Archipiélagu Campana
| Archipiélagu Campana | |
|---|---|
 | |
| Situación | |
| País |  Chile |
| Rexón | Rexón de Magallanes y de l'Antártica Chilena |
| Tipu | archipiélagu |
| Asitiáu en | Océanu Pacíficu |
| Coordenaes | 52°10′S 74°40′W / 52.17°S 74.67°O |
  Archipiélagu Campana Archipiélagu Campana (Chile) | |
| Datos | |
 | |
L'archipiélagu Campana[Nota 1] ta asitiáu nel océanu Pacíficu na rexón austral de Chile, al sur del golfu de Penas. Les principales islles que lo formen son: Campana, Patricio Lynch, L'Aldea, Esmeralda, Orella y Covadonga.
Alministrativamente pertenez a les rexones d'Aisén y Magallanes.
Dende hai aproximao 6.000 años les sos costes fueron habitaes pol pueblu kawésqar. A empiezos del sieglu XXI esti pueblu fuera práuticamente escastáu pola aición del home blancu.
Allugamientu[editar | editar la fonte]
L'archipiélagu estender por 76 milles marines en direición sur dende'l golfu de Penas (47°57′00″S 75°25′00″W / 47.95000°S 75.41667°O) hasta'l golfu Ladrillero (49°16′00″S 75°28′00″W / 49.26667°S 75.46667°O)
Les canales Fallos y Ladrillero llindar pol so llau oriental dixebrándolo del archipiélagu Wellington y les sos costes occidentales tán bañaes pol océanu Pacíficu.
Les principales islles son: Campana, Patricio Lynch, L'Aldea, Esmeralda, Orella y Covadonga. Ente elles formen un conxuntu de canales, delles navegables, que pertenecen a les canales de la Patagonia chilenos. Toes son islles altes y les sos costes formaes per tierres montiegues con grandes ribayos. La mariña occidental ye puerca y destaca numberosos peligros hasta 9 milles fuera de la tierra.[1]
Xeoloxía y orografía[editar | editar la fonte]
Nel pasáu produció un fundimientu del territoriu provocáu pol alcuentru, frente a la península de Taitao, de tres plaques tectóniques: la de Naza y l'Antártica que se mueven escontra l'este, y la Suramericana que se mueve escontra l'oeste. Esta situación causó un bultable fundimientu del cantu de la placa Suramericana baxando los suelos al so nivel actual, lo que puede comprobase pola fragmentación del territoriu y la penetración del mar nos llugares fundíos, surdiendo gran cantidá d'islles.
Data de la dómina terciaria; y ye productu de la mesma causa xeolóxica que fizo apaecer primero'l cordal de la Mariña y depués la de los Andes. Na edá glacial, tomó'l so aspeutu actual siendo la continuación escontra'l sur de la cordal de la Mariña.
Ye d'orixe ígneu pola clase de roca que la constitúi y pol so relieve aspru ya irregular, característicu de les cadenes d'erupción.
Son una socesión de tierres altes y barrancosas con numberosos cumes y puexos bien paecíos ente sigo. Los sos cabos y puntes terminen en forma abrupta.
Les costes son acantiladas y les sos canales, polo xeneral son llimpies y abiertes, onde hai estorbises estos tán invariablemente marcaos por sargazos.
Esisten altores bastante notables que sirven pa reconocer la entrada a los distintos senos, canales o badees. Estes tán claramente indicaes nes respeutives cartes y derrotero de la rexón.[2]
Climatoloxía[editar | editar la fonte]
La rexón ye afeutada de cutio por vientos del oeste y pol pasu frecuente de sistemes fronteros. Estos sistemes fronteros xenerar na llatitú 60° S, zona na que conflúin mases d'aire subtropical y mases d'aire polar creando una petrina de baxes presiones que forma los sistemes fronteros.
Esta área tien un clima que se conoz como “templáu fríu lluviosu” que s'estiende dende la parte sur de la X Rexón de Los Lagos hasta'l estrechu de Magallanes. Equí rexístrense les máximes cantidaes de precipitaciones, en islla Guarello algamáronse hasta 9.000 mm añales.
La nubosidad atmosférica ye alta, los díes estenos son escasos. L'amplitú térmica ye amenorgada, la oscilación añal ye d'aproximao 4° C con una temperatura medio de 9 °C. Bastia mientres tol añu siendo más lluviosu escontra la seronda.
Esisten solu dos estaciones: branu ya iviernu. El branu empieza en setiembre y los vientos empiecen a ronden del NO al SO. Los díes empieza a ser más llargos y n'ochobre pueden haber dellos díes estenos. Nos meses d'avientu, xineru y febreru los vientos yá soplen cuasi puramente del SO con gran intensidá.
