel sieglu XVI cuntaba con una torre de defensa. Na mesma dómina venerábase la imaxe de la Mare de Déu dels Dolors. L'edificiu tien una capiya dedicada a San Sebastián, al cual atribúyese-y el milagru de salvar al pueblu de la peste qu'azotó a la islla en 1652. A lo llargo de los años, l'edificiu sufrió diverses reformes. En 1867 derrumbóse l'antigua ilesia y empezóse una nueva construcción, qu'al poco tiempu tuvo que detenese. Les obres reiniciar en 1890 y concluyeron seis años dempués, resultando nuna mixtura d'estilos, destacando'l neoclásicu con elementos neorrománicos y neogóticos.
La Ermita de la piedra sagrada ye una pequeña construcción d'estilu neorrománico que s'atopa asitiada na fastera d'un cuetu ente Santa Ponsa y Palmanova. La so importancia anicia en que caltién la piedra onde Xaime I d'Aragón oficializó un altar pa la ceremonia d'entrada en combate antes d'empezar la conquista de la islla.[146]
La Ermita de Portals Nous foi diseñada pol arquiteutu Antonio Sureda y Villalonga, que ellaboró los sos planos al estilu neogóticu en 1865. Atopar na llocalidá de Portals Nous, na zona llamada Patiu de los Silos.[147]
Arquiteutura civil[editar | editar la fonte]
Al ser l'agua un bien escasu nes sos tierres, abonden les construcciones realizaes pa llograla y conducila escontra les estensiones de cultivu. Dientro d'esta tipoloxía destaquen en relevancia los Qüanats, que son conducciones d'orixe árabe que se vinieron utilizando dende antaño. Les más significatives son Sa Galareia d'aigua de Valldurgent y Sa Font de Sa Corriola. Tamién cabo faer mención al ellaboráu sistema d'inxeniería d'agua de Bendinat y la fonte pública de Capdellá.[148]
Los sos dos centros urbanos históricos, Calvià Vila y Capdellá, contienen delles cases d'interés patrimonial, ente les que s'atopen Can Verger, Can Ros y Ye Pontet.
L'edificiu sede del conceyu asítiase na entrada del pueblu. Inaugurar en 1989 y foi proyeutáu polos arquiteutos Rafael Balaguer y Jaime Vidal, quien xunieron elementos de l'arquiteutura popular y tradicional mallorquina, como la texa, el maré o la piedra picada, cola funcionalidad y el diseñu de construcciones vanguardistas.
En 1929 construyóse una cruz pa conmemorar el séptimu centenariu de reconquistar. La so base contién representaciones de delles escenes d'esta. Asítiase sobre unu de los estremos de la badea de Santa Ponsa. Mientres la celebración añal del desembarcu llevar a cabo concierto xunto a ella, según actuaciones de teatru y conferencies.
Posesiones[editar | editar la fonte]
Esisten trenta y un posesiones qu'antaño constituyíen les principales fontes de suministru alimenticiu y económicu local. Dalgunes d'elles permanecen funcionando, bien polos sos propietarios, como ye'l casu de La Porrassa, o bien por convertiles al agroturismo como Son Boronat. Delles cases antigües fueron reconstruyíes o iguaes polos sos nuevu propietarios.[149] Desque en mayu de 2006 fora adquirida en titularidá, la finca más destacada ye el parque natural Galatzò.[150] Cuenta con más de catorce millones de metros cuadraos d'estensión y ye la mayor finca de titularidá pública de les Baleares.[151] La posesión tien más de 5000 metros cuadraos de construcciones, ente les que se cunten dos molinos d'agua, una capiya, numberoses cabañes de llabrador y horno de cal. Na so estensión esisten montes d'encines, pinares, garrigas d'acebuches, palmitos, (Chamaerops humilis) carriza, estepes, según olivares, algarrobos, (Ceratonia siliqua) almendrales y güertes incorporaes pol home. Al respeutive de la so fauna, contién cabres mallorquines, fuines, papalbes, (Mustela nivalis) ginetas, coneyos, perdices, torcaces, tortúes, tordos y toa clase de reptiles invertebraos propios d'esta sierra. Tamién ye parte d'un importante nucleu de más de 15 xacimientos arqueolóxicos de dómines pretalayóticas y talayóticas. Atopáronse restos de cerámica árabe y romana, lo que fai pensar que darréu a la dómina talayótica, la posesión de la finca foi construyida sobre una alquería árabe.[152]
Molinos[editar | editar la fonte]
Los molinos esistentes reflexen l'actividá agrícola que tuvo hasta los años 1950, consistiendo nuna de les poques tipoloxíes de patrimoniu etnolóxicu catalogaes y protexíes. Ente los más importantes caben destacar los Molins de Galatzó que fueron construyíos na dómina romana, el Molí de Santa Ponsa (que foi dafechu reformáu por una escuela taller local) y los Molins urbàns de Calvià.
Torres costeres[editar | editar la fonte]
A manera de sistema de defensa de les incursiones que llevaben a cabu los pirates bereberes o turcos a finales del sieglu XV, construyir en distintos puntos de la mariña torres vigía. Cuando dalguna nave pirata o desconocida averábase, avisaben a la población. En 2009 siguen de pies, anque dalgunes d'elles atópense en grave estáu de deterioru. Topar so la proteición de la Declaración xenérica del Decretu de 22 d'abril de 1949, y la Llei 16/1985 sobre'l Patrimoniu Históricu Español.[153] Cúntense les siguientes:
Torre que foi construyida ente 1580 y 1582 y consiste nuna edificación a 180 metros sobre'l nivel del mar. El so diseñu, de tipu cilíndricu, tien una terraza cimera y una cámara principal. Tien un portal adintelado y asitiáu a cuatro metros del suelu. La cámara principal ye abovedada, construyida con mampostería y trabada con morteru. Una escalera que sale del portal conduz a la terraza.
- Castellot de Santa Ponsa
Consiste nuna torre de planta circular de volume troncocónico y con dos aniellos semicilíndricos de marés talláu que se construyó en 1302 y foi reforzada en 1588. Tien dos plantes, na primera atópense les dependencies que sirvíen d'estancia de la tropa y del polvorín, na principal orixinalmente atopábase la puerta.
- Torre de Illetes
Ye una torre circular construyida ente 1577 y 1597 a la que con posterioridá se -y añader un forru al so alredor p'aumentar la superficie de la so terraza cimera y poder asina asitiar más pieces d'artillería.
La construcción de la torre de Sa Porrassa empecipiar en 1595 y remató en 1616. Ta asitiada a unos cuarenta metros sobre'l nivel del mar. Consiste nuna torre de defensa con una cámara principal llixeramente troncocónica, con una base d'altor variable rematada por un crodó. Una escalera de cascoxu interna dexa xubir a la planta cimera. Ta construyida con mampostería de piedra y marés.
Construyir ente 1579 y 1582. Consiste nuna torre asitiada a unos 20 msnm sobre'l nivel del mar. Ta formada por dos cuerpos, unu troncocónicu na base y otru circular, onde ta asitiada la cámara principal.
Construyir en 1584, usando mampostería mista de piedra y arenisca trabada con morteru. Ta asitiada a 25 metros sobre'l nivel del mar. Ye un edificiu de planta cilíndrica y presenta una cámara principal a unos cuatro metros sobre'l suelu. Aportar por un portal con dintel de piedra caliar. La bóveda ye esférica y el pavimentu ye de marés.
