Andorra la Vieya

Andorra la Vieya
	Escudo de Andorra la Vella (es)
Alministración
País	Andorra
Parroquia	Andorra la Vieya
Tipu d'entidá	localidad de Andorra (es)
Cónsul menor (es)	Marc Pons Martell
Nome oficial	Andorra la Vella (ca)
Nome llocal	Andorra la Vella (ca)
Códigu postal	AD500
Xeografía
Coordenaes	42°30′N 1°30′E / 42.5°N 1.5°E
	Andorra la Vieya Andorra la Vieya (Andorra)
Superficie	30 km²
Altitú	1022 m
Llenda con	La Massana, Escaldes-Engordany, Sant Julià de Lòria y Les Valls de Valira
Demografía
Población	24 042 hab. (2023)
Porcentaxe	100% de Andorra la Vieya
Densidá	801,4 hab/km²
Más información
Fundación	sieglu IX
Estaya horaria	UTC+02:00 ; UTC+01:00
Llocalidaes hermaniaes	Foix, Valls, Sant Pol de Mar y Ciudá de Méxicu
	andorralavella.ad

Andorra la Vieya^[1] (catalán: Andorra la Vella) ye la capital y una de les siete parroquies del Principáu d'Andorra, siendo tamién la más pequeña y la más poblada de toes. La población repártese en tres nucleos: Santa Coloma, l'antigua aldea de La Margineda y la mesma Andorra la Vella.

La ciudá alcuéntrase asitiada nos Pirineos, nel cruz de los ríos Valira del Nord y Valira d'Orient que formen el ríu Valira a una altitú de 1.123 metros sobro'l nivel del mar, asitiándola como la capital d'Estáu a mayor altitú sobro'l nivel del mar de toa Europa.

Historia

La presencia humana n'Andorra data d'antes de la era cristiana. La parroquia d'Andorra ye mentada per primer vegada n'acta de consagración de la catedral de La Seu d'Urgell nel añu 839; ye capital dende l'establecimientu del Principáu en 1278, dempués de que l'Obispáu d'Urgel y el Condáu de Foix decidieren compartir la soberanía del territoriu andorranu.

En 1978 la parroquia d'Escaldes-Engordany dixebróse d'Andorra la Vieya, convirtiéndose na más nueva de les parroquies andorranes.

En 1993 la nueva Constitución estableció un parllamentu democráticu, con sistema executivu, llexislativu y xudicial, toos asitiaos na ciudá.

Población

La ciudá d'Andorra la Vieya forma una aglomeración urbana d'aproximao 50.000 habitantes, xunto coles parroquies d'Escaldes-Engordany (16.000 hab.) al este y Santuyano de Loria (9.000 hab.) al sur. Esta aglomeración estiéndese en sentíu llonxitudinal siguiendo'l trazáu de la carretera.

Andorra la Vieya tien 22.886 habitantes, según el censu de 2015. La población ta compuesta por un 44% d'españoles, 33% d'andorranos, 11% de portugueses, y 6% de franceses, más dalgunes otres comunidaes minoritaries (6%).^{[ensin referencies]}

En 2020 Andorra cuenta con una población de 76.177 habitantes.

Evolución demográfica d'Andorra la Vieya
1865	1947	1965	1981	1985	1988	1995	2000	2005	2007	2020
1,100	1,975	8,833	14,783	17,201	19,566	21,984	20,845	23,587	24,574	76,177
(Fonte: Serviciu d'estudios del Ministeriu de Finances)

Monumentos destacaos

Casa de la Vall. Unu de los edificios más emblemáticos de la ciudá, ye una casa-fuerte del sieglu XVI qu'anguaño sirve al Consell Xeneral (parllamentu andorranu) dende 1702.
Ilesia de San Esteban. Ilesia parroquial que caltién l'atriu y el campanariu románicos del sieglu XI. El restu, son remodelaciones feches con posterioridá, les más significatives, nos años 1940 a cargu del arquiteutu modernista Josep Puig i Cadafalch.
Ilesia de Santa Coloma. Edificiu prerrománicu asitiáu al sur de la parroquia, en Santa Coloma d'Andorra. Tien un campanariu circular.
Pont de la Margineda. Ponte románica que crucia'l ríu Valira. Asitiáu al norte, na antigua aldega de La Margineda -práuticamente estremera cola parroquia de Santuyano de Loria- tratar de la ponte medieval más grande de los que se caltienen nel Principáu.
Castiellu ya ilesia de Sant Vicenç d'Enclar. Asitiáu a 1.126 metros d'altor, percima de Santa Coloma d'Andorra. Complexu medieval, d'antiguo fortificáu, que se llevantó sobro construcciones romanes ente los sieglos VII y VIII.