Les agües, nesta estación, son frecuentes pero non tan persistentes como nel iviernu y preséntense so la forma de fuertes y bayurosos bastios. La meyor dómina del añu ye la que va de febreru a abril. En mayu reparen braveces de mar que traen muncha marexada. En mayu cayen les primera nevazones les que siguen mientres tol iviernu. Les nevazones dacuando son tan trupes que la visibilidá vese amenorgada a non más de 100 metros. El vientu rondó al NO. Los meses de xunu y xunetu considérense los peores del añu. El mal tiempu ye l'estáu normal de la rexón, el bon tiempu ye un accidente transitoriu
Na mayoría de los senos, esteros y canales les tierres altes faen camudar la direición del vientu verdaderu. El vientu tiende a soplar a lo llargo de les canales, siguiendo la so direición y escontra baxo nos valles.
Nos puertos y fondeaderos que s'atopen a sotaventu de les tierres altes, cuando los bastios que soplen polo alto atopen quebraes o valles, baxen por ellos en forma repentina y violenta, a estos bastios conózse-yos como “williwaws”.
El vientu dominante en tola zona según el mes ye: xineru del NO – febreru del O – marzu y abril del O – mayu ronda al S – xunu camuda al SO – xunetu y agostu ente l'O al SO – setiembre del E y del N – ochobre del O – payares del O al NO y n'avientu del ONO. [3]
Flora y fauna[editar | editar la fonte]
Nes fasteres y fondalaes de los cuetos crez un monte tupiu que s'afirma nes fiendes de les roques, los árboles enxaréyense unos con otros. De normal nun se desenvuelven sobre los 50 metros sobre'l nivel del mar, pero onde ta abellugáu del vientu dominante xube hasta los 200 y 300 metros sobre dichu nivel.
Sobre la roca desnuda reparar una formación esponxosa sobre la cual crecen líquenes y mofos dende los cualos surde l'agua a la menor presión que s'exerza sobre la so superficie. Dellos árboles son l'haya, el tepú y el canelu.[4]
El reinu animal ye bien amenorgáu, pueden atopase el foín y dalgunos royedores. Hai llobos y llondres. Ente les aves terrestre y acuáticu podemos atopar el martín pescador, el tordu, el malvís, el cisne, el coríu, el pingüín, el canquén, la gavilueta y el quetro o coríu a vapor. Ente los pexes atopen el róbalo, el pejerrey, el blancucu y la vieya. Ente los mariscos hai centolles, jaibas, corcuspinos y choros[5]
Historia[editar | editar la fonte]
A cuntar de 1520, col descubrimientu del estrechu de Magallanes, poques rexones fueron tan esploraes como la de les canales de la Patagonia. Nes cartes antigües la rexón de la Patagonia, ente los paralelos 48° y 50° Sur, apaecía ocupada cuasi puramente por una gran islla denomada “Campana” separada del continente pela canal de la nación Calén”, nación que se supunxo esistió hasta'l sieglu XVIII ente los paralelos 48° y 49° de latitud sur.
Dende mediaos del sieglu XX eses canales son percorríos con seguridá por grandes naves de toles naciones, gracies a les numberoses reconocencies y trabayos hidrográficos efectuaos neses peligroses costes.
Por más de 6.000 años estes canales y les sos costes fueron percorríes polos kawésqar, indíxenes, nómades canoeros. Hai dos hipótesis sobre la so llegada a los llugares de poblamientu. Una, que procedíen del norte siguiendo la ruta de les canales chilotes y que travesaron escontra'l sur cruciando l'ismu d'Ofqui. La otra ye que procedíen dende'l sur y qu'al traviés d'un procesu de colonización y tresformamientu de poblaciones cazadores terrestres, procedentes de la Patagonia Oriental, poblaron les islles del estrechu de Magallanes y xubieron peles canales de la Patagonia hasta'l golfu de Penas. A empiezos del sieglu XXI esti pueblu fuera práuticamente aniquiláu pola aición del home blancu.[6]
Producción[editar | editar la fonte]
Producción minera[editar | editar la fonte]
Namái s'atoparon minerales de piedra caliar na islla Guarello el que ye estrayíu y embarcáu pola Compañía d'Aceru del Pacíficu y de mármol na islla Diego de Almagro.[4]
Producción ganadera[editar | editar la fonte]
El senu Última Esperanza pola bona calidá de les sos camperes ye la única parte d'esta rexón onde se desenvolvió con escelente resultáu la crianza de ganáu corderuno, lo qu'anició industries de carnes frigorizadas, graserías y esportación de llanes.[4]
Descripción[editar | editar la fonte]
Canal Fallos[editar | editar la fonte]
Cuerre ente les costes de les islles del archipiélagu Campana pel so llau occidental y les del archipiélagu Wellington pel so llau oriental. El so cursu ye práuticamente paralelu al de la canal Messier. Empieza al sur del golfu de Penas y termina nel pasu The Nick onde se xune a les canales Ladrillero y Machado. La so llongura ye de 60 nmi. Les primeres 30 nmi del so cursu, a partir del golfu de Penas, tán empobines en direición SO y depués xira escontra'l sur hasta'l so términu.