Equipamientu de zones verdes[editar | editar la fonte]
Dende finales de los años 1980 y sol plan xeneral de la Axenda local 21, el conceyu vien aplicando distintes polítiques dedicaes a embrivir l'impautu turísticu. El proyeutu incorporó una redolada natural y turístico d'alta calidá sobre'l que desenvolver un modelu turísticu non espansivu nin masificado. Baltáronse hoteles obsoletos de les árees más congestionadas y desenvolviéronse proyeutos centraos en ecoloxía urbana, la rexeneración de sableres, la construcción de paseos marítimos, el Parque Natural de Na Burguesa, les reserves marines y la depuración d'agües residuales.
La baltadera d'hoteles y creación de zones verdes tuvo un presupuestu de 9.999 millones de pesetes. Nuna primer fase invirtiéronse 215 millones pa mercar y baltar vieyos inmuebles y edificios. Nel Plan de meyora y embellecimiento de zones turístiques invirtiéronse 2.000 millones de pesetes.[154]
Idiomes[editar | editar la fonte]
Los idiomes oficiales nel conceyu, al igual que nel restu de conceyos de la islla, son el catalán y l'español.[155] El conceyu cunta con una escuela oficial d'idiomes, que s'atopa asitiada na llocalidá de Bendinat.[156] Los aspeutos más destacaos del catalán de Mallorca, el mallorquín, son la neutralización de la a y la y tóniques en [ə], y l'emplegu del artículu saláu (ye, sa, ses) en llugar de el, la, els y -yos. Debíu al altu nivel turísticu, munchos de los sos habitantes apoderen dellos idiomes europeos, principalmente'l inglés y l'alemán y en menor midida'l suecu, el noruegu y l'italianu.
Una de les sos principales carauterístiques consiste na diversidá idiomática de la población. El mallorquín, el castellán, l'alemán y l'inglés son los idiomes más utilizaos. Dellos nucleos de población como Magalluf o Paguera convirtiéronse en llugares d'amplia residencia d'orixe británicu y xermánicu. Un importante númberu de los sos comercios tán anunciaos n'inglés o alemán.[157][158]
Al envís de enriar les moliciones de distintos coleutivos y persones del conceyu ante una supuesta degradación del idioma, creóse la plataforma Calvià per la Llengua, dedicada a trabayar a favor de la plena normalización de la llingua catalana.[159]
Cultura[editar | editar la fonte]
La cultura calvianera, por cuenta de la constante inmigración, ta basada na multiculturalidad, influencies de munchos llugares que s'hermanaron coles costumes puramente mallorquines.[160] Tien variedá d'instalaciones partíes polos distintos nucleu de población. Pa dexar que los sos visitantes esquicen la so cultura, esisten actividaes tantu pel branu como pel iviernu.[161] Por cuenta del ensame de bienes culturales con que cunta, en 2009, el conceyu foi incluyíu con una tipoloxía propia nel catálogu de bienes culturales a protexer, aprobáu pol boletín oficial del BOIB col númberu 126.[162]
El Departamentu Municipal de Cultura coordina los distintos centros culturales del conceyu. Ufiértense actividaes pa tolos públicos, ente elles cabo destacar los talleres, los cursinos de formación, les esposiciones d'artistes, según l'usu de sales pa xuntes ya información d'eventos culturales.[163] Dispón de seis instalaciones qu'inclúin biblioteca y aules temátiques distribuyíes ente los sos nucleos de población más importantes, amás, tamién dispón d'una escuela de danza, una de música y una d'idiomes.[164]
El 5 de xunu de 2009 inauguróse una esposición permanente realizada pol Grupu Pro Arte y Cultura. Trátase d'una donación de 81 obres al consistoriu per parte de 78 artistes. El coleutivu ta representáu pola artista y mecenes Mayte Spínola y amadrinado por Ana d'Orleans, duquesa de Calabria. Amás, celebra esposiciones benéfiques destinaes a la Fundación Irene Megías contra la meninxitis.[165]
Espacios escénicos[editar | editar la fonte]
Los trés espacios escénicos municipales colos que cunta son, Sa Societat, la Sala Palmanova y el Casal de Peguera y formen parte de la Asociación de Teatros y Auditorios Públicos de les Illes Balears (ATAPIB), según del Circuitu d'Artes Escéniques del Consell de Mallorca. Tamién s'atopen incluyíos nel Proyeutu Alcover. Cunten con serviciu téunicu de soníu y llume mientres tol añu. Les distintes programaciones ufiertaes inclúin: conciertos de la banda municipal y la escuela de música, obres de teatru clasificaes pa distintos públicos, tantu infantil, xuvenil como adultu, en modalidá aficionáu y profesional, danza y muestres d'espresión artística escolar. Esiste una ordenanza municipal na cual especifíquense les tarifes a abonar pa la so cesión temporal.[166]
Actividaes culturales[editar | editar la fonte]
En 2001 inauguróse la Gran festa del Hip Hop a Mallorca, el mayor conciertu de hip-hop de les Baleares, nel cual dellos grupos d'esti estilu musical axuntar nel polideportivu de Magalluf. Nesi festival tamién empezó'l concursu de grafiti calvianer. En 2009, habilitáronse parés municipales pa llevar a cabo evento grafiteros con hip-hop a lo llargo de tol añu.[167][168]
A lo llargo del añu llevar a cabo concierto al campu, dances, teatru, artes plástiques, gastronomía y talleres d'artesanía. A manera de promocionar el turismu de temporada baxa, l'equipu de gobiernu inauguró en 2009 un percorríu cultural llamáu Rutes del desembarcu, que ufierta la práctica d'una actividá deportiva como pasiar, col valor añadíu cultural y históricu de la ruta.[169]
Dende 2017 celebrar nel Antiguu Aquapark de Calviá el Mallorca Live Festival, el festival de música independiente más importante que tien llugar nes islles[170], que cerró la so tercer edición con sold out y más de 27.000 asistentes en 2018[171].
Fiestes populares[editar | editar la fonte]
- Fiestes Rei En Jaume Les
fiestes del desembarcu son l'acontecimientu cultural y festivo más representativu del conceyu. Nelles conmemora'l desembarcu de les tropes del rei Xaime I d'Aragón na mariña de Santa Ponsa en 1229. Mientres la celebración recréase'l desembarcu del rei cristianu na sablera, siguíu de la escaramuza que tuvo llugar ente les tropes cristianes y les mores. Tal que ye típicu, Calvià tien a dos xigantes, Xaime I y la so esposa Violant d'Hongria, que fueron construyíos en 1999 por Vicente Alberola.[172]
- Alimara
Trátase d'unes festividaes n'honor de San Antonio y San Sebastián que se celebren el 17 para Antonio Abá y el 20 de xineru pa San Sebastián. Enciéndese una enorme foguera al llau de la ilesia, na que se quemar un moñecu que representa a un demoniu; pela redolada enciéndense pequeñes fogueres onde los vecinos garren butifarrones y sobrasada. D'esta tradición, hai constancia de celebración dende 1952, añu en que la peste nun afectó al pueblu, según paez gracies a San Sebastián.[173]
- Falles
Nel añu 1994, un grupu de valencianos de la urbanización El Toro decidieron realizar un monumentu fallero pa celebrar la fiesta propia de la so tierra. Dende entós creóse la Falla El Toro, qu'añu tres d'añu se celebra en dicha llocalidá.[174]
- Antroxu
Nos díes que precieden a la llegada de la Cuaresma celébrase'l antroxu, que faise primero pa infantes y adolescentes y depués celébrase otru p'adultos. En dambos llévase a cabu un concursu al meyor disfraz y grupu, los ganadores reciben premios en metálicu.
