Bernardos

Bernardos
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Segovia
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Nome oficial	Bernardos (es)
Códigu postal	40430
Xeografía
Coordenaes	41°07′40″N 4°21′04″W
Bernardos Bernardos (España)
Superficie	29 km²
Altitú	910 m
Llenda con	Carbonero el Mayor, Armuña, Santa María la Real de Nieva, Migueláñez y Navas de Oro
Demografía
Población	475 hab. (2023) - 262 homes (2019) - 214 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.31% de provincia de Segovia 0.02% de Castiella y Lleón 0% de España
Densidá	16,38 hab/km²
bernardos.es

Bernardos ye una villa y conceyu de la provincia de Segovia, na Comunidá Autónoma de Castiella y Lleón (España). Coles mesmes forma parte de la Comunidá de ciudá y tierra de Segovia, siendo la cabeza del Sexmo de Santolaya.

Na zona norte del términu municipal abonden los pinares, que permanecen dende va sieglos, anque munchos sustituyeron a les encines, pinos negrales y albares, qu'ocupaben bona parte de la superficie del términu.

Xeografía física

Allugamientu

Falta 39 km de Segovia, la capital provincial, nel territoriu de la Campu Segoviano, y 130 km de Madrid. Pertenez al partíu xudicial de Santa María la Real de Nieva. El ríu Eresma, al que los sos vecinos vivieron siempres bien amestaos, crea llinde col vecín pueblu de Carbonero el Mayor pol nordeste del conceyu, en forma d'un fondu gargüelu. La llende septentrional topar nos pinares qu'atiesten con Navas de Oro, ente que la frontera occidental con Migueláñez queda bien próxima al nucleu urbanu, a escasos metros de les últimes cais. Finalmente, la llende meridional con Armuña tópase cerca de la Vía Verde del Valle del Eresma y del área onde s'atopaba l'apeaderu que compartíen dambes poblaciones.

Noroeste: Navas de Oro	Norte: Carbonero el Mayor	Nordeste: Carbonero el Mayor
Oeste: Migueláñez		Este: Carbonero el Mayor
Suroeste Migueláñez y Santa María la Real de Nieva	Sur: Armuña	Sureste: Armuña y Carbonero el Mayor

Historia

Ye conocíu que nel denomináu Cuetu del Castiellu de Bernardos esistió en plena Edá del Fierro un pobláu bien fortificáu, darréu romanizado y que se caltuvo habitáu hasta dómina visigoda.

Conceyu de Bernardos.

Bernardos apaez citáu per primer vegada col nome de Bernaldos nel añu 1204. Anque esistió un pequeñu pobláu cerca de Coca col mesmu nome de Bernardos, paez qu'ésti vien de dalgún poblador que llegó equí nel sieglu XII (Bernaldos). Nos sieglos posteriores foi famosa poles sos canteres de cayuela, les sos manantiales y les sos molinos. Empezaron a esplotase en redol a 1560.

Mientres el sieglu XVIII destacó pola so producción testil, llegando a cuntase cuasi un centenar de telares hacia 1790. Tuvieron un gran impulsu mientres el reináu de Carlos III.

Inda a mediaos del sieglu XIX la mayor parte de los naturales de la villa dedicar a la fabricación de paños y sayales de llana del país. Frutu de la riqueza de Bernardos naquella dómina foi la construcción del pimpanu Conceyu, que preside la Plaza Mayor dende l'añu 1878. Al añu siguiente, foi-y concedíu'l títulu de villa pol rei Alfonsu XII, lo cual foi celebráu con una badayada de campanes y un solemne Te Deum. En 1888 instalóse l'allumáu públicu de gas, con 16 faroles traíos dende Sevilla. L'allumáu llétricu llegó en 1905, y en 1924 encender mientres tol añu.

Mientres la Guerra Civil Española numberosos vecinos fueron asesinaos o encarcelaos. Yá na posguerra, l'antaño potente industria testil cerró de forma definitiva, quedando la esplotación de la cayuela como actividá económica predominante. Tou ello col fenómenu del éxodu rural como telón de fondu, qu'amenorgó de forma seria la población residente en Bernardos.