Nes sos veres la fondura varia ente 250 y 400 metros llegando na so exa central a los 500 metros; la vera occidental ye más baxa que la oriental. Escasamente'l escandallo llega a los 90 metros.
Nél desagüen delles canales tresversales que dexen comunicase fácilmente col océanu o cola canal Messier. La so gran desventaxa ye l'accesu norte polo cual ye preferible emplegar la ruta de la canal Messier. La otra desventaxa ye que nel so sector norte nun hai fondeaderos apropiaos pa naves grandes en casu d'atopar temporales del NO.[7]
Islla Campana[editar | editar la fonte]
Ye la mayor del archipiélagu Campana. Ta empobinada del NNO al SSE con una llongura de 41 nmi, el so anchu mediu ye de 9 nmi. L'estremu norte formar el cabu Bynoe y el so estremu occidental el cabu Dyer. La mariña oriental ye bien recortada y quebrada formando dellos senos y esteros
Pel so llau este cuerre la canal Fallo que la dixebra del archipiélagu Wellington, pel sur la canal del Castillo que la dixebra de la islla L'Aldea y pel oeste l'océanu Pacíficu y la canal Ochobre que la dixebra de les islles Patricio Lynch, Cabrales y Riquelme.
Ye de relieve montascosu. Na so mariña occidental atópense los picos Dora Norte y Dora Sur, montar Serruchu y Roth, el picu Agudu y el cuetu Tiburón.[1]
Islla Patricio Lynch[editar | editar la fonte]
Asitiada al SO de la islla Campana como si tuviera engastada nella. La so orientación ye N-S, el mayor llargu nesti sentíu ye de 18 nmi y el so anchu mediu de 14 nmi. Pelos sos llaos norte y este cuerre la canal Ochobre que la dixebra de la islla Campana y pel sur una canal ensin nome que lu dixebra de la islla Cabrales.
Ye montascosa. La so parte este ta percorrida por cumes como'l picu Breaker de 846 metros, los montes Maipo y Lafrenz, el monte Pardo de 600 metros y los picos Paralelos de 630 metros d'altu.[8]
Canal Ochobre[editar | editar la fonte]
Cuerre ente la islla Campana pola so banda esti y les islles Patricio Lynch, Cabrales y Riquelme pel so llau oeste. Tien un llargu total de 28 nmi que s'esplega dende'l so entrada norte nel océanu Pacíficu por 4 nmi en direición SE, depués al NE por 7 nmi , xirando sópito escontra'l sur por 17 nmi hasta desaguar na canal del Castillo.
La so entrada oceánica ta apinada de roques y estorbises, peligrosa entá pa embarcaciones menores. Nes sos veres hai dellos senos y esteros onde podríen haber fondeaderos, pero la canal nun foi llevantáu polo que nun s'encamienta'l so navegación.[9]
Islla Cabrales[editar | editar la fonte]
Asitiada al sur de la islla Patricio Lynch. Ye allargada en direición NNE-SSO en que la so direición tien una llongura de 16 nmi por un anchu nel so estremu oeste, al océanu Pacíficu, de 6 nmi y un anchu nel so estremu este, a la canal Ochobre, de 2 nmi.
Nel so llau norte cuerre una canal bien estrecha ensin nome que lu dixebra de la parte sur de la islla Patricio Lynch, nel so estremu este atópase la canal Ochobre que lu dixebra de la islla Campana, pel sur la canal del Castillo dixebrar de les islles Riquelme, Hyatt, y Esmeralda, pel oeste atópase l'océanu Pacíficu.[10]
Canal del Castillo[editar | editar la fonte]
Flúi ente les islles Campana, Riquelme y Cabrales pel norte y les islles L'Aldea, Hyatt y Esmeralda pel sur. Tien una llongura de 25 nmi en direición xeneral NE-SO.