- Selmana santa
El 16 de mayu de 1997 alcordóse la creación de la Hermandá y Cofradería del Cristu del Sangre y Ntra. Sra. de la Esperanza de Son Ferrer y El Toro. Los estatutos aprobar por decretu l'obispu mallorquín Teodoro Úbeda. Adquiriéronse dos imáxenes tallaes nel pueblu cordobés de Cabra, pol imaginero Salvador Guzmán Moral, una d'un Cristu y la otra d'una Virxe.[175]
- Pa en Caritat y Diumenge de l'Àngel
Dempués de la Selmana Santa les parroquies convoquen a los vecinos pa faer una pequeña escursión al campu. La comida del eventu consiste en compartir les arrayadures que se preparar especialmente pa la Pascua, como les empanaes, los rubioles, y los crespells.
- San Xuan
El 24 de xunu celebra la festividá n'honor de San Xuan Bautista, el santu patrón del conceyu. Nel pueblu ríndese homenaxe a los mayores de la tercer edá, celebrando una misa y actuaciones de bailles rexonales. Esta celebración vien realizándose dende los años 1950.
Deportes[editar | editar la fonte]
Na década de 2000, construyóse un paséu piatonal que coneuta con tolos sos nucleos. El llamáu Paséu Calviá, conocíu como'l Pulmón Verde del conceyu, tien zones de descansu, instrumentos temáticos y deportivos nun percorríu de 32 quilómetros. La so filosofía basar en priorizar el tránsitu viandante. Con un presupuestu básicu de 255.000 euros[176] el proyeutu empezó a ellaborase en 2003. En 2008, yá rematáu aprobóse aptu tamién para ciclistes nun plenu municipal.
- Eventos deportivos
La llocalidá acueye añalmente la meta de la postrera de les carreres o trofeos ciclistes profesionales d'un día que componen la Challenge Vuelta a Mallorca, que nel mes de febreru estrena la temporada ciclista n'España; dicha xornada denominar Troféu Calvià. L'eventu recibe una importante cantidá de turistes, lo que dexa a pequeños establecimientos hoteleros empezar la temporada un poco primero de lo habitual.
Amás, mientres tol añu la llocalidá cunta con cinco itinerario cicloturistes, destacando que cualesquier de les sos rutes puede realizase en dambos sentíos y empecipiase dende cualesquier de los sos puntos. Coles mesmes, los cinco circuitos atópense enllazaos formando un itinerariu más estensu.
Nel mes d'avientu celebra'l maratón. La edición XXV de 2009 dexó la inscripción voluntaria adicional que dexó a aquellos que lo deseyaren llograr un Dosal 0 pa collaborar cola organización Unicef. Ta entamáu pola Asociación Deportiva d'Atletismu de Calvià (ADA Calvià). El patrociniu cuerre a cargu del conceyu y de la Caxa d'Aforros del Mediterraneu (CAM). Empieza na Avenida de les Palmeres, xunto al deportivu municipal de Magalluf y tien un percorríu mistu de 21.097 km nos qu'una vuelta conforma la modalidá de mediu maratón y dos vueltes el maratón completu. El percorríu foi homologado oficialmente pola Real Federación Española d'Atletismu (RFEA).[177]
En 2004 foi la sede de la XXXVI Olimpiada d'Axedrez, prueba reina del calendariu internacional d'esti deporte, axuntando una participación récor de 150 países y más de 1700 axedrecistes, ente ellos, Viswanathan Anand, Alexei Shirov, Vassily Ivanchuk, Victor Korchnoi, Francisco Vallejo Pons o Magnus Carlsen. Dende entós y con calter añal, celébrase'l Calvià Chess Festival.[178] Esti festival, qu'en 2005 recibió la visita d'Anatoly Karpov y que cumplió la so tercer edición en 2006, propón un programa de torneos pa participantes de toles categoríes y edaes. El Open Internacional, prueba estrella del Calvià Chess Festival, axuntó en 2006 a 117 xugadores provenientes de 35 países, de los que 26 ostentaben el títulu de Gran Maestru internacional. El Calvià Chess Festival consolidóse como una de les pruebes de mayor relevancia ajedrecística d'ente les que se celebren n'España. La cuarta edición tuvo llugar del 6 al 24 d'ochobre de 2007.
- Instalaciones deportives
Ente los variaos servicios que dispón la ufierta del Área Municipal de Deportes cúntense nueve instalaciones deportives, cinco campu de golf profesionales y cinco puerto deportivos.[179] En 2009 inauguróse una pista d'atletismu xunto al polideportivu de Magalluf.[180] L'usu de les instalaciones ta regulada pola Ordenanza Municipal reguladora pa la prestación de servicios nes instalaciones deportives municipales.
- Entidaes deportives
La entidá deportiva más importante del conceyu ye'l C. D. Calviá, que la so fundación ye anterior a la Guerra Civil, magar ye a partir de 1950 cuando se forma l'equipu de fútbol[181]
En 1997 nació l'asociación deportiva ADA Calvià con especialidaes en cross, pista y ruta. Ente 2006 y 2007 llogró la medaya d'oru por clubes júnior femenín de cross y el campeonatu de Baleares júnior de pista en trés causes. En 2009, y col estrenu de la nueva pista d'atletismu de Magalluf, los atletes calvienses consiguieron en dichu campeonatu un total de trece medayes (trés d'oru, cuatro de plata y seis de bronce).[182]
En 200, llevar a cabu l'I Campeonatu d'España de bucéu deportivu nel mar.[183]
A los deportistes más destacaos de 2009, un total de sesenta, concediéronse-yos venti mil euros en beques. Esta ayuda enmarcar nel Plan BED (Beques per a esportistes destacats de Calvià) y apúrrese a menores de dieciocho años. La cuantía a recibir establecer en función a los resultaos y a les marques llograes en torneos y en campeonatos internacionales, nacionales y autonómicos. Coles mesmes, apurriéronse subvenciones por un valor de 130.000 euros a un total de trenta entidaes y clubes deportivos.[184]
Medios de comunicación[editar | editar la fonte]
- Prensa escrita
Por cuenta de la cercanía de Palma, los medios masivos d'información que se peracaben son los que se publicar na capital, como'l Última Hora, el Diariu de Mallorca, El Mundo, el Diari de Balears y la tirada local n'inglés Majorca Daily Bulletin. Estos medios empresten atención a l'actualidá que se xenera nel conceyu por aciu corresponsales. Tamién se vienden los principales periódicos nacionales ya internacionales, especialmente los británicos, como The Sun, The Star, The Daily Mirror y News of the World que son distribuyíos ente toles llibreríes y hoteles del conceyu.[185]
Coles mires de incentivar el comerciu, la Fundación Calvià ellaboró un proyeutu d'una guía llamada Calvià Shopping, que pretende amosar una llista de los establecimientos de cada zona, lo mesmo que de los servicios qu'ufierta. Distribuyir por tol términu de manera totalmente gratuita.[186]
- Emisores de radio
Se sintonizan con normalidá cuasi toles emisores qu'emiten dende Palma y que representen a la totalidá de les emisores de radio nacionales y rexonales. Amás, llocalmente emite la emisora municipal Radio Calviá, que se fundó a mediaos de los años 1980. Emite dende'l 107.4 del dial de Frecuencia Modulada (FM).[187] La emisora ye parte d'unu de los proyeutos de formación del IFOC. Tamién cabo faer mención a la Asociación Radio Cultural de Calvià, emisora de radioaficionáu qu'en casos d'emerxencia actúa de soporte a les fuercies del orde y proteición civil.[188]
- Internet
Los principales sitios d'Internet del conceyu son:
- La Web oficial del Conceyu de Calviá, editada n'español, catalán ya inglés y qu'entiende dellos apartaos ente los que destaquen: Información institucional del Conceyu, sobre la so configuración y árees de gobiernu; Accesu de la ciudadanía a diversa información de servicios útiles pal ciudadanu; Axenda de les actividaes que se desenvuelven na llocalidá; Calendariu del contribuyente y seición de prensa, qu'informa de les noticies más destacables qu'asoceden llocalmente.[189]
- El Portal de turismu de Calviá. Trátase d'un portal oficial editáu pol Ajuntament de Calviá en dellos idiomes. Trata d'ufiertar a los turistes la información más relevante de les posibilidaes d'ociu, descansu y sobre la so redolada.[190]
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Celdrán Gomáriz, Pancracio (2004). Diccionario de topónimos españoles y sus gentilicios, 5ª, Madrid: Espasa Calpe, páx. 189. ISBN 978-84-670-3054-9.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Ajuntament de Calvià (ed.): «Galatzó y Na Burguesa». Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 10 de setiembre de 2009.