Demografía

Evolución demográfica de Bernardos

1986	1988	1990	1992	1994	1996	1998	2000	2002	2004	2006	2008	2010	2012	2014	2016
851	859	851	809	803*	776	753	712	703	670	628	619	605	603	550	534
(Fonte: INE)

(*Hasta 1994 el datu ye de la población de derechu, tamién con datos del Institutu Nacional d'Estadística)

Alministración

Alcaldes dende les eleiciones de 1979

Llexislatura	Nome	Partíu
1979-1983	Florentino Ramos Gozalo	UCD
1983-1987	Daniel Postigo Figal	PSOE
1987-1991	Daniel Postigo Figal	PSOE
1991-1995	Daniel Postigo Figal	PSOE
1995-1999	Daniel Postigo Figal	PSOE
1999-2003	María Azucena Yagüe Moral	PSOE
2003-2007	María Azucena Yagüe Moral	PSOE
2007-2011	Jesús Pastor García	PSOE
2011-2015	Jesús Pastor García	PSOE
2015-2019	José Luis Diez Illera	PSOE
2019-2023	n/d	n/d
2023-	n/d	n/d

Economía

Falar de Bernardos ye falar de la cayuela. Esti mineral dexó que'l so nome vaya acomuñáu a les empreses pizarreres qu'estrayen d'equí esti curiosu material de construcción y ornamentación que llucen dalgunos de los principales monumentos españoles, como por casu el Monesteriu d'El Escorial, la Biblioteca Nacional d'España o'l Alcázar de Segovia.

Asitiáu nes llendes de la zona mudéxar de la provincia, n'otres dómines Bernardos foi un pueblu grande, con hasta cuatro molinos fariñeru, fábrica de paños y dellos comercios. D'éstos últimos entá perviven dalgunos, según dalguna pequeña fábrica de morcielles y de envasado de frutos secos, ente otres.

Educación y deportes

Bernardos cuenta con instalaciones del Colexu Rural Arrexuntáu "El Pizarral", que la so sede principal atópase en Santa María la Real de Nieva. El centru tien una pista polideportiva propia. Nel mesmu edificiu hai tamién una pequeña guardería.

Próximu a les escueles esiste un polideportivu, nel que se celebra dende 2005 el Maratón de Fútbol Sala de Bernardos, coincidiendo cola Selmana Santa, qu'algamó un gran prestíu col pasu de los años. Mientres el branu tien llugar otru tornéu de fútbol sala, tamién entamáu pola Asociación Cultural Deportiva Virxe del Castiellu.

Coles mesmes, Bernardos tien un campu de fútbol municipal, "Los Cardos Arena", onde apuesta los sos partíos l'equipu llocal, que milita anguaño na Segunda Provincial. Al igual qu'otros pueblos de la zona, Bernardos cuenta con piscines municipales asitiaes xunto al campu de fútbol, que permanecen abiertes mientres los meses de branu.

Tresporte

Carreteres

Dos víes de la rede provincial dan accesu a Bernardos. Dambes crúciense na Plaza Mayor del pueblu:

• SG-V-3311: lleva al pueblu dende Armuña y Añe y enllaza cola CL-605, vía de la Rede de Carreteres de Castiella y Lleón que xune Segovia y Zamora, cerca de Garcillán.
• SG-V-3411: xune Bernardos con Migueláñez, Ortigosa de Pestaño y Santa María la Real de Nieva (y la CL-605), nun sentíu; y con Carbonero el Mayor (A-601, Autovía Segovia-Valladolid), por otru.

Tresporte públicu

Bernardos tien servicios d'autobús que lu xunen con Madrid (empresa La Sepulvedana) y Segovia y otros pueblos de la provincia (Linecar). Escarez d'estación d'autobuses, polo qu'éstos realicen la so parada na plaza Mayor.

Nel pasáu compartió col pueblu vecín un apeaderu ferroviariu llamáu "Armuña-Bernardos", asitiáu a unos cuatro quilómetros del pueblu y perteneciente a la esmantelada llinia Segovia-Medina del Campo (tramu de la mesma de la llinia más amplia que xunía Villalba y Medina del Campo y qu'enllazaba con Madrid). Por él circulaben trenes de pasaxeros y mercancíes ente'l centru y el norte de la península Ibérica. La estación dexó d'emprestar serviciu en 1993. Güei forma parte de la Vía Verde del Valle del Eresma.

Patrimoniu

Monumentos asitiaos en Bernardos

Ilesia Parroquial de San Pedro Apóstol

Ilesia de San Pedro Apóstol.

Construyir nel puntu más altu del pueblu. Ye d'orixe románicu (sieglos XII y XIII), anque se reedificó nel sieglu XVI n'estilu góticu tardíu, como puede apreciase poles sos bóvedes de crucería. Nel so interior caltién una escultura de la Virxe del Castiellu de dómina románica; el retablu mayor executáu en 1638 por Martín de Mendizábal y Andrés Alonso, y doráu en 1705 por José Bermejo y Felipe de Diego;los retablos llaterales, tamién barrocos, de La nuesa Señora del Rosario y Cristu Crucificáu; y una custodia de sol realizada por un plateru de Aranda de Duero nel sieglu XVIII. A mediaos del sieglu XX un rayu causó la destrucción del campanariu de la ilesia, que foi reconstruyíu con lladriyu, tal que puede trate anguaño.

Ermita de Santa Inés

Ta a 3 km al sureste de Bernardos, saliendo del pueblu pol barriu de Carboneru. Destaca'l so ábside semicircular con tres ventanales de lladriyu en muriu de mampostería, materiales qu'apaecen en tola construcción, amás de restos de suelos de cayuela. El techu de la nave principal ye de artesonado de madera onde puede trate la influyencia mudejar d'esti templu. L'arcu triunfal tópase tendíu con lladriyu na so totalidá. El pueblu de Valverde, güei desapaecíu, tenía esta ermita como parroquia.

Ermita de San Roque

Atopar nel estremu norte del pueblu, yá en direición escontra Carbonero el Mayor. Foi dafechu restaurada y anguaño ye'l Centru de Receición de Visitantes de Bernardos. Funciona como centru d'interpretación, sobremanera de l'arqueoloxía y historia de la zona, según sala d'esposiciones, especialmente mientres los meses de branu.

Vista trasera de la ermita del Humilladero

Ermita del Humilladero

Topar a la salida del pueblu, xunto a la carretera en direición a Armuña. Trátase d'un edificiu de planta rectangular construyíu en mampostería. Tien dos entraes d'accesu asitiaes al este, y poniente, dambes de mediu puntu de sillares de piedra caliar. El so interior atópase semiabandonado.

Monumentos asitiaos nel Cuetu del Castiellu

Artículu principal: Cuetu de la Virxe del Castiellu

Muralla tardorromana y árabe

El Cuetu del Castiellu topar a unos trés quilómetros al este de Bernardos. La so ocupación humana data de finales del sieglu IV o empiezos del V, cuando s'abandonaron les villes romanes y la so población abellugar nun recintu cercáu nes sos aguaes norte, oeste y, parcialmente, sur, qu'ocupa daqué más de 3 hai. Esti asentamientu foi pobláu, tamién, polos visigodos y ocupáu, finalmente, polos árabes. Estos construyeron, dientro de la cortil tardorromano y visigodu, una nueva muralla, bordiando la escampada del cuetu y aprovecharon la puerta norte y 80 m de la muralla tardorromana y visigoda. Dambes muralles tán construyíes con llábanos de cayuela, ensin cimentación nin argamasa. Ta declaráu Bien d'Interés Cultural cola categoría de xacimientu arqueolóxicu.

Ermita de La nuesa Señora del Castiellu

La ermita ta nel mesmu Cuetu onde se topen los restos de la muralla. Dizse que foi construyida n'honor a l'apaición de la Virxe a un pastor. Cada diez años realiza la romería "La Xubida de la Virxe", na que se lleva la talla de la Virxe dende la Ilesia del pueblu a la ermita y dempués llévase de vuelta. El so nome vien de qu'esistió un castiellu o fortaleza, destruyíu en tiempos de Almanzor y que los sos restos dir afayando gracies a campos de trabayu. D'esti pequeñu templu caltiénse la lleenda de la Virxe del Castiellu según la cual en 1720, Simón Bufetra (o Bufeta), de Domingo García llegó impresionáu a casa del so amu Juan de Bartolomé Barrios diciendo que cuando rezaba'l rosariu apaeciérase-y por trés vegaes una señora xunto a una rellumada. Anque foi reprendíu, nun desveló'l fechu. Cuando morrió cinco años más tarde el día de la fiesta del Rosario, foi soterráu na Ilesia de Bernardos. El 26 de payares de 1728 foi topada la imaxe de la Virxe y llevada a la ilesia parroquial, asitiándose nel altar mayor. En 1732 edificóse la ermita, una vegada espublizáu'l fechu. La hestoria remata con qu'un día sumió la imaxe de la ilesia y atopóse misteriosamente na ermita. Anguaño, esiste un retruque na ermita.

