Altoxermánicu cimeru
Altu alemán superior 'Oberdeutsch' | |
---|---|
Faláu en | Alemaña Suiza Liechtenstein Austria Francia Italia |
Familia | Indoeuropéu Xermánicu |
Dialeutos | Alemánicu Bávaru |
Estatus oficial | |
Oficial en | nengún país |
Reguláu por | Nun ta reguláu |
Códigos | |
ISO 639-1 | nengún |
ISO 639-2 |
|
ISO 639-3 | |
Alto alemán superior |
El grupu altoxermánicu superior tamién llamáu alto alemán superior (n'alemán: Oberdeutsch (?·i)) ye un grupu de variedaes llingüístiques altoxermániques que se falen n'Alemaña, Austria, Liechtenstein, Suiza, Francia ya Italia.
A diferencia del baxu alemán, les variedaes del alemán cimeru (y central) esperimentaron la segunda mutación consonántica. Como resultancia, delles consonantes qu'en baxu alemán son plosives, n'alemán cimeru son fricatives o africaes. La llinia de Speyer dixebra la rexón del alemán central, al norte, de la del alemán cimeru, al sur.
Clasificación
[editar | editar la fonte]L'altu alemán cimeru suelse estremar en dos bloques, l'alemánicu y el austrobávaru. Sicasí, los dialeutos del alto franconio, falaos hasta la isoglosa marcada pola llinia de Speyer, tamién suelen incluyise dientro del alemán cimeru. Esiste alderique sobre si tendríen d'incluyise nel alemán cimeru o nel central, yá que presenten traces de dambos y suélse-yos considerar como fales de transición ente dambos grupos. L'antiguu idioma lombardu, anguaño estinguíu, tamién presentaba la segunda mutación consonántica, polo que se-y considera una forma primitiva del alemán cimeru.
- Alto franconio
- Alemánicu (alemán: Alemannisch)
- Suabu (alemán: Schwäbisch, faláu en Suabia)
- Baxu alemánicu (alemán: Niederalemannisch)
- Alsacianu (alemánicu y alemán: Elsässisch, faláu en Alsacia, Francia)
- Alemán coloniero (faláu en Venezuela)
- Alemán de Basilea (alemán de Basilea: Baslerdüütsch, Alemán: Baseldeutsch)
- Altu alemánicu (alemánicu y alemán: Hochalemannisch)
- Alemán de Berna (bernés: Bärndütsch, alemán: Berndeutsch)
- Alemán de Zürich (alemán: Zürichdeutsch, alemán de Zürich: Züritüütsch)
- Alemánicu cimeru (alemánicu y alemán: Höchstalemannisch)
- Alemán de Valais (alemán: Walliserdeutsch, alemán de Valais: Wallisertitsch, faláu nel Cantón del Valais, Suiza)
- Alemán de Walser (alemán: Walserdeutsch)
- Alemán de Valais (alemán: Walliserdeutsch, alemán de Valais: Wallisertitsch, faláu nel Cantón del Valais, Suiza)
- Austrobávaru (bávaru: Boarische Språch, alemán: Bairisch, faláu n'Austria, Tirol del Sur (Italia) y en Baviera, Alemaña)
- Austrobávaru septentrional (bávaru: Nordboarisch, alemán: Nordbairisch, faláu en Alto Palatináu, Baviera)
- Austrobávaru central (bávaru: Mittelboarisch, alemán: Mittelbairisch, faláu en Baviera y Austria)
- Alemán de Viena (alemán: Wienerisch, faláu en Viena y otres partes d'Austria)
- Alemán de Múnich (alemán: Münchnerisch, faláu en Múnich, Baviera)
- Austrobávaru meridional (bávaru: Südboarisch, alemán Südbairisch, faláu n'Austria y el Tirol de Sur, Italia)
- Surtirolés (bávaru: Südtiroulerisch, alemán Südtirolerisch)
- Cimbriano (alemán: Tzimbrisch, italianu: lingua cimbla, faláu n'Italia nororiental)
- Mócheno (italianu: lingua mòchena, faláu en Trentín, Italia)
- Alemán huterita (alemán: Hutterisch, faláu en por comuidades huterites en Canadá y Estaos Xuníos)
Carauterístiques
[editar | editar la fonte]Les llingües altoxermániques cimeres estremar de les altoxermániques centrales en que les primeres esperimentaron dafechu la mutación consonántica p > pf (Apfel en cuenta de Appel y Pfund en cuenta de Pund). La isoglosa que marca la llende septentrional de les llingües altoxermániques superiores acordies con esta definición denominar llinia de Speyer. Amás, hai otres carauterístiques morfosintácticu y fonolóxicu que se consideren típiques del altoxermánicu cimeru, anque non necesariamente danse en tolos sos dialeutos nin son esclusives d'ellos:
- La perda del tiempu pretéritu y l'usu nel so llugar del perfectu como tiempu narrativu *Pa formar
el perfectu, utilízase l'auxiliar sein en llugar de haben colos verbos stehen, sitzen y liegen
- La síncope del prefixu gue- a g- (p.ej. Gschenk por Geschenk)
- Los sufixos de diminutivu nun deriven de -chen, sinón de -lein (--y, -la, -li, -el, -l, etc.)
- La estinción de la ch en nicht (net, nit, nöt, etc.)
- El caltenimientu de los diptongos crecientes del altu alemán mediu ie, ue y üe (p.ej. liebe guete Brüeder)
- L'amenorgamientu del pronome personal ich a i
- L'apócope de la -n na sílaba átona final -en (p.ej. singe por singen)
- La pronunciación sorda de la s al entamu de pallabra
Referencies
[editar | editar la fonte]Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]- Deutscher Sprachatlas, uni-marburg.de
- Upper German, ethnologue.com