- ↑ Conceyu de Calvià (ed.): «Nucleos de población». Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xunetu de 2011. Consultáu'l 30 de xunu de 2009.
- ↑ «Rellación d'unidaes poblacionales». Archiváu dende l'orixinal, el 22 de xunu de 2011. Consultáu'l 21 de xineru de 2012.
- ↑ «Calvià ufierta munches novedaes esta primavera». Foment del turisme. Consultáu'l 13 de marzu de 2011. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ «Cultura de Mallorca > Añu rei Jaume I». conselldemallorca.net. Consultáu'l 7 de mayu de 2009.
- ↑ «Iglesia parroquial de Calvià». visitcalvia.com. Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 28 de xunetu de 2009.
- ↑ «Información sobre'l conceyu Calvià». platgesdebalears.com. Consultáu'l 30 de xunetu de 2009.
- ↑ Celdrán Gomáriz, Pancracio (2002). Diccionario de topónimos españoles y sus gentilicios. Espasa Calpe. ISBN ISBN 84-670-0146-1.
- ↑ «Estatuto del Institut Calvianer dEsports del Ajuntament de Calvià». Derechu.com. Archiváu dende l'orixinal, el 9 de xunetu de 2011. Consultáu'l 15 de setiembre de 2009.
- ↑ «ayuda social-compatriotes L'asociación alemana de Calvià dio anguaño ayuda social a 800 compatriotes». diariodemallorca.es (Prensa Ibérica). http://www.diariodemallorca.es/seiciones/noticia.jsp?pRef=2008111200_3_408881__Part-Forana-asociacion-alemana-Calvia-dau-esta ayuda social-compatriotes. Consultáu'l 15 de setiembre de 2009.
- ↑ Real Academia de la Historia: Boletín de la Real Academia de la Historia, Tomu CLXXV, páx. 210. Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Aspecto ambientales de Calvià» páx. 4 (20 d'ochobre). Consultáu'l 13 d'avientu de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Llocalización física y geografía». esgalatzo.es. Consultáu'l 5 d'agostu de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Manuel Calvo; Joan Fornés, Jaume García, Elena Juncosa, Miguel Ángel Iglesias. Group de Recerca Arqueobalear (ed.): «Condicionantes espaciales na construcción del turriforme gradiáu de Son Ferrer (Calvià, Mallorca)» páx. 492. www.uib.es. Consultáu'l 21 de payares de 2009.
- ↑ «Playa de Calvià». infocalvia.com. Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunetu de 2009. Consultáu'l 2 de xunetu de 2009.
- ↑ «Mapa topográficu nacional. Palma». ign.es. Consultáu'l 10 de setiembre de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ «Resolución del conseyeru d'Economía, Comerciu ya Industria, de 4 de marzu de 2003, pola que se determina la zona de gran arribación turística del conceyu de Calvià al efeuto d'esclusión de llimitación d'horarios comerciales.» páx. 5188 (29 de payares de 2001). Consultáu'l 17 de payares de 2009.
- ↑ Urreiztieta, Esteban (19 d'abril de 2006). «Salta pel aire l'alcuerdu por Puertu Portals: el comprador denuncia al vendedor». elmundo-eldia.com. http://www.elmundo-eldia.com/2006/04/19/illes_balears/1145397600.html. Consultáu'l 10 de payares de 2009.
- ↑ «La Familia Real al completu axuntar nel Palaciu de Marivent». lavanguardia.es (La Vanguardia Ediciones). 3 d'agostu de 2007. http://web.archive.org/web/http://www.lavanguardia.es/premium/publica/publica?COMPID=53381520480&ID_PAGINA=22088&ID_FORMATO=9&turbourl=false. Consultáu'l 10 de payares de 2009.
- ↑ «Calvià, nomenclator, rellación d'unidaes poblacionales». ine.es. Archiváu dende l'orixinal, el 22 de xunu de 2011. Consultáu'l 14 d'avientu de 2009.
- ↑ «Palma Nova». Consultáu'l 31 de xunetu de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ «La proteición de la mariña nes Islles Baleares». uv.es. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de xunu de 2009. Consultáu'l 28 de setiembre de 2009.
- ↑ 25,0 25,1 25,2 «Adautación local a un nuevu modelu turísticu. L'exemplu del turismu residencial en Peguera.». Dpto. de Xeografía, Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf. Consultáu'l 11 de payares de 2011.
- ↑ «Organización en Transición». psoecalvia.com. Archiváu dende l'orixinal, el 4 d'agostu de 2009. Consultáu'l 28 de setiembre de 2009.
- ↑ Alianza pa un mundu responsable, plural y solidariu (ed.): «Grup Balear d'Ornitologia i Defensa de la Naturalesa / GOB». Consultáu'l 28 de setiembre de 2009.
- ↑ Editorial Prensa Ibérica (ed.): «Calvià, estrella y víctima de la balearización». Consultáu'l 28 de setiembre de 2009.
- ↑ Serviciu d'Estudios del Bancu Bilbao: Panorama económicu de Baleares, páx. 298. ISBN 8440028210. Consultáu'l 2 d'ochobre de 2009.
- ↑ «Ordenanza ecorresponsable del Plan Xeneral de Calviá». dercampoenergiasrenovables.com. Consultáu'l 15 de payares de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ ENDINS (ed.): «Cavidad de Serrar de Na Burguesa. Zona 1: S'hostalet (Calvia, Mallorca)» páx. 26. Grup Espeleologic EST. Palma de Mallorca. Consultáu'l 12 de payares de 2009.
- ↑ Sociedad española d'espeleoloxía y ciencies del Karst (ed.): «Estáu actual de la conocencia científicodel karst y de les cueves de les Islles Baleares». Boletín nᵘ3 Sedeck. Consultáu'l 5 d'avientu de 2009.