Na década de los 2000, y con vistes a la Xubida de 2010, tuvieron lugar trabajo de restauración na ermita, que-y apurrieron l'aspeutu que tien anguaño. Foi repintada al completu y diose primacía a la piedra vista nel esterior. En 2012, l'obispáu de Segovia la inmatriculó, rexistrándola como de la so propiedá, ensin avisar al Conceyu. Dos años dempués, escosaes toles víes amistoses, empecipióse'l trámite de la cuestión polos tribunales, mientres el cual apaeció un documentu de 1729 onde figuraba la construcción de la ermita per parte del Conceyu. El títulu del documentu que confirmaba la versión de los bernardinos ye: Escritura dada ante Don Joseph de Rivera Ponce de Leon, escribán de Bernardos, á 2 de xunetu de 1729, en que consta'l contratu celebráu ente los señores del Conceyu y los maestros d'albañilería, pa faer la ermita sobre'l llugar ó sitiu onde s'apaeció la gloriosísima imaxe de LA NUESA SEÑORA DE LOS REMEDIOS, apaecía nel sitiu que llamen EL CASTIELLU, cerca de les REALES MINES DE LES CANTERES. A pesar d'ello, l'obispáu caltuvo'l recursu. Finalmente, a principios de 2015 l'Audiencia Provincial estableció que'l so titular de plenu dominiu ye'l Conceyu de Bernardos. De resultes, Conceyu y Obispáu roblaron un Conveniu sobre l'usu de la ermita'l 11 de mayu de 2017.

Ermita del Salvador

Topar ente l'actual ermita y el calce del ríu Eresma. Anguaño namái queden ruines, pero puede deducise que se trataba d'un edificiu de planta rectangular y ábside rectu, construyida con mampostería de cayuela.

Otros xacimientos

Xacimientu de San Mamés

Escontra'l noroeste del pueblu, percorriendo'l camín de los Pesqueros llegar al xacimientu del cuetu de San Mamés. Trátase d'un llugar funerariu con tumbes de dos tipos –sarcófagos de caliar y de llábanos de cayuela- ensin dote asociada. A consecuencia del aprovechamientu agrícola apaecieron va dellos años los restos.

Xacimientu de la Cuesta del Padrastru

Cunta con grabaos rupestres al campu, xunto al camín d'accesu al Cuetu del Castillo. Téunicamente tán piqueteados sacante dellos grafitis medievales o modernos qu'apaecen incisos. Representen temes de caza y llucha.

Xacimientu del Cuetu Monte del Tardón

Asítiase ente la carretera de Bernardos y Carboneru el Mayor. Tien composiciones con dellos individuos que pueden fechase dende la Edá del Fierro a la Edá Media. Les figures humanes son cuadrangulares apaeciendo solo de pies con espaes, arcos y puñales. Repitir les temes de la Cuesta del Padrastru: caza y llucha.

Paraxes naturales

Na redolada de Bernardos puede esfrutase de les paraxes naturales de Constanzana, Remondo y l'Arcu, amestaos al ríu Eresma y arrodiaos de pinares. Al pie de Constanzana ta la zona conocida como "El Sequero", onde hai instalaciones pa xuegos infantiles, según dellos merenderos.

A mediaos del sieglu XV funcionaben yá dellos molinos y de dalgunos caltiénense entá restos notables como del de "Remondo". Poca queda del de "Vargas" y del de "La Esperanza" per debaxo de la ponte de piedra. Percima de dichu ponte, xunto al Desiertu, queden muertes d'una presa de gran importancia a xulgar polos arcos de los trampones que taben formaos por grandes piedres caliares de sillería, anque anguaño naide sabe nada d'ella.

Fiestes

• Romería de la Virxe del Castiellu (Pascua de Pentecostés). Celebrada añalmente nel Cuetu del Castillo.
• San Pedro (Agostu). Tienen llugar l'últimu fin de selmana del mes, siempres que'l miércoles siguiente (conocíu popularmente como'l "Día de la Güela") entá perteneza a agostu. Si esi día yá correspuende al mes de setiembre, les fiestes adelántrense una selmana.
• Xubida de la Virxe del Castiellu. La fiesta más importante de Bernardos y que más xente atrai. El percorríu que realiza la patrona afatar con arcos de flores nel so honor. Dende 1940 realízase cada 10 años nel mes de mayu, coincidiendo colos años que terminen en cero, anque enantes nun tenía una periodicidad fixa.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Bernardos.
• Web oficial de la Villa de Bernardos

• Datos: Q1904470
• Multimedia: Bernardos