La so parte este ye angosta, sector en que la corriente de marea tira hasta 3 nuedos. Fondu y ensin peligros anque daqué estrechu en dellos sectores. Ye la ruta más recomendable pa navegar dende la canal Fallos al océanu.[11]
Islla Riquelme[editar | editar la fonte]
Allugada cerca del estremu SE de la islla Patricio Lynch ente les agües de la canal del Castillo. Tien 7 nmi de llongura por un mayor anchu de 3 nmi. Montascosa, tien un cume de 500 metros d'altu.
Les agües de la canal del Castillo dixebrar pel norte y l'oeste de la islla Cabrales, pel este de la islla Campana y pel sur de les islles L'Aldea, Orella y Hyatt.[12]
Islla L'Aldea[editar | editar la fonte]
Asitiada nel costáu oeste de la canal Fallo cerca del llau SE de la islla Campana, Tien forma triangular. Mide 13 nmi de llongura por 7 nmi de mayor anchu.
Pel norte, la canal del Castillo dixebrar de la islla Campana pel este, la canal Fallos dixebrar de la islla Wellington pel sur, la canal Cochrane dixebrar de la islla Orella y pel oeste bañar les agües de la canal del Castillo.
Ye montascosa y nel interior de la so mariña oriental álcense'l cuetu Casquete y el monte Rendez-Vous.[13]
Canal Cochrane[editar | editar la fonte]
Cuerre ente'l llau sur de la islla L'Aldea y el llau norte de la islla Orella. Xune la canal Fallo cola canal del Castillo. Tien una orientación NO-SE cuasi recta de 11 nmi de llargu.[14]
Islla Orella[editar | editar la fonte]
Asitiada al SSO de la islla L'Aldea. Tien 13 nmi en direición N-S por 10 nmi a 90°. Pel so llau norte cuerre la canal Cochrane que la dixebra de la islla L'Aldea, pel llau este la canal Fallo que la dixebra de la islla Wellington, pel llau sur la canal Ladrillero que la dixebra de la islla Angamos y pel llau oeste la canal Sotomayor que la dixebra de les islles Esmeralda y Videla.
Na so mariña este forma la badea Prusiana, de gran tamañu, pero que namái ufierta un fondeadero recomendable en puertu Köning.[15]
Canal Sotomayor[editar | editar la fonte]
Flúi ente la mariña oeste de la islla Orella y les costes esti de les islles Videla y Esmeralda. Tien una orientación xeneral NNO-SSE, una llongura de 16 nmi y un anchu mediu de 1 nmi anque en delles partes estrechar abondo. Xune la canal Ladrillero coles canales Cochrane y del Castillo.[16]
Denomináu Sotomayor en memoria de José Sotomayor, compañeru del pilotu Machado nel so viaxe al sur.[17]
Islla Esmeralda[editar | editar la fonte]
Alcontrada al SO de la islla Orella ye de forma bien irregular. Mide 21 nmi na so exa más llarga por 13 nmi nel que lu sigue. Pel so llau norte cuerre la canal del Castillo que les sos agües dixebrar de la islla Cabrales, pelos sos llau nordeste y sureste les canales Sotomayor y Ladrillero que la dixebren de les islles Orella y Angamos respeutivamente; pel sur la canal Covadonga que la dixebra de la islla Stosch y pel oeste l'océanu Pacíficu.
Ye montascosa; nel sector esti sobresal el cuetu Norte de 670 metros d'altu y nel sector oeste'l monte Dublé de 636 metros.
Les sos costes son bien quebraes formando dellos esteros y senos. La so mariña occidental ye puerca hasta 4 nmi fuera de tierra.[18]
Canal Riquelme[editar | editar la fonte]
Cuerre ente la islla Esmeralda pola so ribera norte y la islla Covadonga pola so ribera sur. Tien 11 nmi de llargu, xuniendo'l océanu Pacíficu cola canal Covadonga. La so entrada oceánica ta llarada de roques y peligros, pero pol so anchu, 1 nmi, ye la meyor ruta d'accesu dende'l Pacíficu a la parte interior de la canal Covadonga. La so fondura mínima ye de 11 metros.[19]
Islla Covadonga[editar | editar la fonte]
Allugada al SO de la islla Esmeralda, abierta al océanu Pacíficu. La so orientación xeneral ye NNO-SSE con 9 nmi de llongura nesti sentíu y 4 nmi a 90°. Pel norte cuerre la canal Riquelme que la dixebra de la islla Esmeralda, pel este y sur la canal Covadonga que la dixebra de la islla Stosch y pel oeste col océanu Pacíficu.
Ye montascosa; nel so estremu NO álcense'l monte Valenzuela de 721 metros d'altu y otru cume de 811 metros. Nel S'alza cuetu de 588 metros. Na so mariña sur podríen atopase dellos fondeaderos pa buques chicos.[19]
Canal Covadonga[editar | editar la fonte]
Flúi ente les islles Esmeralda y Covandonga pelos sos llaos norte y este, la islla Stosch pel sur y por delles roques, petones ya islles pequeñes pel llau oeste en que se xune al océanu Pacíficu. Tien un llargor de 30 nmi nun cursu trabancosu que xune la canal Ladrillero col océanu Pacíficu.
Ye fondu y llibre de peligros sacante na so salida al Pacíficu. Les corrientes de marea tiren hasta 3 nuedos. Los cuetos que lu bordien son d'estructura cascayosa y desprovista de vexetación. Puede ser saleáu namái si cuntar con un práuticu.[20]
Islla Stosch[editar | editar la fonte]
Asitiada al sur de la islla Esmeralda y al sureste de la islla Covadonga. De forma bien irregular tien una orientación NNE-SSO con una llongura de 19 nmi y un anchu mediu de 6 nmi. Pel so llau NE cuerre la canal Covadonga, pel S la canal Ladrillero, pel S el golfu Ladrillero y pel O les canales Orella y Covadonga.
Ye montascosa y tien los siguientes cumes: un cume de 907 metros cerca de la mariña SO, el picu Aguyereties y el monte Nadelkissen de 960 metros nel so estremu NO. El llau SO ye bien predresu y puerco hasta más de 7 nmi de la mariña.[21]
Canal Orella[editar | editar la fonte]
Cuerre ente les islles Carlos, Arturo y Montague que formen la so ribera oeste y la islla Stosch pola so ribera este. Ye bien angostu y esta llenu de castros y roques qu'enzanquen el so navegación. Tien 10 nmi de llargu. El so estremu norte desagua na canal Covadonga y el so estremu sur nel golfu Ladrillero.
Na parte norte atopa puertu Orella, bien frecuentáu polos lloberos que cacen llobos nes roques Western.[22]
Canal Ladrillero[editar | editar la fonte]
Flúi ente les islles Orella, Esmeralda y Stosch que formen la so ribera norte y les islles Lavinia, Angamos y Wellington qu'afiten la so ribera sur. Mide 27 nmi de llongura en direición xeneral NE-SO. Empieza nel so estremu NE nel pasu The Knick onde remata la canal Fallo y termina nel golfu Ladrillero. Nel so cursu xúnense-y delles canales: Sotomayor, Covadonga y Hernán Gallego.[23]
Golfu Ladrillero[editar | editar la fonte]
Asitiáu ente los paralelos 49° 15' y 49° 22' de latitud sur. Tien una boca de 8½ milles d'anchu ente la islla Montague y les roques Vorposten por 9 milles de sacu escontra'l Y.
La so entrada, llibre de peligros, conduz a la entrada sur de la canal Ladrillero y a la entrada norte de la canal Picton.[24]
Ver tamién[editar | editar la fonte]
Notes[editar | editar la fonte]
- ↑ 1.- Encamiéntase lleer esti artículu teniendo a la vista un atles y/o les cartes de navegación de les zones que se menten. 2.- La descripción ta fecha de norte a sur.
Referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ 1,0 1,1 Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 168,169,186.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 37,38.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 39-46.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Institutu Hidrográficu, 1982, p. 38.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, p. 39.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 25,39.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 168,185.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 168,171.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 168,171,195.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, p. 171.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 171,172,194,195.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, p. 195.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, p. 194.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, p. 196.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, p. 197.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, p. 198.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, p. 32.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 63,172,198.
- ↑ 19,0 19,1 Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 172,201.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 173,199.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 173,203.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 202,203.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 197,198,203.
- ↑ Institutu Hidrográficu, 1982, páxs. 173,174,206.
Bibliografía utilizada[editar | editar la fonte]
- Institutu Xeográficu Militar (1970). Atles de la República de Chile. Santiago - Chile - Institutu Xeográficu Militar. Segunda edición.
- Institutu Hidrográficu de l'Armada de Chile (1974). Atles Hidrográficu de Chile. Valparaíso - Chile - Institutu Hidrográficu de l'Armada. Primer edición.
- Institutu Hidrográficu (1982). Carreru de la Mariña de Chile Volume III. Valparaíso - Chile - Institutu Hidrográficu de l'Armada. 5ª edición.
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre les islles de Chile.
- Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre la flora de Chile.
- Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre la fauna de Chile.
- Directemar - Armada de Chile
- Reglamentu de practicaje y pilotaje - Armada de Chile.
- Revista Mar Lliga Marítima de Chile.
- Oceanografía xeolóxica UCV
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q5702811