- ↑ «Cavidad de Serrar de Na Burguesa. Zona 1: S'hostalet (Calvia, Mallorca)». www.raco.cat. Consultáu'l 12 de payares de 2009.
- ↑ 34,0 34,1 34,2 infoCalvia (ed.): «Naturaleza». Archiváu dende l'orixinal, el 11 de setiembre de 2009. Consultáu'l 17 de setiembre de 2009.
- ↑ «BOE Nᵘ 173» páx. 31664. www.boe.es (Vienres 20 de xunetu de 2007). Consultáu'l 12 de payares de 2009.
- ↑ «foca monxu-en-la mariña-de-mallorca/ Una foca monxu na mariña de Mallorca». iberianature.com (xunu 17). Archiváu dende l'foca monxu-en-la mariña-de-mallorca/ orixinal, el 3 d'avientu de 2009. Consultáu'l 3 d'avientu de 2009.
- ↑ «Flora y fauna». Archiváu dende l'orixinal, el 20 de xunetu de 2011. Consultáu'l 14 de setiembre de 2009.
- ↑ 38,0 38,1 Ajuntament de Calvià (ed.): «Les Malgrats y El Toro». Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 18 de setiembre de 2009.
- ↑ «La tortúa mora, en tierra del Comte Mal». www.diariodemallorca.es (Vienres 24). Consultáu'l 11 de payares de 2009.
- ↑ «El cultivu del clavel». www.infoagro.com. Consultáu'l 29 de payares de 2009.
- ↑ Àrea de Botánica, Departament de Bioloxía, Universitat de les Illes Balears. «Hippocrepis balearica Jacq. subsp. balearica». herbarivirtual.uib.es. Consultáu'l 21 de payares de 2009.
- ↑ «Parque Natural de Sa Dragonera, Calvia». www.spain-map.com. Consultáu'l 21 de payares de 2009.
- ↑ 43,0 43,1 Secció Micològica Museu Balear de Ciències Naturals. «Lactarius sanguifluus». fungibalear.net. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de marzu de 2010. Consultáu'l 3 de payares de 2009.
- ↑ Cambessèdes. «Les saladinas reinales de Magalluf». Consultáu'l 14 de setiembre de 2009.
- ↑ «Arbusto mediterráneos». infojardin.com. Consultáu'l 21 de setiembre de 2009.
- ↑ Eduardo Cózar; Govern de les illes Balears. «La procesionaria en conceyos turísticos,Casu Calviá». sanitatforestal.caib.es. Consultáu'l 27 de payares de 2009.
- ↑ Costasur (ed.): «Historia y cultura de Mallorca, Islles Baleares». Consultáu'l 7 d'abril de 2009.
- ↑ «Conservación y recuperación del mediu natural.». Ajuntament de Calvià. (26 d'ochobre de 2005). Consultáu'l 10 de payares de 2011.
- ↑ «Mapa de llocalización de bienes protexíos» (catalán). Conseyu Insular de Mallorca. Consultáu'l 23 d'avientu de 2012.
- ↑ «Ruta Turística». baliares.com. Consultáu'l 9 de payares de 2009.
- ↑ «Historia de Mallorca». mallorca.islasbaleares.com. Consultáu'l 30 de payares de 2009.
- ↑ Barceló, M., Sobre Mayûrqa, Palma de Mallorca, Quaderns de Ca la Gran Cristiana/2, 1984.
- ↑ biblioteca.universia.net (ed.): «La cultura en Mallorca». Archiváu dende l'orixinal, el 24 de xunetu de 2011. Consultáu'l 15 d'agostu de 2009.
- ↑ usuarios.Lycos.es.Guerra de socesión (ed.): «1229 Sitiu de Medina Mayurqa». Archiváu dende l'orixinal, el 15 d'abril de 2009. Consultáu'l 5 de xunetu de 2009.
- ↑ «La Trapa». iberiarural.es (20 de mayu de 09). Archiváu dende l'orixinal, el 20 de marzu de 2011. Consultáu'l 3 d'avientu de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Geografía». Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xunetu de 2011. Consultáu'l 14 d'agostu de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «El nuesu conceyu». Archiváu dende l'orixinal, el 10 d'agostu de 2009. Consultáu'l 5 d'agostu de 2009.
- ↑ Cateura, Pau. «La monarquía hispánica». cervantesvirtual.com. Consultáu'l 2 de setiembre de 2009.
- ↑ Cateura Bennaser, Pablo. «L'alministración de xusticia na ciudá de Mallorca na dómina de Pedro'l Ceremoniosu». Universidá de Palma de Mallorca. Consultáu'l 30 de payares de 2009.
- ↑ Ajuntament de calviá (ed.): «Arquiteutura militar y Torres de defensa». Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xunetu de 2011. Consultáu'l 14 d'agostu de 2009.
- ↑ Vidal, Josep. «Los diezmos na diócesis de Mallorca nel sieglu XVI». raco.cat. Consultáu'l 3 d'avientu de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Cruz de los Montcadas». Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 1 d'ochobre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià. «Zones: Calvià Vila». visitcalvia.com. Consultáu'l 12 de payares de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Edad moderna». Archiváu dende l'orixinal, el 20 de xunetu de 2011. Consultáu'l 15 d'agostu de 2009.
- ↑ Xamena Fiol, Pere. Historia de Mallorca. p. 261.
- ↑ Universidad de Castiella-La Mancha (ed.): «Término d'historia d'España». Consultáu'l 8 de marzu de 2009.
- ↑ «Fundació Cátedra Iberoamericana». uib.es/ cátedra iberoamericana. Consultáu'l 23 de xunetu de 2009.
- ↑ www.entretots.info. «La llarga mano de formigón de los Nigorra». entretots.info. Archiváu dende l'orixinal, el 3 de febreru de 2010. Consultáu'l 2 de payares de 2009.
- ↑ «Dos guardias civiles muertos nun atentáu en Palmanova». diariodemallorca.es (30 de xunetu de 2009). Consultáu'l 30 de xunetu de 2009.
- ↑ «Conderga unánime en contra d'ETA editorial = vanguardia.com.mx». Consultáu'l 1 d'agostu de 2009.
- ↑ Miranda, Miguel Ángel. Scripta Nova (ed.): «Inmigración y cohesión social en Calvià, Mallorca (Resume)». Consultáu'l 23 de setiembre de 2009.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (ed.): «Rellación d'unidaes poblacionales». Archiváu dende l'orixinal, el 22 de xunu de 2011. Consultáu'l 12 de setiembre de 2009.
- ↑ El conceyu supera'l llistón de 50.000 habitantes empadronaos. Editorial Prensa Ibérica. xueves 28 d'avientu de 2006. http://web.archive.org/web/http://www.diariodemallorca.es/seiciones/noticia.jsp?pRef=1395_3_232323__Part-Forana-conceyu-supera-liston-50000-habitantes-empadronaos. Consultáu'l 17 de payares de 2009.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística, España (ed.): «Revisión del Padrón municipal 2008. Datos por conceyos. Población por sexu, conceyos y edá (grupos quinquenales). Calviá». Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (INE). España (ed.): «Población por sexu, conceyos y nacionalidá (principales nacionalidaes).». Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (INE) España (ed.): «Series históriques de población». Archiváu dende l'orixinal, el 13 de febreru de 2011. Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística (INE). España (ed.): «Poblaciones de fechu dende 1900 hasta 1991. Cifres oficiales de los Censos respeutivos.». Archiváu dende l'orixinal, el 16 de payares de 2010. Consultáu'l 8 de setiembre de 2009.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística. «Rellación d'unidaes poblacionales». Archiváu dende l'orixinal, el 22 de xunu de 2011. Consultáu'l 21 de xineru de 2012.
