Saltar al conteníu

Arquiteutura victoriana

De Wikipedia
Arquiteutura victoriana
estilu arquiteutónicu
Cambiar los datos en Wikidata

Arquiteutura victoriana ye una denominación historiográfica qu'agrupa dellos estilos arquitectónicos desarrollaos nos territorios del Imperiu británicu de mediaos a finales del sieglu XIX, caracterizaos pola recuperación historicista ya ecléctica d'estilos anteriores, especialmente de l'arquiteutura gótica inglesa. La espresión «victoriana» fae referencia al reináu de la reina Victoria (1837-1901), conocíu como dómina victoriana, y respuende al vezu británicu y francés de denomar los estilos arquitectónicos col nome del monarca reinante. Acordies con esti esquema l'arquiteutura victoriana sigue al estilu Rexencia y a l'arquiteutura xeorxiana, y asocédela l'arquiteutura eduardiana. Sicasí, munchos de los elementos carauterísticos de l'arquiteutura nomada victoriana nun se ficieron populares hasta dempués de la muerte de Victoria. El nome aveza a aplicase tamién, nos Estaos Xuníos y nos países que fueron colonies del Imperiu británicu, pa denomar los estilos y edificios d'esi periodu.

Entá se conserven bonos exemplos d'esti estilu arquitectónicu en ciudaes como Londres, Glasgow y Manchester, en Melbourne, Sydney y Mumbai, en Boston (distritu South End), Saint Louis, Galveston, San Francisco, Los Angeles y Nueva Orleans. Hai tamién exemplos en llugares alloñaos del área d'influyencia política británica, como en Valparaíso y Bogotá (distritos de La Merced y Tesauquillo).

Arquiteutura victoriana nel Reinu Xuníu

[editar | editar la fonte]

Recuperación gótica

[editar | editar la fonte]
Fachada del Muséu d'Historia Natural de Londres, con molduras de terracota característiques del estilu victorianu final.

A entamos del sieglu XIX desarrollose, como reaction a la simetría del palladianismu, un estilu románticu medieval de recuperación del góticu, con edificios emblemáticos como l'abadía de Fonthill[1]. A mediaos de sieglu, de resultes de los avances teunolóxicos, foi posible incorporar elementos metálicos como componentes de los edificios. Apaecieron asina estructures de fundición de fierro y de fierro forxao que, pola so mala rempuesta a la tensión, foron pronto sustituyíos por un material más resistente, l'aceru[2]. Ún de los principales arquitectos que trabayaron con fierro foi Joseph Paxton, autor del Palaciu de Cristal (The Crystal Palace) londinense o de les torres Mentmore, n'estilu Renacimientu inglés. Esta dómina de prosperidá pal país, nel que se desarrollaraon nuevos materiales y métodos de construcción, foi por embargu, no que cinca a los estilos arquiteutónicos, fondamente retrospectiva.

N'Escocia, l'arquitectu Alexander Thomson foi un pioneru nel usu de la fundición de fierro y l'aceru n'edificios comerciales, amestando la convencionalidá neoclásica con elementos exipcios ya orientales pa producir estructures verdaderamente orixinales. Thomson trabayó en Glasgow, y la güelga de dos de los sos contemporáneos, Archibald Simpson y Alexander Marshall Mackenzie, ye entá visible anguaño na ciudá d'Aberdeen. A partir d'estos pioneros escoceses l'estilu espardióse bien ceo per tol Reinu Xuníu, y siguió siendo popular durante 40 años. Ye destacable'l so valir arquitectónicu como forma de conservar y reinventar el pasáu. Les sos influyencies foron variaes, y con elles los arquitectos escoceses consiguieron amestar d'una forma singular arquiteutura, función y vida cotidiana.

Estilos arquitectónicos populares na dómina victoriana

[editar | editar la fonte]

Los principales estilos arquitectónicos utilizaos nel Reinu Xuníu demientres el reináu de Victoria (1837-1901) fueron los que vienen darréu. Dellos estendiéronse nel tiempu (anantes de la llegada de Victoria al tronu o dempués de la so muerte) y/o nel espaciu (más allá de les llendes del Imperiu británicu):

Otros estilos, que hemos citar darréu, tán fuertemente asociaos al sieglu XIX, pese a nun ser únicamente victorianos, pola mor de la gran cantidá d'edificios que se ficieron nellos demientres esti periodu:

Galería de semeyes

[editar | editar la fonte]

La difusión internacional de los estilos victorianos

[editar | editar la fonte]

A lo llargo'l sieglu XVIII unos pocos arquitectos ingleses yá emigraren a les colonies, pero'l desarrollu y consolidación del Imperiu británicu demientres el sieglu XIX fizo que munchos arquitectos emigraran yá al entamu de les sos carreres profesionales. Dellos colaron pa Estaos Xuníos, y otros pa Canadá, Australia y Nueva Zelanda. Xeneralmente, usaron nes sos construcciones los estilos arquitectónicos que taben de moda cuando ellos colaron d'Inglaterra. Na segunda metá del sieglu, nostante, la meyora de los tresportes y les comunicaciones ficieron posible que publicaciones como The Builder llegaran inclusive a les partes más remotes del imperiu, permitiendo a los arquitectos coloniales tar al día de lo que pasaba, arquitectónicamente falando, na metrópoli. Esto facilitó l'espardimientu de l'arquitectura inglesa pel mundu alantre. Hebo arquitectos perimportantes que sacaron alantre diseños derivaos de los que se facíen n'Inglaterra en llugares tan separtaos como Adelaide, n´Australia (catedral anglicana de San Pedru, de William Butterfield), o Nueva York (colos trabayos de Jacob Wrey Mould, arquitectu xefe de les obres públiques de la ciudá).

Australia

[editar | editar la fonte]
Los rascacielos de la cai Collins de Melbourne foron retranqueaos aposta pa conservar los edificios de la dómina victoriana.

El periodu victorianu florió n'Australia, xeneralmente reconocíu ente 1840 y 1890, una dómina que vio una fiebre del oru y un aumentu importante de la población mientres la década de 1880 nos estaos de Victoria y Nueva Gales del Sur. Según dalgunos autores, hasta quince fueron los estilos que predominaron, agrupaos conxuntamente na etiqueta victorianu:[3]

  • Xeorgiano victorianu (Victorian Georgian)
  • Rexencia victorianu (Victorian Regency)
  • Neoexipciu (Egyptian)
  • Clásicu Académicu (Academic Classical)
  • Clásicu llibre (Free Classical)
  • Filigrana (Filigree)
  • Manierista (Mannerist)
  • Segundu imperiu (Second Empire)
  • Italianizante (Italianate)
  • Neorrománicu (Romanesque)
  • Tudor
  • Góticu académicu (Academic Gothic)
  • Góticu llibre (Free Gothic)
  • Góticu rústicu (Rustic Gothic)
  • Góticu de carpenteria (Carpenter Gothic )

Los estilos Reina Ana y Arts and Crafts son clasificaos por estos autores como pertenecientes al estilu Federación, el dominante nel país ente 1890 y 1915[4].

Ḥong Kong

[editar | editar la fonte]

La influyencia de l'arquitectura occidental na entonces colonia británica ye inda visible, no que cinca a la dómina victoriana, n'exemplos como los que vienen darréu:

L'aquitectura más destacada de les ciudaes de la islla ye la xeorxiana: les ciudaes de Dublín, Limerick y Cork destaquen, arquitectónicamente, polos sos parques rectangulares y fileres de cases aterrazaes. Sicasí, tamién hebo construcciones interesantes na dómina victoriana, y dellos inda siguen en pie. Rescamplen nesti sentíu, en Dublín, los edificios d'alredor de la cai Wicklow y de la parte superior de la cai Baggot, y otros nos suburbios de Rathmines, Ranelagh, Rahtgar, Rathfarnham y Terenure. Son singulares los colloríos edificios, d'estilu italianizante, de Cobh, y paga la pena destacar tamién, ente otros exemplos entá visitables en Dublín, el mercáu de la cai George (George's Street Arcade) y dos hospitales: el Royal City of Dublin, na cai Baggot, y el Royal Victoria Eye and Ear, na cai Adelaide.

Estaos Xuníos

[editar | editar la fonte]
Les Painted Ladies "orixinales", na plaza Alamo de San Francisco.

Nos Estaos Xuníos úsase davezu'l términu victorianu pa describir los estilos arquitectónicos más populares ente 1860 y 1900: son, ente más otros, los estilos Segundu Imperiu (1855–85), Stick-Eastlake (1860–ca.1890), Folk Victorian (1870–1910), Reina Ana (1880–1910), románicu richardsonianu (1880–1900) y Shingle (1880–1900). Neto que nel Reinu Xuníu, siguieron faciéndose demientres estos años edificios d'estilu neogóticu ya italianizante, y a veces considéraselos tamién como victorianos. Sicasí, dellos historiadores consideren los caberos años del neogóticu como un estilu diferenciáu, que llamen góticu victorianu final. D'otra banda, l'estilu Stick-Eastlake, caracterizáu pol usu de motivos decorativos xeométricos cortaos a máquina, y deriváu de los estilos Stick y Reina Ana, considérenlo algunos autores como un estilu estremáu de lo victoriano. Pa enguedeyar inda más la situación, hai munches cases que combinen elementos de dellos estilos diferentes, polo que ye difícil adscribiles a un estilu concretu o otru. Y hai un grupu de cases victorianes y xeorxianes en distintos llugares, restauraes y repintaes en collores non orixinales, que, de magar l'aplicación del términu a la filera de cases asitiaes na plaza Alamo de San Francisco nuna obra de 1978[5], avecen a ser nomaes como elles, Dames Pintaes (Painted Ladies), pero que pese a ello nun constitúin un estilu arquitectónicu estremáu.

Ente les ciudaes que nesta dómina vivieron un boom constructivu n'estilu victorianu rescamplen Alameda, Astoria, Albany, Deal, Troy, Filadelfia, Washington D.C., Boston, los barrios de Brooklyn Heights y Victorian Flatbush en Brooklyn (Nueva York), Buffalo, Rochester, Chicago, Columbus, Detroit, Eureka, Galena, Galveston, Grand Rapids, Baltimore, Jersey City/Hoboken, Cape May, Louisville, Cincinnati, Atlanta, Milwaukee, Nueva Orleans, Pittsburgh, Richmond, Saint Paul, San Francisco y el barriu de Midtown de Sacramento. Los Angeles creció a partir del barriu de Pueblu y desarrolló un downtown victorianu, prácticamente desaniciáu, del que se conserven restos aisllaos nos barrios d'Angelino Heights y Westlake. La ciudá con más arquitectura victoriana en pie ye, quiciás, San Francisco: hai abondantes exemplos d'ella nos barrios de Haight-Ashbury, Lower Haight, Alamo Square, Western Addition, Mission, Duboce Triangle, Noe Valley, Castro, Nob Hill, and Pacific Heights.

Un exemplu d'arquitectura victoriana residencial nel distritu históricu (Old West End District) de Toledo (Ohio).

Quiciás, porque hai un debate importante sobro cuál ye'l "mayor exemplu superviviente" d'arquitectura victoriana. Nel distritu de la Destilería (Distillery District) de Toronto (Canadá) ta la mayor, y meyor conservada, coleición d'arquitectura industrial de la era victoriana d'América del Norte. Cabbagetown, tamién en Tornoto, ye l'área residencial continua más llarga d'América del Norte. Nesa ciudá hai otros barrios con bayurosa presencia d'edificios d'esta dómina: The Annex, Parkdale y Rosedale. Nos Estaos Xuníos, pela so banda, el barriu de South End, en Boston, ye reconocíu pol Rexistru Nacional de Llugares Históricos (National Register of Historic Places) como'l barriu más grande y más antiguu del país[6][7]. Esti honor, sicasí, ye tamién reclamáu pol distritu d'Old Louisville, na ciudá de Louisville (Kentucky)[8][9].Pela so banda Richmond (Virginia) tien varios grandes conxuntos d'arquiteutura victoriana. Rescampla ente ellos el distritu The Fan, que tien sonadía llocal como'l mayor y "más européu" de los barrios de la ciudá y sonadía nacional como'l barriu cola mayor concentración de cases victorianes contigües[10]. El barriu de Old West End en Toledo (Ohio) tien la mayor coleición de cases d'estilos victorianu final y eduardianu asitiada al este del Mississipp[11]i, y l'avenida Summit de Saint Paul (Minnesota) tien la llinia continua de cases victorianes de más llonxitú del país. La mayor coleición d'edificios d'estilu italianizante del victorianu inicial del país ta nel barriu de Over-the-Rhine de Cincinnati (Ohio)[12][13],[14] y ye un bon exemplu d'un barriu urbanu del sieglu XIX, una y bones consérvase cuasimente intactu[15]. Finalmente, acordies col Rexistru Nacional de Llugares Históricos el distritu históricu de Cape May (Nueva Jersey) tien una de les mayores coleiciones d'edificios de finales del sieglu XIX del país[16].

Los arquitectos en xefe del dominiu que yera Canadá diseñaron numberosos edificios federales públicos demientres la dómina victoriana. El diseñu de Thomas Fuller pal edificiu del Parllamentu de Canadá, acabáu de construyir en 1866, estableció la influyencia del góticu victorianu final sobre'l diseñu arquitectónicu canadiense demientres varies décades, nes que se construyeron bayura d'edificios públicos, ilesies, viviendes, edificios industriales ya hoteles nesti estilu.[20]

Nel barriu de Cabbagetown, en Toronto, construyéronse bien de cases de lladriyu d'estilu victorianu a finales del sieglu XIX y entamos del XX.
The Stone Distillery (Toronto), un exemplu d'arquitectura industrial victoriana.
Ún de los cuatro grotescos qu'adornen les esquines del cuerpu de la Torre de la Paz (Ottawa).

L'arquitectura d'estilu victorianu foi la utilizada na d'aquella colonia inglesa pa construyir edificios oficiales, mansiones ya ilesies, especialmente en delles de les metrópolis que foron importantes centros alministrativos de la colonia: Mumbai, Calcuta y Chennai[23].

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. «Fonthill Abbey | house, Wiltshire, England, United Kingdom | Britannica» (inglés). Consultáu'l 2022-06-02.
  2. Blank, Alan; McEvoy, Michael; Plank, Roger (1993). Architecture and Construction in Steel. Taylor & Francis. ISBN 0-419-17660-8
  3. Apperly R, Irving R y Reynolds PL, A pictorial guide to identifying Australian architecture: styles and terms from 1788 to present, pp. 40-97. Angus & Robertson, 1994. ISBN 978-0-207-18562-5
  4. Apperly R, Irving R y Reynolds PL, A pictorial guide to identifying Australian architecture: styles and terms from 1788 to present, pp. 132-143. Angus & Robertson, 1994. ISBN 978-0-207-18562-5
  5. Larsen M, Pomada E (1978). Painted Ladies: San Francisco's Resplendent Victorians. E.P. Dutton, Nueva York, 1978. ISBN 9780525482444.
  6. «South End Realty Community».
  7. «South End Historical Society».
  8. «What is Old Louisville?». Old Louisville Guide. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-11-27. Consultáu'l 14 December 2009.
  9. «Louisville Facts & Firsts». LouisvilleKy.gov. Archiváu dende l'orixinal, el 2014-10-06. Consultáu'l 14 December 2009.
  10. «The Fan District – Great Public Spaces- Project for Public Spaces (PPS)». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-12-01.
  11. Stine, L. (2005) Historic Old West End Toledo, Ohio. Bookmasters.
  12. Quinlivan (2001)
  13. «Cincinnati.com». Archiváu dende l'orixinal, el 2015-01-20. Consultáu'l 1 May 2018.
  14. Lonely Planet (14 January 2016). «Top 10 US travel destinations for 2012». Lonely Planet.
  15. Over-the-Rhine Chamber of Commerce, Over-the-Rhine Historical Sites Archiváu 11 setiembre 2009 en Wayback Machine
  16. «Cape May Historic District». National Park Service. Consultáu'l 27 February 2021.
  17. "Saitta House - Report Part 1 Archiváu 2008-12-16 en Wayback Machine",DykerHeightsCivicAssociation.com
  18. «Gingerbread Trim: Feast your eyes on these ornate Victorian-era embellishments». This Old House (2 February 2007). Consultáu'l 12 January 2020.
  19. «Eldridge Johnson House, 33 Perry Street (moved from 225 Congress Street), Cape May, Cape May County, NJ». Historic American Buildings Survey (Library of Congress). Consultáu'l 12 January 2020.
  20. Christopher Thomas (2015) «Canadian Architecture: 1867-1914». The Canadian Encyclopedia. Retrieved 11 April 2022
  21. Ficha del edificiu na web del Directory of Federal Heritage Designations del gobiernu de Canadá.
  22. Former Brockville Post Office National Historic Site of Canada, na web del Parks Canada Directory of Federal Heritage Designations.
  23. «British India and Victorian-Era Architecture». Consultáu'l 2022-07-15.
  24. Restoration work under way at St. Mary's Church, diario The Hindu (18 d'avientu de 2005).

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]