- ↑ Xefatura del Estáu. BOE nᵘ 147/1985 (España) (ed.): «Ley Orgánica 5/1985, de 19 de xunu, del Réxime Eleutoral Xeneral. Art. 169.» (1985). Archiváu dende l'orixinal, el 25 de xunu de 2008. Consultáu'l 9 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Organización Municipal». Consultáu'l 17 de setiembre de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ cgpe.es (ed.): «Partíu xudicial númberu3 de Baleares». Consultáu'l 9 de setiembre de 2009.
- ↑ Gloria Gómez Muñoz (ed.): «Agenda 21 Llocal pa Calvià: desenvolvimientu sostenible nun conceyu turísticu (España)». Consultáu'l 18 de setiembre de 2009.
- ↑ Navinés, Ferrán (Xueves 29). «La renta per cápita balear en 2008 foi inferior a la media estatal per primer vegada». diariodemallorca.es. Consultáu'l 14 de payares de 2009.
- ↑ Jaime Martínez Llabrés, Ester Gatell. «Estudio económicu financieru». Plan Xeneral d'Ordenación Urbana de Calvià. Archiváu dende l'orixinal, el 21 d'agostu de 2010. Consultáu'l 26 de xunu de 2010.
- ↑ «Renta per cápita de los españoles creció'l 2,6% en 2008 hasta 24.020 euros». noticias.terra.es (24 de marzu de 2009). Archiváu dende l'orixinal, el 19 d'agostu de 2009. Consultáu'l 30 de setiembre de 2009.
- ↑ Diariu de Mallorca (ed.): «La renta per cápita en Balears ye per primer vegada inferior a la media nacional». Consultáu'l 30 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Curso pa trabayadores en situación de desemplegu». Consultáu'l 24 de setiembre de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ 88,0 88,1 88,2 88,3 88,4 88,5 «Anuariu Econónmico d'España 2009. Calviá». lacaixa.comunicacions.com. Consultáu'l 19 de setiembre de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ «desempleo-en-agosto&cite=655 Namái tres conceyos de Mallorca retayaron el desemplegu n'agostu». cgsbaleares.com (4 de setiembre de 2009). Consultáu'l 19 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Desenvuelvo económicu». Archiváu dende l'orixinal, el 2 de marzu de 2009. Consultáu'l 16 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Calvià: un claru exemplu del cayente d'un destín turísticu maduru». Archiváu dende l'orixinal, el 7 de xunetu de 2007. Consultáu'l 8 d'agostu de 2009.
- ↑ Prats, Fernando. Institutu Juan de Herrera (ed.): «Calvià Axenda Local 21. Un apueste pol futuru: la rehabilitación integral de Calvià». Consultáu'l 25 de setiembre de 2009.
- ↑ Fiesta Hotel Group (ed.): «Historia». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de mayu de 2009. Consultáu'l 22 de xunetu de 2009.
- ↑ «Les sableres y puertos de Balears llogren 80 ´banderes azules´ en 2007». diariodeibiza.es (Prensa Ibérica). 31 de mayu de 2007. http://www.diariodeibiza.es/seiciones/noticia.jsp?pRef=3087_2_169188__Pitiuses-i-Balears-playa-puerto-Balears-llogren-banderes-azules-2007. Consultáu'l 23 de xunetu de 2009.
- ↑ Ajuntament de calviá (ed.): «Playa Palmanova». calvià.com. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de marzu de 2009. Consultáu'l 25 de xunetu de 2009.
- ↑ Voluntaris sense fronteres (5 d'ochobre de 1995). BOIB 125 (ed.): «Reglamentu de l'agrupación municipal de voluntarios de proteición civil de Calvià». Consultáu'l 9 de payares de 2009.
- ↑ «Solyvera Magalluf Mallorca». solyvera.com. Consultáu'l 3 d'ochobre de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Oficines Municipales de Inf. Turística». Archiváu dende l'orixinal, el 22 de xunu de 2007. Consultáu'l 23 de setiembre de 2009.
- ↑ «propuesta musical-y-con-nuevu-amor Llega Geri Halliwell a los trenta y siete años ensin propuesta musical y con nuevu amor». Zócalo.com.mx. Consultáu'l 3 d'ochobre de 2009.
- ↑ «DJ Sammy nel so estudiu de Palma editorial=diariodemallorca.es». Consultáu'l 3 d'ochobre de 2009.
- ↑ «Crucero mariña de Calvià». cruceroscostadecalvia.com. Archiváu dende l'orixinal, el 23 d'avientu de 2009. Consultáu'l 4 d'avientu de 2009.
- ↑ Fundación Calvià (ed.): «Oktoberfest 2009». Consultáu'l 15 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià. «Declaración de Calvià sobre Turismu y Desarrollu Sostenible nel Mediterraneu». moratoriaya.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2 de febreru de 2009. Consultáu'l 25 de setiembre de 2009.
- ↑ mndoanuncio.com (ed.): «finca rural_1126705646.html Finca Mofarés Calvià». Consultáu'l 8 d'agostu de 2009.
- ↑ «Welcome to Son Boronat, Agroturismo Hotel and Restaurant» (inglés). sonboronat.es. Archiváu dende l'orixinal, el 7 de mayu de 2009. Consultáu'l 21 de xunetu de 2009.
- ↑ «Ye Burotell». esburotell.com. Consultáu'l 14 d'avientu de 2009.
- ↑ Garcías, Gina; Sebastià Verd (avientu de 1986). Ajuntament de Calvià: Calvià del verde al azul (Hestoria, economía y sociedá), páx. 177. ISBN 84-505 4704-0.
- ↑ Calvià del verde al azul (Hestoria, economía y sociedá). ajuntament de Calvià. ISBN 84-505 4704-0.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Possessions de Calvià». Archiváu dende l'orixinal, el 7 de mayu de 2007. Consultáu'l 13 d'agostu de 2009.
- ↑ Garcías, Gina; Sebastià Verd (avientu de 1986). Ajuntament de Calvià: Calvià del verde al azul (Hestoria, economía y sociedá), páx. 180. ISBN 84-505 4704-0.
- ↑ González, Alejandro. Universidad Nacional del Centru de Perú, UNCP (ed.): «Asustadores de la península ibérica». Archiváu dende l'orixinal, el 26 d'agostu de 2009. Consultáu'l 25 de setiembre de 2009.
- ↑ Bartomeu Bestard (ed.): «[http://www.diariodemallorca.es/seiciones/noticia.jsp?pRef=2008051800_4_358970__Diariu-de-Palma-Comte-ente-realidad-mito El Comte Mal, ente la realidá y el mitu]». diariodemallorca.es (18 de mayu de 2008). Consultáu'l 4 d'ochobre de 2009.
- ↑ Direición Xeneral de Tráficu (ed.): «Ley de Tráficu, Circulación y Seguridá Vial». Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'ochobre de 2009. Consultáu'l 15 de payares de 2009.
- ↑ Conceyu de Calviá (ed.): «Ordenanza Municipal de Tráficu, Circulación y Seguridá Vial». Consultáu'l 17 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament d'Antratx (ed.): «El Tresporte en Andraitx». Consultáu'l 7 de marzu de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Rede Llétrica Española (ed.): «Sistema llétricu balear». Archiváu dende l'orixinal, el 17 de setiembre de 2009. Consultáu'l 27 de setiembre de 2009.
- ↑ diariodemallorca (España) (ed.): «GESA invierte 207 millones na central llétrica de Cas's Tresorer». Consultáu'l 28 de setiembre de 2009.
- ↑ «CLH en Mallorca». clh.es/revistaclh/Numbero2. Consultáu'l 25 de setiembre de 2009.
- ↑ Periódicu El Mundo (España) (ed.): «Palma, Llucmajor, Marratxí y Calvià van tener Gas Natural n'avientu 2009» (22 d'abril de 2009). Consultáu'l 26 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Calvià 2000». Archiváu dende l'orixinal, el 2 de marzu de 2009. Consultáu'l 2 de setiembre de 2009.
- ↑ Mallorca confidencial (ed.): «tasa-de-residuos-un-5 Tarifa Anticrisis». Consultáu'l 18 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Ordenanza Municipal de Llimpieza y Eliminación de Residuos Sólides Úrbanos» (catalán). Consultáu'l 24 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Empresa Calviá 2000». Archiváu dende l'orixinal, el 2 de marzu de 2009. Consultáu'l 4 d'ochobre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Ordenanza Municipal Reguladora del Serviciu d'Agua Potable. Calviá». Consultáu'l 24 de setiembre de 2009.
- ↑ 125,0 125,1 125,2 125,3 María del Pilar Barceló (21 de febreru de 2010). «Aguas de Calviá». Attac Mallorca. Consultáu'l 14 d'avientu de 2011.
- ↑ 126,0 126,1 J. Rosselló F.Barrasa (12 de marzu de 2010). «serviciu-de-agua.html Nueva manifestación ciudadana contra la privatización del serviciu d'agua». Última Hora. Consultáu'l 14 d'avientu de 2011.
- ↑ CGT Balears (11 d'agostu de 2009). «Balears : Non al esmantelamientu de Calvià-2000». Colorado y Negru. Consultáu'l 14 d'avientu de 2011.
- ↑ F. Barrasa (22 d'avientu de 2009). «l'agua-a-una hora-insolita-pa-evitar-manifestaciones.html Delgado va aprobar mañana la privatización de l'agua a una hora insólita pa evitar manifestaciones». Última Hora. Consultáu'l 14 d'avientu de 2011.
- ↑ «Hipermercaos y supermercaos en Calviá». paginasamarillas.es. Consultáu'l 15 de payares de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Centro educativos de Calviá». Consultáu'l 30 de setiembre de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Institutu Municipal d'Educación y Biblioteques de Calviá (IMEB)». Archiváu dende l'orixinal, el 2 de marzu de 2009. Consultáu'l 6 de setiembre de 2009.
- ↑ «IB3 Televisió» (catalán). ib3noticies.com. Archiváu dende l'orixinal, el 31 de mayu de 2009. Consultáu'l 23 de xunetu de 2009.
- ↑ «Delegacions de la Fundació» (catalán). deixalles.org. Consultáu'l 31 d'agostu de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Calvià.com Noticies». Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xunetu de 2011. Consultáu'l 4 d'ochobre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá. Comunicación (ed.): «Inauguráu'l nuevu centru de salú de Palmanova». Consultáu'l 1 d'ochobre de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Unidad Básiques de Salú». Consultáu'l 2 de setiembre de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Almazán. «Farmacies de Calvià». perso.wanadoo.es. Consultáu'l 25 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (25 de xineru). «Plan municipal de prevención y atención de drogodependencias». calvia.com. Consultáu'l 14 d'avientu de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Historia de la Policía Llocal de Calvià». Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xunetu de 2011. Consultáu'l 23 de setiembre de 2009.
- ↑ Libertad Balear (Llunes, 14 d'avientu). La Policía Llocal de Calviá celebra la so diada felicitándose pola baxada d'actos delictivos nel conceyu. http://www.libertadbalear.com/?p=191371. Consultáu'l 14 d'avientu de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Midíes sociales pa desaniciar la crisis económica». Archiváu dende l'orixinal, el 15 de setiembre de 2009. Consultáu'l 21 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Llar de Mayores de Calvià». Archiváu dende l'orixinal, el 2 de marzu de 2009. Consultáu'l 24 de setiembre de 2009.
- ↑ Libertad Balear. «Calvià dexa una vivienda a ASNIMO pa favorecer l'autonomía y l'insertamientu na sociedá de les persones con síndrome de Down». libertadbalear.com. Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunetu de 2011. Consultáu'l 25 de setiembre de 2009.
- ↑ Calvià al día (vienres 24). «Calvià presenta'l so Plan de recuperación patrimonial» páx. 1. www.mallorcadiario.com. Consultáu'l 16 de payares de 2009.
- ↑ «Iglesia parroquial de Calvià». visitcalvia.com. Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 5 d'ochobre de 2009.
- ↑ mallorcapropertydirect.com (ed.): «Guía de Mallorca». Consultáu'l 23 de xunetu de 2009.
- ↑ «Ermita de Portal Nou». HispaVista.com. Archiváu dende l'orixinal, el 11 de xunetu de 2011. Consultáu'l 20 de setiembre de 2009.
- ↑ infocalviatacticas.es (ed.): «Conducciones d'agua y Qânâts». Archiváu dende l'orixinal, el 11 de setiembre de 2009. Consultáu'l 20 de setiembre de 2009.
- ↑ Kroiss, Roland (payares 24). «casa-paraiso-en-calvia/ Una casa paraísu en Calviá». abc-mallorca.es. Consultáu'l 3 d'avientu de 2009.
- ↑ «Afaya Galatzó». esgalatzo.es. Consultáu'l 27 d'agostu de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Guía de la finca pública Galatzó». Consultáu'l 11 de payares de 2011.
- ↑ Editorial Ocitur, S.L/ revistaiberica.com (ed.): «Afaya Galatzó». Consultáu'l 25 de setiembre de 2009.
- ↑ Buades G., Antonio. «Torre des Cap Andritxol». castillosnet.org. Consultáu'l 16 de payares de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Javier Echenagusía. Conceyu de Calvià (ed.): «Agenda 21 en Calvià, un destín turísticu maduru nel Mediterraneu (España)». Consultáu'l 30 d'ochobre de 2009.
- ↑ Boletín Oficial del Estáu (BOE) Númberu 52 (ed.): «LEY ORGÁNICA 1/2007, de 28 de febreru, de reforma del Estatutu d'Autonomía de les Illes Balears» (1 de marzu de 2007). Consultáu'l 5 d'ochobre de 2009.
- ↑ «Escuela Oficial D'Idiomes De Calvià». aprendelo.com. Archiváu dende l'orixinal, el 25 d'agostu de 2009. Consultáu'l 10 de setiembre de 2009.
- ↑ Miranda, Miguel Ángel. Scripta Nova (ed.): «Inmigración y cohesión social en Calviá (Mallorca)». Consultáu'l 5 d'ochobre de 2009.
- ↑ «Magaluf is the prefered destination for British looking for fun» (inglés). bestofmallorca.net. Consultáu'l 11 de payares de 2009.
- ↑ «Qui som?» (catalán). mallorcaweb.net. Consultáu'l 21 de payares de 2009.
- ↑ Miguel Ángel Miranda González, (2001). Scripta Nova (ed.): «Inmigración y multiculturalidad». Consultáu'l 30 d'ochobre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Cultura y Tradición». Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 21 de setiembre de 2009.
- ↑ «Graner des Delme». ToponimiaMallorca (2007). Consultáu'l 10 de payares de 2011.
- ↑ INESTUR, Conselleria de Turisme (ed.): «Sala d'esposiciones del conceyu de Calvià». Consultáu'l 15 de setiembre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Departamentu de Cultura». Archiváu dende l'orixinal, el 21 de payares de 2009. Consultáu'l 15 de setiembre de 2009.
- ↑ Gil, Rosa (Llunes, 15). «grupu-pro-arte-y-cultura-en-calvia.html Asistimos a la esposición del Grupu 'Pro Arte y Cultura' en Calviá». contralameningitis.org. Archiváu dende l'grupu-pro-arte-y-cultura-en-calvia.html orixinal, el 26 de xunu de 2009. Consultáu'l 21 de payares de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calvià (ed.): «Espacio escénicos municipales». Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xunetu de 2011. Consultáu'l 17 de setiembre de 2009.
- ↑ «Calvià Hip Hop 2002» (catalán). mallorcaweb.com. Consultáu'l 8 d'ochobre de 2009.
- ↑ CARRASCO A., M.. «El conceyu de Calvià suprime'l so festival de hip-hop». perso.wanadoo.es. Consultáu'l 8 d'ochobre de 2009.
- ↑ «Calvià amplía la so ufierta turístico y cultural coles Rutes del Desembarcu'». libertadbalear.com (3 d'avientu). Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunetu de 2011. Consultáu'l 3 d'avientu de 2009.
- ↑ «Magaluf va ser sede d'un festival internacional de música ‘indie'». Última Hora (14 de xineru). Consultáu'l 19 d'ochobre de 2018.
- ↑ «El Mallorca Live Festival cierra la so tercer edición con un sold out y 27.000 asistentes». Cadena Ser (15 de mayu). Consultáu'l 19 d'ochobre de 2018.
- ↑ «Els Gegants de Calvià». aperejosepcanyellas.com. Consultáu'l 14 d'avientu de 2009.
- ↑ Consell de Mallorca. «Ruta de les fiestes y les tradiciones populares». conselldemallorca.cat. Archiváu dende l'orixinal, el 19 de setiembre de 2009. Consultáu'l 4 d'avientu de 2009.
- ↑ «Falla El Toro de Calvià». cevex.gva.es. Archiváu dende l'orixinal, el 20 de xunetu de 2011. Consultáu'l 16 de xunetu de 2009.
- ↑ Ruiz, Rafael. «Hermandad y Cofradería del Cristu del Sangre y Ntra. Sra. de la Esperanza de Son Ferrer y El Toro». sonferrer.net. Archiváu dende l'orixinal, el 24 de febreru de 2009. Consultáu'l 8 d'ochobre de 2009.
- ↑ «Anuncio de concursu de delles obres y servicios del Ajuntamente de Calviá». boib.caib.es Númberu 19 (11 de febreru de 2003). Consultáu'l 5 d'ochobre de 2009.
- ↑ Libertad Balear. El periódicu dixital de Baleares. (ed.): «El Maratón y Mediu Maratón de Calvià collabora con Unicef». Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunetu de 2011. Consultáu'l 18 de setiembre de 2009.
- ↑ Calviafestival (ed.): «Calvia Chess Festival». Consultáu'l 5 d'ochobre de 2009.
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Concejalía de Deportes de Calviá». Archiváu dende l'orixinal, el 2 de marzu de 2009. Consultáu'l 30 de setiembre de 2009.
- ↑ «Calvià amuesa los sos credenciales al mundu del atletismu editorial = libertadbalear.com». Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunetu de 2011. Consultáu'l 31 d'agostu de 2009.
- ↑ cd calvia (ed.): «C.D. Calviá». Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'abril de 2009. Consultáu'l 30 de setiembre de 2009.
- ↑ adacalvia.net. «David Bustos, campeón d'Europa júnior». adacalvia.net. Consultáu'l 3 d'ochobre de 2009.
- ↑ «Fundación Calvià». fundacioncalvia.com. Consultáu'l 21 de payares de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Libertad Balear. «Calvià entrega 20.000 euros en beques a los sos deportistes más destacaos de 2008». libertadbalear.com. Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xunetu de 2011. Consultáu'l 8 d'ochobre de 2009.
- ↑ «Periódicos diarios de Baleares editorial=Prensaescrita.com». Consultáu'l 29 de setiembre de 2009.
- ↑ «Calvià Shopping». fundacioncalvia.com. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de marzu de 2016. Consultáu'l 12 de payares de 2009.
- ↑ «Historia de radio Calviá». radiocalvia.com. Archiváu dende l'orixinal, el 10 de setiembre de 2009. Consultáu'l 29 de setiembre de 2009.
- ↑ «Asociación Radio Cultural de Calvià». calvia.com. Consultáu'l 9 de payares de 2009. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Ajuntament de Calviá (ed.): «Páxina web del Ajuntament de Calviá». Archiváu dende l'orixinal, el 19 de payares de 2009. Consultáu'l 15 de payares de 2009.
- ↑ visitcalvia.com (ed.): «Portal de turismu de Calviá». Consultáu'l 11 de payares de 2011.
Bibliografía[editar | editar la fonte]
- Bisson, T. N. (1988). Història de la Corona d'Aragó a l'Edat Mitjana (en catalán). Barcelona, Ed. Crítica. ISBN 84-7423-358-5.
- Celdrán Gomáriz, Pancracio (2002). Diccionario de topónimos españoles y sus gentilicios. Espasa Calpe. ISBN 84-670-0146-1.
- Garcías, Gina; Verd, Sebastià (avientu de 1986). Ajuntament de Calvià: Calvià del verde al azul (Hestoria, economía y sociedá), páx. 203. ISBN 84-505 4704-0.
- Santamaría, Álvaro. Palma de Mallorca, Universidá de Barcelona, Facultá de Filosofía y Lletres, Estudiu Xeneral Luliano, 1972 4ᵘ menor.: Determinantes de la conquista de Baleares (1229-1232). Lleición inaugural del cursu 1972-1973. (en catalán). Palma de Mallorca: Inetllibre S.L., páx. 65-133. Consultáu'l 8 d'ochobre de 2009.
- Xamena Fiol, Pere (1991). Historia De Mallorca, tercer (en catalán), Palma de Mallorca: Editorial Moll. ISBN 8427302584. Consultáu'l 28 de setiembre de 2009.
- de Riquer, Borja; Carbonell i Curell, Anna (1996). Història, Política, Societat i Cultura dels Països Catalans Volum 3. La forxa dels Països catalans. Segles XIII-XV (llibro), 1ª (en catalán), Enciclopèdia Catalana (Barcelona). ISBN 8441224838. Consultáu'l 4 d'avientu de 2009.
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Calvià.
Calvià en WikiMapia- conceyos de Calvià
- Calvià Turismu
- Información xeneral del conceyu en Calvianet
- Planu del términu de Calviá
- Información turística de Calviá
- Wikipedia:Artículos con plantíes de notes d'encabezamientu enllaciando a páxines que nun esisten
- Wikipedia:Revisar traducción
- Wikipedia:Artículos con referencies a exónimos en castellán
- Conceyos de les Islles Baleares
- Llocalidaes de les Islles Baleares
- Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial