Almeida de Sayago
Almeida de Sayago | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Castiella y Lleón | ||||
Provincia | provincia de Zamora | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Almeida de Sayago (es) | Domingo Martin Aparicio | ||||
Nome oficial | Almeida de Sayago (es)[1] | ||||
Códigu postal |
49210 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 41°16′02″N 6°04′22″W / 41.267222222222°N 6.0727777777778°O | ||||
Superficie | 76.37 km² | ||||
Altitú | 780 m[2] | ||||
Llenda con | Bermiellu de Seyagu, Fresnu de Sayago, Peñausende, Alfaraz de Sayago, Ledesma, Carbellino y Roelos | ||||
Demografía | |||||
Población |
410 hab. (2023) - 240 homes (2019) - 212 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0% de provincia de Zamora | ||||
Densidá | 5,37 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
Almeida de Sayago ye un conceyu y llocalidá española de la provincia de Zamora y de la comunidá autónoma de Castiella y Lleón.[3]
Atópase allugáu na contorna de Sayago, al sur de la provincia de Zamora, atestando cola contorna salmantina de Tierra de Ledesma. Nel so términu municipal atópense les llocalidaes de Almeida y Escuadro, dambes arrodiaes de paraxes naturales nos que predomina'l paisaxe encampizáu d'encines centenaries, xunto a una numberosa y variada flora y fauna. Nes sos proximidaes atopen el banzáu d'Almendra y el parque natural d'Arribes del Duero, dos de los principales enclaves turísticos de la so contorna y provincia.[4]
Cuenta con un notable patrimoniu, nel que destaca'l dolmen del “Casal del Gatu” y el manantial d'agües termales de les Fervencies de San Vicente”, esti últimu orixe y razón de ser del so actual balneariu.[5] El so cascu urbanu respuende al tipismo de l'arquiteutura rural de la contorna de Sayago, construyíu n'esclusiva cola abondosa roca de granitu de la zona. D'ente los sos inmuebles descuella la so barroca ilesia parroquial, les sos pontes y fontes —dalgunos d'orixe romanu— y la sobria faición del so conceyu. Esta ye una tierra d'antigües y enraigonaes tradiciones populares, con exemplos históricos como los encierres de “Vaques Bayonas”, el tradicional “Baille de la Bandera” o la so antigua romería a la ermita de La nuesa Señora de Gracia, coles mesmes patrona de la contorna de Sayago.[6]
Toponimia y xentiliciu
[editar | editar la fonte]El topónimu Almeida atópase presente tantu n'España como en Portugal. La so etimoloxía ye arábiga, anque los autores nun establecen por unanimidá'l vocablu árabe del que deriva. Pa un autores, vien de la pallabra “almavdat”, nome árabe col que se designa l'oteru o'l pandu.[7] Pa otros deriva de "al meda" o de "talameyda" que significaba "mesa" nuna clara alusión al so territoriu planu. Otros, sicasí, cunten que deriva de "atmeidan" que significaría "campu" o "llugar onde cuerren los caballos", actividá bien común nel pueblu árabe.[8] El periodu de dominación árabe de la península ibérica, dexó numberosos exemplos de topónimos árabes na contorna de Sayago (Alfaraz, Cozcurrita, Fariza, Gáname, Tamame o Safara) y nel restu de la provincia de Zamora (Alcubilla de Nozales, Algodre, Almaraz de Duero, Barriu de Rábanu o Venialbo, ente otros).[9]
Nel casu de Almeida de Sayago esiste amás una lleenda popular qu'apurre una nueva y orixinal xustificación sobre l'orixe del so nome. Conforme a esta narración, tresmitida de xeneración en xeneración, Almeida provién de la espresión “el mediu”. El rellatu fala de la esistencia de siete aldees y un castiellu nel que moraba un señor feudal al que los aldeanos rindíen tributu. Col tiempu, l'harmonía de la convivencia d'estes aldegues quedó rota poles continues desavenencies surdíes ente los sos habitantes. P'arreglar les disputes, decidió atopase un llugar céntricu que simbolizara la concordia ente toos y que se denominó “El Mediu” y finalmente Almeida. L'enraigono d'esta lleenda ye tan notable en Almeida que l'escudu municipal inclúi siete crucies en representación de caúna de los siete aldegues orixinaries.[10][11]
El términu municipal de Almeida inclúi amás la llocalidá pedánea d'Escuadro. El topónimu d'esta última población podría tener un orixe romanizador, posiblemente rellacionáu con “ex-cuadro”, en clara referencia al contingente qu'abastecía a les tropes romanes y que s'asitiaba fuera del campamentu militar.[12]
Los xentilicios de les llocalidaes esistentes nel conceyu son almeidense, pa los naturales de Almeida de Sayago, y escuadrinos pa los d'Escuadro, llocalidá pedánea de l'anterior.
Símbolos
[editar | editar la fonte]Almeida de Sayago cunta con escudu heráldicu y bandera municipal dende'l 17 d'agostu de 2000, fecha na que se publicar nel boletín oficial de la provincia de Zamora l'aprobación del alcuerdu municipal correspondiente.
Dichu alcuerdu foi adoptáu nel plenu del Conceyu de Almeida, en sesión ordinaria celebrada'l día 29 de xunetu de 2000 y por unanimidá de los siete conceyales que componen la corporación, ye dicir pola mayoría absoluta del númberu llegal de los sos miembros.
L'alcuerdu adoptar nel exerciciu de les funciones delegaes pola Comunidá Autónoma de Castiella y Lleón a los Conceyos por aciu la Llei 1/1998 de 4 de xunu de Réxime Llocal de Castiella y Lleón y en conformidá cola tramitación del art. 28 de dicha Llei. L'escudu heráldicu y la bandera municipal aprobada atener a les lleis y regles d'heráldica y de vexiloloxía cola siguiente descripción:
- Escudu heráldicu: Trátase d'un escudu mediu partíu y cortáu. El primeru de plata bandera de gules. El segundu de gules siete crucies de plata puestu en tres palos de 2, 3 y 2. El terceru d'azur ponte de plata mazonado de sable. Al timbre corona Real zarrada.
- Bandera municipal: Ye rectangular, de proporciones 2:3, formada por dos franxes horizontales en proporciones 2/3 y 1/3, siendo colorada la cimera y verde la inferior.
Xeografía física
[editar | editar la fonte]Noroeste: | Norte: | Nordeste: |
Oeste: | Este: | |
Suroeste | Sur: | Sureste: |
- Allugamientu
- Almeida ye un conceyu español perteneciente a la comunidá autónoma de Castiella y Lleón y a la provincia de Zamora. Dientro d'esta postrera asítiase na zona más meridional, llindando parte del so términu cola provincia de Salamanca. Asitiar ente les coordenaes xeográfiques 5º 38' 30 y 6º 7' 45 de longitud oeste y ente los 41º 13' 30 y 41º 18' 30 de latitud norte.
- Pertenez a la histórica y tradicional contorna de Sayago, atopándose asitiáu tamién na so zona más meridional, xunto a la contorna salmantina de Tierra de Ledesma.
- El conceyu inclúi los nucleos de población de Almeida, la capital municipal, y d'Escuadro, llocalidá pedánea del conceyu. El territoriu perteneciente a Almeida toma una estensión de 63,64 km² y el de Escuadro 12,96 km². El perímetru del territoriu de la llocalidá de Almeida, vienen definíu poles llindes de les sos llocalidaes vecines. Estes son:
- Norte: Términu de Villamor de Cadozos, anexu de Bermillo de Sayago.
- Sur: Términu de Pelilla, anexu de Ledesma, y el términu municipal d'Alfaraz de Sayago.
- Este: Términu municipal de Fresnu de Sayago y el términu d'Escuadro, esti últimu anexu de Almeida.
- Oeste: Términos municipales de Carbellino y Roelos.
- El conceyu de Almeida atópase integráu na mancomunidá de Sayagua. Esta ye una agrupación voluntaria de conceyos de la contorna de Sayago que se constituyó en 1986 pa la prestación del serviciu de suministru d'agua, anque tamién contempla la realización d'otros servicios y obres de competencia municipal ya interés común.
- Xeoloxía
- Tocantes a la so xeomorfoloxía, la mayor parte de la zona ta constituyida por materiales ígneos, pertenecientes a los estensos macizos cristalinos qu'ocupen l'oeste de la Península. Cubriendo estes roques acedes fuelguen sedimentos terciarios alternando con depósitos indiferenciados del Cuaternariu.
- El relieve carauterizar por una rimada xeneralizada, con sentíu descendente en direición suroeste, según la cual de configuren una serie de valles que conclúin nel banzáu d'Almendra sobre'l ríu Tormes.
- La topografía del terrén ye ondulada con pequeñes pendientes que s'acentúen ellí onde apaecen manches granítiques en forma de batolitos, xenerando un paisaxe carauterístico. Los principales afloramientos graníticos asítiase na parte centro-oeste a entrambos llaos de los calces de la “Rivera de Belén” y del Regueru de los Regomillos”. L'altor mediu asítiase nos 770 msnm, siendo'l Cuetu de la Cabeza (851 msnm) el so altor máximu.
- Los 76,6 km² (63,64 km² ensin Escuadro) del so términu municipal partir en cuasi idéntica proporción ente tierres de cultivu, baldío y camperes (praos y valles). La mayor parte de la so tierra ye pocu trupa, arenosa y con bien alta concentración de xil; malo de cultivar y afeutada por un clima mediterraneu continentalizado. Un tipu de terrén aparente cuasi puramente pal cultivu de centenu, por ser una cebera resistente y bien pocu esixente.
- Na zona oeste'l terrén ye predresu, con abondosos berruecos de granitu que tomen formes caprichoses: unos como grandes sombreros, otros como perfiles de xigantes zoomórficos. Y entá roques a les nun se -yos han atribuyíos nomes que faen mención a les sos formes o carauterístiques (la "Peña de la Muyer", "La Campana"). Esta zona ye montascosa y, al nun ufiertar espaciu abondu pa la llabranza, quedó dende antiguu acutada pal llendo. Al norte estiende'l llugar conocíu por "La Cueva" d'unes 150 ha de superficie, y al suroeste, otru denomináu "El Coneyal" con cerca de 657 ha, dambos poblaos con montes de encina y vexetación aspra, carbes y carrasques.
- Tola superficie del términu de Almeida arrama les sos agües de escorrentía al ríu Tormes al traviés de dellos regueros que crucien la zona. Los más importantes son el Regueru de los Regomillos”, “Rivera de Belén”, “Regueru de la Hojita” “Regueru de Riego Malu” y “Rivera del Campu”. Toos ellos crucien la zona en direición NE-SO, complementándose la rede hidrográfica con otros calces de menor entidá. Polo xeneral, tratar de cursos d'agua que sufren un marcáu estiaje, llegando a sumir por completu nos meses de branu. Namái suel quedar agua almacenada nos fuexos de los calces, los denominaos “cadozos”. Sicasí, mientres la temporada d'agües pueden llegar a algamar caudales de cierta importancia, debíu fundamentalmente a la escasa fondura del suelu, qu'enzanca'l drenaxe internu.
- Na zona puédense estremes dos tipos de suelos carauterísticos:
- Na metá noroeste del términu, los suelos son francu/arenosos, de poco fondu, asitiaos sobre granitu. Con muncha rocosidad y elementos gruesos y poca pedregosidad. De consistencia suelta, ensin estructura definida. Color pardu maciu. Probes en materia orgánico y nutrientes y de pH acedu, ente 4,5 y 6. La rimada ye complexa, con bona escorrentía y regular drenaxe. Son suelos destinaos al llabrantíu, cultivándose principalmente'l centenu. La vocación natural ye monte y camperes empobinaes al desarrollu de la ganadería. El conceutu llocal de los suelos ye bien malu.
- Na parte sureste del términu los suelos predominantes son francos, con rimada complexa, abondo erosionados, con bona escorrentía y regular drenaxe y capa freática fonda. La parte más superficial, tien munchos elementos gruesos y regular pedregosidad formada por cascayu subanguloso. Escasamente aprucen les roques. De consistencia semidura y estructura en bloques moderada y media. El color ye pardu acoloratáu. El pH acedu, ente 4,5 y 6. Probes en materia orgánico y nutrientes. Dedíquense estos suelos a cultivos encampizaos, cultivu de ceberes ente encinares. El conceutu llocal del terrén ye regular. La vocación d'estos suelos ye una rotación a base de lleguminosa y cebera, xunto cola creación de praos p'ameyorar el suelu.
- El cascu urbanu asitiar a una media de 785 msnm, ocupando un espaciu físicu carauterizáu pola so posición abrigada respectu al vientu solanu, pola proteición qu'ufierta pel sur el cuetu d'El Branquial, y del vientu gallegu” pola cobertoria que dende'l noroeste da la cuesta del Gallu. El pueblu asítiase xunto al calce del regatu denomináu "Rivera de Belén", afluente del Tormes, qu'estrema'l so aglomeración urbana en dos metaes. La Ponte Mayor, les Alcantarielles, la Ponte de los Muertos y los Pontones fueron les víes de comunicación y tránsitu ente dambos barrios, cruciando'l calce d'esta rivera, flanqueada por güertos familiares, dellos praos y alamees.
- Clima
- El clima de la zona de Almeida clasifícase como mediterraneu continentalizado. La temperatura medio añal ye d'unos 12 °C, con iviernos fríos y branos calorosos. El saltu términu añal ente estaciones estremes ye bien alto. El periodu mediu llibre de xelaes ye de seis meses.
- La precipitación media añal ye de 550 mm partíos uniformemente a lo llargo del añu, con una dómina seca en xunetu y agostu.
Flora y fauna
[editar | editar la fonte]Al sur de la contorna zamorana de Sayago, y trevesada pola rivera de Belén, fuelga la llocalidá de Almeida, metanes una naturaleza práuticamente intacta. Un beneficiu llográu por ser una tierra bastante escaecida y a desmano de víes de comunicación importantes. El so suelu graníticu, marcó'l so paisaxe, singular y relaxáu nunos casos y montascosu y misteriosu n'otros. Dende'l puntu de vista topográficu, la zona ye una penillanura selemente ondulada, cubierta na so mayor parte de grandes deveses d'encines y pequeñes parceles zarraes por piedres de granitu denominaes "cortinos", que tán dedicaes polo xeneral a pacionales. Esa bayura de granitu, per otra parte, impermiabiliza'l suelu de tala forma que cuando llueve l'agua almacenar en cualquier fondalada del terrén moteándolo de pequeñes y grandes llamargues, que se conocen popularmente como "cadozos", y que confieren al paisaxe sayagués la so principal seña d'identidá.[13]
Cuenta con dos paisaxes bien distintes: escontra l'este, los terrenes son ondulaos y d'aprovechamientu agrícola y escontra l'oeste, empobinaes escontra'l ríu Tormes, el paisaxe ye predresu, desnudu y muncho más montascosu. Nesti territoriu, d'induldable valor natural, el conceyu hai promovíu tres rutes pa caminar y conocer esfrutando del so términu municipal:[14]
- Ruta Monte de la Cueva: Constitúi un cómodu y curiosu paséu sobre un permanente tapiz de yerbes, ente encines centenaries y fontes tradicionales coles sos piles de piedra. La ruta pasa por una llaguna endorreica onde abonden aves y plantes acuátiques a los pies de la ermita de La nuesa Señora de Gracia.
- Ruta Espacio Sagraos Prehistóricos: Esti percorríu enfusar nel pasáu neolíticu de Almeida. Vamos Atopar un dolmen de corredor, santuariu prerromanu con diverses insculturas rupestres al campu, cazoletas sacrificiales, serpentiformes, molineres barquiformes y dos manantiales d'agües sulfuroses.
- Ruta Peñes y Berrocales: Nesta ruta reparará'l procesu erosivu y evolutivu de los granitos: bolos, zapamientos, piles y pilancones, tafone y otres oquedades, peñes campana, peñes caballeres, peñes basculantes y otres non de menos interesaes formes en redol a la Rivera de Belén.
Historia
[editar | editar la fonte]Prehistoria
[editar | editar la fonte]El dolmen del Casal del Gatu, posiblemente del Bronce Final,[15] ye una de les primeres referencies conocíes de la presencia del home en Almeida. Asítiase a unos cuatro quilómetros al oeste del so cascu urbanu y entá caltién parte de la galería d'accesu, anque sumieron la cámara y el túmulu. D'esti xacimientu estrayxo un cuchiellu de xil, la fueya d'un puñal de cobre, un prisma hexagonal de cuarzu, una escudiella de folla, un hachu de piedra, restos de vasu con decoración incisa y dos cuntes de piedra de color verdosu, toos ellos calteníos nel Muséu Arqueolóxicu Nacional.[16]
Esti dolmen paez tener rellación direuta con numberoses cazoletas y el manantial d'agües sulfuroses de la so redolada inmediata. Les cazoletes son pequeñes incisiones en roca que, nel casu de Almeida, cunten con una disposición en formación triangular y qu'inclúin un calendariu llunar.[17][18] Son asemeyaos a otres descubiertes en Sayago, munches d'elles acompañaes d'otres en forma de culiebra o inclusive de cruz. Desconozse la razón de ser de les mesmes, anque se-yos suel atribuyir un sentíu relixosu. Per otra parte, el dolmen paez tener vinculación col manantial d'agües sulfuroses de “La Fervencia de San Vicente”, dada la so cercanía (unos 50 m) y l'orientación d'entrada al dolmen, dirixida escontra'l manantial.[16][19]
Dómina romana
[editar | editar la fonte]Almeida foi encruz de calzaes romanes, yá que nesta llocalidá conflúin la que xunía Villadepera-Ledesma, Zamora-Carbellino y Fermoselle-Almeida. D'esta dómina son testigos tamién la ponte Grande, el del Rebollar y la Fonte Lorenza. Coles mesmes, na paraxa de La Fervencia esistió un asentamientu romanu.[20]
Edá Media
[editar | editar la fonte]Numberosos topónimos y narraciones retrotrayer a la dómina de dominación árabe, o a la presencia xudía nel denomináu barriu del Ghetto, carauterizáu por estreches y trabancoses callejuelas.[21] Per otru llau, Almeida, según la tradición, pudo formase tres la unión de siete pequeños asentamientos, toos ellos asitiaos pela redolada del actual cascu urbanu. La tradición fala de dalgunos d'estos pueblos, denominaos Val de Santa María, Val d'Andrés, Val de San Pedro, Santa Elena y Santa Úrsula. Nesti postreru, presumir qu'esistió un castru o un castiellu.[22] Esta enraigonada tradición tien anguaño'l so reflexu nel escudu del conceyu.[21]
Per otru llau, la presumible toponimia arabizante del términu Almeida apuntaría a la posible fundación d'esta llocalidá por mozárabes veníos d'al-Andalus, dientro del procesu repoblador entamáu polos reis lleoneses, o d'una dómina anterior pola pervivencia de grupos indíxenes autónomos que "arabizaron" los sos nomes y los sos topónimos por influyencia d'al-Andalus.[23][24] Sía que non, la primer referencia documental a Almedia datóse nel añu 1208, periodu que se correspuende col reináu d'Alfonsu IX de Lleón.[25]
Edá Contemporánea
[editar | editar la fonte]Cola creación de les actuales provincies en 1833, Almeida quedó encuadrada na provincia de Zamora, dientro de la Rexón Lleonesa, que, como toles rexones españoles de la dómina, escarecía de competencies alministratives.[26] Un añu dempués Almeida foi adscrita al partíu xudicial de Bermillo de Sayago.[27]
Tres la constitución de 1978, Almeida pasó a formar parte en 1983 de la comunidá autónoma de Castiella y Lleón, en tanto conceyu adscritu a la provincia de Zamora.[28] En 1983, tres la supresión del partíu xudicial de Bermillo de Sayago, Almeida foi integrada nel actual Partíu Xudicial de Zamora.[29]
Demografía
[editar | editar la fonte]El conceyu esperimentó una notable perda de población mientres los sieglos XX y XXI. Esta sangría demográfica ye consecuencia direuta del fenómenu denomináu éxodu rural, especialmente bederre nes zones rurales fronterices de les provincies de Zamora y Salamanca, como ye'l casu del conceyu de Almeida y, polo xeneral, de les contornes de Sayago y Aliste de la provincia de Zamora.[30]
La llinia d'enclín ye decreciente, cola esceición de les dos primeres décades del sieglu XX, y con clara continuidá na so cayida mientres les socesives décades:
Gráfica d'evolución demográfica d'Almeida de Sayago ente 1900 y 2017 |
Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia. |
Evolución demográfica de Almeida de Sayago dende 1842[31] | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Añu | 1842 | 1857 | 1860 | 1877 | 1887 | 1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | ||
Población de fechu | - | 1450 | 1526 | 1786 | 1880 | 1858 | 1771 | 1838 | 1625 | 1510 | 1406 | 1398 | 1312 | 1096 | 845 | 684 | - | ||
Población de derechu | 1053 | - | - | 1767 | 1983 | 1923 | 1954 | 1957 | 1937 | 1622 | 1504 | 1393 | 1327 | 1121 | 925 | 754 | 657 | ||
Llares | 260 | 387 | 408 | 478 | 534 | 538 | 577 | 544 | 522 | 496 | 422 | 436 | 423 | 351 | 329 | 288 | 279 |
- Comentarios a la tabla:
- Hasta 1991, anguaño tamién incluyíu, nos censos denominábase Almeida.
- Ente'l censu de 1970 y l'anterior, crez el términu del conceyu porque incorpora Escuadro.
- El símbolu "-" indica falta de datu o inesistente.
- Nel censu de 2001 la población qu'apaez ye la población residente, equivalente a la de derechu.
- La llinia de llares recueye conceutos asemeyaos pero non idénticos en cada censu.
La población qu'emigró de Alfaraz, dirixir escontra cuatro ámbitos xeográficos receptores:
- Provincial, escontra la capital provincial zamorana.
- Rexonal, principalmente escontra Valladolid y, en menor midida, Salamanca.
- Nacional, les grandes árees urbanu-industriales del país: Madrid, Barcelona y País Vascu.
- Internacional, los países desenvueltos d'Europa occidental, como Francia, Suiza y Alemaña. Anque la emigración esterior tien una primera gran etapa que va dende principios del sieglu XX y hasta 1950, que'l so destín final ye, sobremanera, Iberoamérica. A partir de los 50 la emigración dirixir escontra Europa occidental, en plena fase de desarrollu industrial y urbanu que fai que los centros receptores europeos tengan gran capacidá d'atraición.
Pirámide de población (2010)[32] | ||||
% | Homes | Edá | Muyeres | % |
7,91 | 85+ | 12,32 | ||
8,27 | 80-84 | 12,68 | ||
10,79 | 75-79 | 12,68 | ||
6,12 | 70-74 | 10,14 | ||
4,32 | 65-69 | 5,07 | ||
6,83 | 60-64 | 1,81 | ||
6,83 | 55-59 | 5,43 | ||
6,83 | 50-54 | 5,43 | ||
8,99 | 45-49 | 7,25 | ||
7,55 | 40-44 | 3,26 | ||
3,24 | 35-39 | 4,71 | ||
3,96 | 30-34 | 3,62 | ||
3,24 | 25-29 | 2,54 | ||
5,76 | 20-24 | 5,80 | ||
3,96 | 15-19 | 3,26 | ||
2,16 | 10-14 | 1,45 | ||
1,08 | 5-9 | 1,09 | ||
2,16 | 0-4 | 1,45 |
La pirámide de población del conceyu de Almeida respuende a un modelu eclécticu ente regresivu y desequilibráu. Regresivu por amosar un claru enclín d'avieyamientu de la población del conceyu. Esta afirmación débese, principalmente y ente otros factores, al notable efeutu producíu pol éxodu rural y, polo xeneral, pola baxa tasa de natalidá esistente. Desequilibrada tocantes a la so composición por grupos d'edá y sexu, siendo especialmente significativu l'altu porcentaxe de muyeres con edá cimera a los 80 años o'l de varones en dellos de los tramos d'edá.
La división de la población en grupos de población activa, tercer edá y menores d'edá, apúrrenos el datu de que'l grupu más numberosu ye'l de población activa con un 46,57% del total. Los sos miembros taríen entendíos na franxa d'edá entendida ente los 18 y 65 años. Sicasí, l'avieyamientu del conceyu ye patente, una y bones el 45,13% pertenez a la tercer edá, esto ye, a mayores de 65 años. A lo último, y con un 8,30%, ta'l grupu de los menores d'edá. Esti últimu datu, pon de manifiestu l'amenorgada posibilidá esistente de relevu xeneracional nel conceyu.
Evolución demográfica de Almeida nel últimu quinqueniu[31] | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Añu | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | ||||||||||||||
Población | 591 | 582 | 577 | 554 | 564 |
- Tolos datos añales de la tabla tán referíos al 1 de xineru.
De resultes les principales tases demográfiques comparaes de Almeida en 2010, refundien la siguiente información:[33]
Tasa | Almeida | Castiella y Lleón | España |
---|---|---|---|
Dependencia | |||
Avieyamientu | |||
Maternidá | |||
Enclín | |||
Reemplazu |
Nucleos de población
[editar | editar la fonte]El conceyu estremar en dos nucleos de población, que teníen la siguiente población en 2015 según la INE.[34]
Nucleu de Población | Población |
---|---|
Almeida de Sayago | 475 |
Escuadro | 25 |
Alministración y política
[editar | editar la fonte]El conceyu ye'l responsable de la vida municipal. Cola so plena personalidá xurídica, ye l'órganu que realiza les funciones de gobiernu y alministración del conceyu. Ta presidíu pol alcalde, qu'ostenta la presidencia de l'alministración llocal y del plenu municipal, esti postreru formáu polos conceyales o conceyales que, axuntaos en plenu, exercen la potestá normativa a nivel llocal.
Los miembros del equipu de gobiernu municipal, son escoyíos por aciu sufraxu nes eleiciones llocales convocaes con esi envís, y nes que'l conceyu de Almeida constituyir en circunscripción eleutoral. La siguiente tabla, amuesa los resultaos de les eleiciones municipales de Almeida dende 1999:[35][36]
|
El personal del conceyu atópase estremáu en dellos grupos, siendo'l principal d'ellos el correspondiente a funcionarios, compuestu por un secretariu-interventor y un auxiliar. Dependiendo de les necesidaes, cuenta tamién con personal llaboral consistente en dellos operarios y personal téunico pa los servicios de comedor social, guardería, educación p'adultos y residencia de vieyos.[38]
Ciertos servicios son amás apurríos pola Diputación Provincial de Zamora y, dende 1986, los servicios de suministru d'agua son ufiertaos pola mancomunidá Sayagua.
Esti conceyu cunta con dos llocalidaes. Al marxe del nucleu de población principal, constituyíu por Almeida, tamién forma parte d'esti conceyu la pequeña pedanía d'Escuadro.
Economía
[editar | editar la fonte]L'actividá agropecuaria ye la principal fonte de recursos del conceyu de Almeida, anque nel pasáu tamién cuntó con una notable actividá industrial qu'anguaño foi sumiendo. Na actualidá repica'l sector del turismu, cola reapertura del Balneariu, cases de turismu rural y la señalización de rutes de rutes de senderismo.
Cobra especial interés el datu de que'l territoriu municipal de Almeida atópase incluyíu dientro de delles denominaciones d'orixe y marques de garantía. Esti últimu datu puede otorgar a los sos productos agropecuarios un notable valor y reconocencia. Dalgunes d'estes son la Carne d'Ávila,[39] el Lechazo de Castiella y Lleón,[40] el Quesu Zamorano,[41] la Farina Tradicional de Zamora[42] y la Xata de Aliste.[43]
- Cultivos
- Práuticamente la metá del términu dedicar a cultivos de secanu, partiéndose la superficie ente cultivos yerbáceos y barbechos y tierres ensin ocupar.
- Síguese una alternativa cebera/abarbecho, siendo bien difícil introducir rotaciones más intensives por cuenta de les llimitaciones del suelu y clima. Los cultivos predominantes son cebada, centenu, trigu y avena. Son polo xeneral cultivos bien pocu esmerados con rendimientos baxos y difícilmente ameyorables. Estos cultivos aprovéchense tantu pal llogru de granu, como pa forraxe tantu en verde como henificado.
- A pesar de la probeza del terrén y el progresivu despoblamientu y avieyamientu de la población, la presencia d'una población activa inda importante dedicada a l'agricultura y ganadería, fai que la superficie de secanu permaneciera ensin variaciones importantes nos últimos años.
- Les praderíes y pacionales constitúin l'usu del suelu más interesante, debíu principalmente a la importancia de la ganadería estensiva na zona. Aproximao la cuarta parte del términu destinar a praderíes y pacionales, partiéndose práuticamente a partes iguales ente les de calter comunal y les particulares.
- Les praderíes naturales asítiase nos terrenes más fondos, frescos y fértiles, ocupando los valles de los regueros y d'otros calces de menor importancia. Trátase de los terrenes más apreciaos polos llabradores, tantu ye asina que los de titularidá privada atópense abarganaes con parés de piedra. L'aprovechamientu principal ye “a diente”, almitiendo una corte pa henificar en primavera. Sicasí trátase de praderíes pocu granibles que suelen agostiar al empezar el branu. Los pacionales asítiase en zones más seques y de peores condiciones agronómiques, nun siendo posible l'aprovechamientu por aciu siega. La superficie de praos y camperes tamién se caltuvo estable nos últimos años.
- Ye importante señalar la gran cantidá de parés perimetrales de piedra qu'esisten na zona. Deber a la vocación ganadera del terrén, tantu nos casos de praderíes como nes parceles llabraes. Estes postreres llámense cortines” y úsense pal llogru de forraxes y tamién pa guarecer el ganáu. Los güertos familiares atópase nes proximidaes del cascu urbanu y cuasi toos quedaron escluyíos.
- La superficie restante partir ente superficie forestal, araxales y roquedales. El monte principalmente ta asitiáu en terrenes comunales. El términu de Almeida inclúi dos montes d'utilidá pública denominaos “El Coneyal” y el Monte de la Cueva”.
- Ganadería
- L'actividá ganadera ye inda bien importante nel pueblu de Almeida, siendo esta l'actividá principal de les esplotaciones agraries.
- La cabaña de ganáu vacuno componer d'unes 400 vaques d'aptitú cárnica y unes 50 vaques llecheres, partíes en 13 esplotaciones. Les principales races son la parda-alpina, la morucha y la frisona. El sistema d'esplotación ye semiextensivo, sacante les moruchas que s'esploten en réxime estensivu.
- La cabaña d'ovín ye d'unes 10.000 oveyes partíes ente 20 esplotaciones de tamañu variable. La mayoría destinar a la producción de carne y lleche, siendo les races predominantes la churra y la castellana.
- El censu de porcín asítiase en redol a les 250 reproductores y 300 animales de cebu. El tamañu de les esplotaciones ye pequeñu y namái trés d'elles cunten con más de 40 cabeces de ganáu.
- Turismu
- Nos últimos años, de la mano del so conceyu y de la iniciativa privada, el conceyu reorientó la so actividá entamadora escontra l'actividá del turismu y l'ociu, como complementu xenerador de recursos económicos. Pa ello haise basáu na importante riqueza etnográfica, patrimonial y natural del conceyu, ente los que destaquen el dolmen del Casal del Gatu, el manantial d'agües sulfuroses de les Fervencies de San Vicente o los sos abondosos berruecos de formes caprichoses, sinón que tamién pola so cercanía a puntos d'altu valor turísticu y natural como son el banzáu d'Almendra (a 2 km), el Parque Natural d'Arribes del Duero (a 22 km). Consecuencia d'esti enclín ye la nueva ufierta de cases rurales o la más recién rehabilitación del so balneariu. El conceyu, pela so parte, creó tres rutes qu'amuesen al so visitante los valores naturales d'esti conceyu, denominaes: ruta del Monte de la Cueva, ruta de los Espacios Sagraos Prehistóricos y la ruta de les Peñes y Berrocales.[14]
- Otros
- Hasta nun hai munchos años, Almeida yera un pueblu con notable presencia del sector industrial, onde se producíen carros, cerámica, derivaos del corchu, telares y otros. Anguaño sigue siendo unu de los pueblos más dinámicos y entamadores de Sayago, anque nuna aguada más comercial y de servicios. De les sos iniciatives empresariales ardíciense non yá les llocalidaes del conceyu, sinón tamién les numberoses y pequeñes llocalidaes estremeres, siendo d'esta forma unu de los nucleos de referencia de la contorna de Sayago. Sicasí, entá perdura la so tradicional actividá industrial, destacando la presencia d'una fábrica de farines y delles chacineras.[44]
Bienestar social
[editar | editar la fonte]- Educación
Almeida cunta con un colexu que cubre los servicios d'educación infantil y primaria. El centru foi estrenáu nel cursu 1978-1979, y en 1992 pasó a denominase “Matilde Ledesma Martín”, n'alcordanza de la maestra del mesmu nome, natural d'esta llocalidá, que la so llabor educativu dexó una prestosa alcordanza nes sos numberoses promociones d'alumnos.[45] El colexu ye l'encargáu de cubrir los servicios educativos d'infantil y primaria de Almeida y de les poblaciones aledañas del so área d'influyencia. Esta área inclúi les llocalidaes d'Alfaraz, Carbellino, Escuadro, Fresnu, Mogatar, Roelos, Salce, Tamame, Viñuela y les numberoses deveses anejas como Pelilla, Parés, Villoria, Soguinos, Macada y Castro. Pa tomar esti ampliu ámbitu territorial, el colexu cunta con un serviciu de tresporte con tres rutes de y un comedor escolar.[46]
- Los alumnos qu'empiecen la educación secundaria obligatoria tienen dos opciones, pudiéndose dirixir a unu de los dos centros educativos de referencia territorial:
- En Bermillo de Sayago el IES Apuertes de Sayago. Este ye'l centru de secundaria al que s'atopa adscritu'l CEIP Maite Ledesma. Tamién dispón de servicios complementarios de tresporte y comedor. Nél imparten los ciclos completos de la ESO (de 1º a 4º de la ESO) y dos modalidaes de bachilleratu: per un sitiu el de ciencies y teunoloxía y, por otru, el d'humanidaes y ciencies sociales.[47]
- En Muga de Sayago el IES José Luis Gutiérrez. Nesti centru imparte la educación secundaria y el bachilleratu.[48]
- La formación profesional nun ta presente na contorna de Sayago. Los alumnos de Almeida han de movese a Zamora, onde van poder cursar los ciclos formativos de grau cimeru esistentes nos sos centros.
- Sanidá
- Almeida cunta con un consultoriu médicu local.[49] Alministrativamente, pertenez a la Zona Básica de Salú de Sayago, que los sos servicios médicos (médicu de familia, pediatría, enfermería,…) son emprestaos pel Centru de Salú de Sayago asitiáu en Bermillo de Sayago. Esti centru de salú, de la mesma, cuenta col Complexu Asistencial de Zamora (Hospital Virxe de la Concha y l'Hospital Provincial de Zamora) como hospital de referencia que, asitiáu en Zamora, cubre les necesidaes médiques del área de salú de Zamora.[50]
- Cuenta, amás, cola presencia d'una farmacia.[51]
- Servicios sociales
- Los servicios sociales básicos (CEAS), son atendíos dende'l Centru d'Aición Social de Sayago, con sede en Bermillo de Sayago. Dende esti centru ufierten les prestaciones y funciones de la so competencia que dexen la meyora de les condiciones de vida de los individuos o coleutivos del so territoriu, con cuenta de que puedan desenvolver la so plena integración social.[52]
- Almeida cunta amás con otros servicios sociales como son la residencia de vieyos, guardería, comedor social, centru cultural y biblioteca municipal.[53][54][55]
- Seguridá ciudadana
- La Guardia Civil ye ser la encargada de protexer el llibre exerciciu de los derechos y llibertaes de los ciudadanos, según garantizar la so seguridá. Almeida nun cunta con un acuartelamiento propiu, siendo los puestos más cercanos los asitiaos en Bermillo de Sayago y Fermoselle.[56][57]
- Suministru
- Los servicios básicos son emprestaos pol conceyu de Almeida y pola mancomunidá Sayagua. La mancomunidá encárgase, ente otros servicios, del suministru d'agua del conceyu y de la recoyida y tratamientu de residuos.[58]
- Xusticia
- Cuenta con un xuez de paz nomáu pol Tribunal Cimeru de Xusticia de Castiella y Lleón.[59] Almeida pertenez alministrativamente al partíu xudicial nᵘ2 de Zamora, siendo los xulgaos y tribunales asitiaos en Zamora los encargaos d'alministrar xusticia xusticia.[60]
- Otros
- Los servicios de notaría y de rexistru de la propiedá asítiase en Bermillo de Sayago.[61][62]
Comunicaciones
[editar | editar la fonte]- Carreteres
- La zona ta cruciada por cuatro carreteres pertenecientes a la Xunta de Castiella y Lleón: ZA-320 que comunica'l pueblu de Almeida con Zamora, ZA-322 que lo comunica con Bermillo de Sayago; ZA-311 qu'abarca'l tramu ente Almeida y la llende de provincia con Salamanca, en direición a Ledesma y ZA-320 que xune Almeida con Carbellino.
- Tamién hai una carretera llocal, perteneciente a la Diputación de Zamora, que xune Almeida con Escuadro y Viñuela de Sayago.
- El restu de les víes de comunicación ta formáu por una rede de caminos vecinales y llocales, afecha a les necesidaes actuales tocantes a densidá y trazáu, pero que na so mayoría atópase en mala traza de caltenimientu con tramos encharcadizos y otros con afloramientos predresos.
- Víes Pecuaries
- Les víes pecuaries de Almeida, clasificaes por Orde Ministerial de 8 d'agostu de 1961, son:
- Cordel de Ledesma a Bermillo de Sayago: Tien un anchor llegal de 37,61 m. sacante nes contornes de Almeida, que va tener l'anchor de les cais. Enfusa nel términu d'esta llocalidá procedente de Pelilla, provincia de Salamanca, pel monte de "El Coneyal" y, tres un percorríu d'unos 9 km, enfusa nel términu de Villamor de Cadozos pol pagu de la "Ermita de Gracia".
- Cordel de la Cruz del Sierro: Tien un anchor llegal de 37,61 m y un percorríu dientro del términu de Almeida d'unos 3 km. Tien el so orixe nel Cordel de Ledesma a Bermillo de Sayago nel pagu "Cruz de Valdeandrés" y enfusa nel términu de Torrefrades pol pagu "Cruz del Sierro".
- Colada de Alfaraz: Tien un anchor llegal de 33,43 m y un percorríu dientro del términu de Almeida d'unos 5 km. Arrinca del "Cordel de Ledesma a Bermillo de Sayago" y crucia la población xunida a la carretera de Carbellino primeru y a la de Fonfría a Ledesma dempués, para, una vegada abandonáu'l pueblu y cruciando el términu, enfusar nel términu d'Escuadro pol pagu de "Valdemolinos".
Tresporte
[editar | editar la fonte]Esiste una llinia regular de viaxeros que xune a Almeida con Zamora, la capital provincial.[63] Amás, la Xunta de Castiella y Lleón implementó un sistema de xestión del tresporte basáu nun pidimientu previu del ciudadanu, que se denomina "Tresporte a la Demanda" y que se dirixe y entama dende un centru virtual de tresporte. Con él preténdese que los vehículos qu'empresten los servicios regulares lleguen a los pueblos pequeñu y alloñar, y polo tanto peor comunicaos, cuando'l so habitantes realmente precisar. Esti serviciu, nel casu de los residentes nel conceyu de Almeida ye cubiertu pela llinia esistente ente Moraleja de Sayago y Bermillo de Sayago.[64][65]
Patrimoniu
[editar | editar la fonte]- La ilesia de San Xuan Bautista
- A nivel alministrativu, pertenez al arciprestalgu de Sayago. Preséntase como un sobriu conxuntu arquiteutónicu d'estilu barrocu. Nel so interior destaca la presencia d'un retablu platerescu de transición al barrocu que foi construyíu en 1631. Nel centru atopa una talla de San Xuan Bautista, titular de la parroquia, procedente de la escuela de Gregorio Fernández. El retablu tien tres cuerpos horizontales dixebraos por cornises. El Superior ye'l más senciellu tocantes a ornamentación y nél ta la imaxe de Dios Padre.
- Na cornisa ente'l segundu y tercer cuerpu xustamente nel so centru, atópase la talla d'una cabeza de neña, na que l'artista reflexa la lleenda popular sobre l'orixe de la ilesia y la so rellación cola moza mártir que foi arreyada a lo cabero de dos caballos y arrastrada hasta morrer por nun arrenunciar a la fe cristiana de la que yera enemigu'l so padre, un noble de la morería.
- El dolmen
- A un escasu km en direición oeste, na paraxa denomada “Casal del Gatu”, atópase un dolmen o lo que son los sos restos, perteneciente probablemente a la Edá del Fierro. La cámara y el túmulu tán dafechu destruyíos. Caltiénse parte de la galería d'accesu. L'arqueólogu ya historiador lleonés Padre Morán, foi'l primeru n'estudialo nel añu 1935. Na escavación nun atopó muertes humanes pero si topó sicasí lo que podría ser la dote perteneciente al difuntu: un cuchiellu de xil, un puñal de cobre, un concu de folla y dellos enseres más. Na redoma del dolmen, apaecieron numberoses cazoletas practicaes nes roques y siempres dispuestes en formaciones triangulares. Nun se conoz con certidume la razón de ser d'estes cazoletas pero atribúyese-yos un sentíu relixosu.
- Fonte de la Fervencia
- Ye un manantial d'agües termales, asitiáu xunto al dolmen del Casal del Gatu.
- El Balneariu
- Asítiase nuna zona de manantiales d'agua sulfuroso y que foi y ye bien utilizada pa curar diverses dolencies, reumatismos y otres enfermedaes. Les sos agües nacen nel conocíu pagu de les Fervencies de San Vicente, con carauterística minerales y propiedaes curatibles similares a les de les fontes de Les Cures (en Carbellino) y de los Baños de Ledesma, anque estes postreres remanecen a mayor temperatura.
- Pesquera de Morán
- Ye un dique de piedra sobre la rivera de Belén, que la so finalidá ye torgar la erosión d'una pradería comunal.
- El cañu
- Fonte considerada como obra maestra de cantería de principios del s. XX (añu 1901) y considerada como única dientro de la contorna de Sayago. Un surtidor d'agua sale del so pedestal formáu por un prisma cuadrangular sobre'l que fuelguen cinco tueros de pirámide que mengüen de tamañu a midida que xuben y afataos nes sos cares por pequeñu casquetes semiesféricos.
- El conceyu
- El so elementu arquiteutónicu más destacáu y llamativu son los dos columnes de granitu y de una sola pieza qu'hai a la entrada.
- La Ponte Nueva
- La Ponte Grande
- D'orixe romanu, anque foi oxetu de dellos arreglos nel medievu ya inclusive en dómines más actuales, esta postreres non demasiáu acertaes.
- La Ponte del Rebollar
- Tamién d'orixe romanu. Nesti casu, sobre él puédense apreciar restos de l'antigua calzada.
Cultura
[editar | editar la fonte]- Fiestes
- Una de les principales fiestes ye la de San Roque, que'l so día principal ye'l 16 d'agostu. Nella tienen lugar multitud d'actos festivos relixosos (procesiones y mises n'honor de San Roque y de la Virxe de l'Asunción, tradicionales (encierres de Vaques Bayonas y Baille de la Bandera) y lúdicos (verbenes, xuegos, carrera popular, charres-coloquios, teatru, esposiciones y actuaciones). Tamién son celebraos los Antroxos, Santa Águeda, San Isidro, San Xuan, la Selmana Santa, los Quintos y la tradicional Romería a la ermita de La nuesa Señora de Gracia.
- La romería a la ermita de La nuesa Señora de Gracia o romería de San Marcos (25 d'abril) cuenta con una fonda devoción ente los vecinos de Almeida. Los actos suelen empezar a media mañana, previu avisu por aciu cohetes y la badayada de campanes qu'anuncien la salida de la Virxe de Belén de la ilesia parroquial pa empecipiar la procesión escontra la ermita. La procesión ye encabezada polos mayordomos que son los encargaos de llevar el pendón, ayudaos polos cordeleros pa caltener vertical el mástil de cinco metros d'altor. Tres ellos, la virxe ye portada poles muyeres del pueblu, a la que se-y dediquen cantaraes y plegaries, acompañaos pol tradicional soníu de flautes y tamboriles. Darréu, la procesión fai una parada nel llugar onde s'atopa la Cruz de San Andrés, onde'l párrocu realiza la bendición de los campos. En volver# a entamar la procesión, y completaos los trés quilómetros hasta llegar a la ermita, asitiada nel términu de Villamor de Cadozos, celébrase la misa, previa representación de l'apaición de la virxe polos neños del pueblu. La misa remata col cantar de la Salve dedicada a la Virxe de Gracia. Tres los oficios, el conceyu de Almeida, conforme a la tradición, parte vinu a tolos asistentes que, de la mesma, esfruten d'una comida campestre ente les abondoses encines de llugar. Pela tarde la fiesta sigue colos xuegos infantiles entamaos polos mayordomos y la posterior celebración del Santu Rosario. A la salida de la ilesia, la procesión vuelve a entamar la vuelta dende la ermita hasta Almeida. Pela nueche, y como colofón del día festivu, un grupu musical suel amenizar el baille hasta altes hores de la madrugada nel Salón Cultural de Almeida.[66]
- La Vaca Bayona ye otra de les fiestes populares d'esta llocalidá. El día de la celebración solía ser el Domingu Gordu d'Antroxu», anque na actualizái, y por impulsu del conceyu, tamién sale'l Martes d'Antroxu» ya inclusive nes fiestes de San Roque.[67]
Persones destacaes
[editar | editar la fonte]Antonio Villamor (Almeida de Sayago, 1651 - Salamanca, 1729)
Pintor barrocu, reconcido y bien afamáu en Salamanca onde tuvo'l so taller, en formándose en Valladolid al llau de los sos tíos, Santiago y Andrés Villamor, discípulos de Diego Valentín Díaz. Apoderaba la téunica de la pintura al frescu, dexando bona muestra d'ello nes capìllas de la Virxe del Rosario y del Cristu de la lluz n'ilesia de San Esteban. Caltener d'él gran cantidá de semeyes y temes relixoses na Universidá salmantina, en dellos conventos y parroquies. Ta soterráu na ilesia de Santi-Spíritus. Si son exactos los datos de Ceán Bermúdez, formar nel estilu atentu y preciosista de los discípulos de Valentín Díaz. A estes formes retardatarias, incorpora'l dinamismu y color de la escuela madrilana y los aires del barrocu internacional, típicos de la pintura de fin de sieglu.
- Antonio d'Uviéu y Herrera (Almeida de Sayago, 1590 - ?)
Foi secretariu de Felipe IV, vicecanciller de les Indies y Rexidor y Procurador a Cortes per Salamanca[[.]] Caballeru de la Orde de Santiago na qu'ingresó'l 9 de setiembre de 1648. Ta soterráu na ilesia parroquial de San Xuan Bautista de Almeida, xunto colos sos padres, sol altar que preside'l magníco oleu de Carreño Miranda tiulado “Ntra. Sra. la Virxe del Carmen amparando a Santa Teresa y demás santos y relixosos carmelites” Archiváu 2021-10-26 en Wayback Machine. Ye'l padre del poeta Luis Antonio d'Uviéu y Fierra, primer Conde de la Granxa (Madrid, 1636 - Lima 1717). Cursó estudios na universidá de Salamanca, más tarde ingresó na milicia, foi nomáu gobernador de Potosí y Caballeru de la Orde de Santiago . Los sos meyores obres eson el poema “Vida de Santa Rosa de Santamaría, natural de Lima” (Madrid 1717 y volume XXXV de la Biblioteca de Rivadeneyra), nel qu'abonden non yá noticies de la vida de la Santa, sinón de la xeografía y historia de Perú y “Poema sacru de la Pasión d'El nuesu Señor Xesucristu”.
Matilde Ledesma Martín (Almeida de Sayago, 1895-1975)
Matilde Ledesma Martín nació un 13 de Marzu de 1895 en Almeida. Llogró'l Títulu de maestra'l 6 de setiembre de 1918, con un sobresaliente. Exerció l'oficiu en Robliza de Coxos (Salamanca), mientres un cursu, hasta qu'una permuta de puestu con una maestra destinada en Almeida dexó-y ocupar una plaza na escuela de neñes de la so añorado pueblu.
Les sos escelentes resultaos traducir nel so nomamientu como direutora de la so Escuela. P'aguiyar l'autoestima y l'espíritu críticu y de superación nes sos alumnes, hubo de cuestionar Matilde dellos costumes discriminatoriu y sexista al usu y ser autodidacta. Tamién les muyeres d'humilde orixe teníen derechu a ser felices y ye por eso que la maestra animar a tener aspiraciones y a amosase en públicu, argutes y naturales. Llevábalos a Zamora a ver como se faía'l periódicu, interesába-yos en lleelo y aldericar les sos noticies; escenificó en clase los alderiques políticos sobre los derechos de la muyer, amosába-yos l'orixe de la lletricidá visitando los saltos del Duero.
En 1938, mientres la Guerra Civil, de forma arbitraria, foi detenida y presa na cárcel provincial de muyeres de Zamora. Lliberada de nuevu en payares d'esi mesmu añu. A la fin, el poder y les repitíes presiones de les autoridaes fascistes de Almeida impunxéronse sobre les razones educativu y social y obligaron a la Comisión Cimera Depuradora a emitir la separación de Matilde.
Entá dempués d'eso, pa prestu de les sos alumnes y contrariedá de los sos persiguidores, Matilde Ledesma caltener nel so puestu de maestra Direutora un añu más, de xineru de 1939 hasta'l 19 de xineru de 1940. Y ye que la defensa de los padres, la escasez de maestres, los favorables informes de la inspeición d'educación de Zamora y l'activa resistencia de Matilde yeren demasiáu sólides como pa ser inoraes, tantu ye asina qu'a la fin llograron que la Comisión Cimera Depuradora solicitara a les partes una sanción de compromisu.
Tres munches tires y afloxes, producióse l'alcuerdu y pudo Matilde alzar al Escelentísimu Ministru d'Educación Nacional, el segundu pidimientu de revisión de la so separación definitiva, xuntando a los emponderadores informes de la Inspeutora Ángeles Antelo y l'Inspeutor Xefe d'Educación de Zamora, Sr. Juan Xaén que dicía: “debiera d'atendese a lo solicitao por felicidá Maestra yá que se trata d'una escelente funcionaria (…) escorrida por dalgún vecín (…) informando a la superioridá d'una manera tendenciosa”; el favorable del párrocu, Eduardo G., -que faciendo gala de gran hipocresía, venía dicir agora xusto lo contrario que cuatro años antes- y el “neutral” silenciu del nuevu conceyu de Almeida.
Tuvo que trescurrir otru añu por que, nel cambéu de postura del párrocu y el mutismu de la corporación, atopara l'instructor de la causa de Matilde motivos p'alzar a la Comisión Cimera Dictaminadora d'Espedientes de Depuración un informe parcialmente favorable.
Tal como taba previstu, esta propuesta de sanción foi aprobada pola Comisión de Revisión d'Espedientes y en cumplimientu de la mesma la maestra tuvo dixebrada de la docencia de Xineru de 1942 a setiembre de 1944, fecha en que s'incorporó como maestra a la escuela de la llocalidá salmantina de Sepulcru-Hilario.
Seis años tuvo trabayando nesi pueblu, cola esperanza puesta en ver reconocida la so razón y restablecida na plaza de la so añorada escuela. Y la oportunidá surdió en xineru de 1951, cola xubilación de la Direutora de la mesma. Aquel día les turbies razones pa la so separación quedárense n'evidencia y resultaben tan insostenibles, qu'hasta la Corporación de Almeida, encabezada pol so nuevu alcalde, -otrora conceyal acusador-, Juan Ramos, disponer a solicitar la rehabilitación plena de la maestra.
Puesto que la direuta restitución solicitada podía interpretase como la reconocencia de lo inxusto de la destitución, el Ministeriu d'Educación refugó la reintegración solicitada y obligó a Matilde a sometese a un concursu de tresllaos. Como tenía los puntos y méritos necesarios aprobaron el so treslláu. El puestu de Direutora algamar dos años dempués.
Tres dieciséis años d'aportunante y cívica llucha xunto a los sos inspeutores y paisanos, Matilde, imponer a la inxusticia y la hipocresía. Pero yera, ensin dulda, un trunfu parcial y dolioso: tres quedaben el sistema de coeducación republicana, sustituyíu por un sistema educativu autoritariu y clasista y miles de vides y carreres d'ameyorar maestros definitivamente truncaes. Ente elles, les de la so hermana Brígida y el so cuñáu José.
Inda se recuerda en Almeida qu'en volviendo al pueblu, nun s'oyó a Matilde un comentariu contra quien la bilordiaren y afrellaren con tanta crueldá.
Na so nueva etapa, tuvo ocasión Matilde, de poner de relieve'l so espíritu entamador y solidario, reformando les instalaciones de la Escuela de Almeida, pa dotala, nos primeros años sesenta, d'una cocina y un comedor escolar. La xente de baxos recursos estimó enforma'l que los sos pequeños/as, amás d'educación, recibieren na escuela una alimentación de tipu castellanu, más variada y completa inclusive, que la que la xerarquía establecía y munches families podíen apurri-yos.
Matilde Ledesma Martín, xubilar en 1965, con 70 años. Caltuviérase soltera, pero non sola: la enseñanza yera la so vida y el so alumnáu, la so familia. Fuera l'animadora de la Escuela de Almeida, de cuenta que les sos compañeres/entamáronvos un homenaxe con sofitu de les Instituciones del pueblo pero, una vegada más, el so enemigos de siempre torgar. Tamién por eses feches, la Inspeutora Isabel López del Amo, propunxo na Xunta Provincial d'Enseñanza conceder a Matilde la Cruz d'Alfonsu X El Sabiu. La respuesta del Delegáu d'Educación de Zamora foi tayante:“¡nun vamos dar nenguna condecoración a una maestra d'izquierdes!” El tiempu nun pasara pa eses coses.
En xubilándose siguió fomentando la cultura ente los sos paisanos, ente otres coses, montó y dirixó una biblioteca pública, -qu'inda funciona en Almeida-, que completaba cola estimulación a la llectura de los neños, axuntándo-yos en sesiones de “cuenta-cuento”.
Matilde Ledesma finó'l 10 de payares de 1975, diez díes primero que Franco. Tenía 80 años.
Cuasi diez años dempués, -bien entrada la democracia-, cumpliendo'l deséu popular, a la Escuela Pública de Almeida dióse-y el nome de Colexu Públicu d'Educación Infantil y Primaria, Matilde Ledesma Martín.
- Gabriel Plaza Molina (Madrid, 1945 - Almeida de Sayago, 2010)
- Periodista, editorialista y escritor, fundador de la "Asociación Nacional d'Informadores de la Salú" (ANIS), xunto con José María Catalán y Ramón Sánchez Ocaña. Inauguró un Centru de Turismu Rural y entamó conferencies de relevancia nacional sobre'l tratamientu del VIH nel so Centru Cultural TRACES ("Tradiciones Zamoranes") de Almeida. Pasó los sos últimos años de vida en Sayago, atraíu polos encantos de la contorna y del banzáu d'Almendra, tal que reconocía nos sos escritos. Ye autor de numberosos artículos, ensayos y noveles ente les que destaquen "L'Epílogu" y "El Triángulu de les Verdures", esti postreru prologáu pol so amigu, el Premiu Nobel Camilo José Cela. D'él díxose qu'escribía como falaba y que tenía una gran pluma y sentíu críticu.
- José Martín Barrigós (Almeida de Sayago, 1942)
- Periodista y filólogu, premiu nacional universitariu de novela curtia pola so obra "El segundu globu"; el premiu nacional Ademar de cuentos y el primer premiu del certame nacional de cuentos entamáu por Diariu Rexonal” de Valladolid en collaboración cola Caxa d'Aforros de Salamanca, pola so obra "Los Quintos". So la direición de Fernando Lázaro Carreter, participa na redaición del "Diccionariu de Llingua Española pa Estudiantes de Bachilleratu" que publica la editorial Anaya. Trabaya como Redactor Xefe de la revista “La nuesa Ciudá” y collabora en distintes publicaciones nacionales (Yá, ABC, Informaciones, La Gaceta Lliteraria, Ínsula, etc.).
- Juan Antonio Panero Martín (Almeida de Sayago, 1935)
- Maestru, ex-rexidor, eruditu y etnógrafu, autor de decenes de llibros sobre Sayago, que recueyen la so pasión pola naturaleza, la historia, la etnoloxía, la xeoloxía, l'arqueoloxía y otros aspeutos sociolóxicos. Los sos esfuercios por caltener l'actividá cultural nel mundu rural de Castiella y Lleón y de Zamora fueron reconocíos poles instituciones y por los mesmos convecinos quien lu honraron col títulu de "Sayagués Pernomáu" mientres les celebraciones del Día de la Contorna'l 12 de setiembre de 2009.
- Miguel Alejo (Almeida de Sayago, 1950)
- Funcionariu del Ministeriu d'Educación, foi inspeutor d'educación primeru y depués direutor provincial en Lleón. En 1995 foi candidatu socialista a l'alcaldía de Lleón. Del 2004 al 2011 foi'l delegáu del Gobiernu en Castiella y Lleón.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ URL de la referencia: https://www.aemet.es/es/eltiempo/prediccion/municipios/almeida-de-sayago-id49008.
- ↑ «Los nuesos conceyos: Almeida de Sayago» (castellanu). Consultáu'l 23 de febreru de 2012.
- ↑ «Un enclave privilexáu» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2011-12-15. Consultáu'l 23 de febreru de 2012.
- ↑ «Balneariu de Almeida nel corazón de la Dame Verde» (castellanu). Consultáu'l 23 de febreru de 2012.
- ↑ . Consultáu'l 23 de febreru de 2012.
- ↑ Cantera Ortiz de Urbina, Jesús. «Por tierres de Castiella y de Lleón dempués de percorrer les de La Rioxa. Reflexones alrodiu de la toponimia de dalgún de los sos llugares» (castellanu). Consultáu'l 3 de xineru de 2012. «Añadamos que, según Asín Palacios, nel topónimu zamoranu Almeida (población asitiada ente Ledesma y Bermillo de Sayago) cabo ver el nome árabe almavdat (= l'oteru, el pandu).»
- ↑ «Historia de Almeida» (castellanu). Consultáu'l 3 de xineru de 2012. «Ye inevitable faer un abordaxe históricu del topónimu "Almeida" habiendo que pasar poles referencies musulmanes. Pa dellos historiadores,…»
- ↑ «Herminio Ramos desvela la influyencia árabe na toponimia provincial.» (castellanu). Consultáu'l 3 de xineru de 2012. «Llocalidaes como Alcubilla De Nozales, Alfaraz, Algodre, Almaraz Del Duero, Almeida, Barriu de Rábanu o Venialbo son otros pueblos que les sos denominaciones paecen suxerir claramente un orixe árabe, yá que entá güei caltienen esa sonoridá.»>
- ↑ . Consultáu'l 3 de xineru de 2012. «Según la tradición popular la fundación del actual nucleu de población foi debida a la esistencia de siete ermites de pequeñes aglomeraciones, güei sumíes. Esistiendo un castiellu a que'l so señor debíen retribuir con prestación de servicios a les sos tierres. Por cuenta de les disputes surdíes ente los distintos nucleos surdía la necesidá de llegar a un alcuerdu, decidiéndose atopar un llugar céntricu que simbolizara la concordia ente toos. Esti llugar empezó a ser conocíu como "EL MEDIU" que se convirtió en Almeida. Por tou ello vamos faer figurar nel so escudu siete crucies, símbolu de los siete nucleos orixinarios nos colores castellanu-lleoneses gules (colloráu) y plata.»
- ↑ . Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
- ↑ Prada Llorente, Esther Isabel. . Consultáu'l 3 de xineru de 2012.
- ↑ Villastermales.com
- ↑ 14,0 14,1 dama verde/vstc8=redolada La redolada, senderismo por Almeida
- ↑ . Consultáu'l 20 de febreru de 2012.
- ↑ 16,0 16,1 Dólmenes y otres muertes megalítiques
- ↑ SALAMANCA24HORES (ed.): «[http://www.salamanca24hores.com/local/30-10-2015-un investigador-salmantino-afaya-en-zamora-un calendariu llunar-de-fai-4500-ano Un investigador salmantino afaya en Zamora un calendariu llunar de fai 4.500 años]» (castellanu). Consultáu'l 5 de payares de 2015. «Carlos Blázquez Collantes, estudiante d'Historia del Arte, atopó en Almeida de Sayago un conxuntu de cazoletas tallaes en dos pared de roca que les sos marques asemeyen el cielu. Los grabaos, en redol a 65, corresponder colo que los arqueólogos denominen mayes llunares. L'afayu d'esti calendariu llunar rupestre puede indicar la presencia d'un asentamientu fai miles d'años, acomuñáu a un manantial d'agües melecinales qu'hai na zona, favoreciendo amás nuevos trabayos arqueolóxicos»
- ↑ La Opinión-El Correo de Zamora (ed.): «L'universu grabáu na piedra de Almeida» (castellanu). Consultáu'l 5 de payares de 2015. «Un mozu salmantino "afaya" un singular conxuntu de cazoletas tallaes en dos pared de roca xunto a les representaciones rupestres del manantial d'agües mineromedicinales»
- ↑ dama verde/vstc8=redolada La Dama Verde
- ↑ Valdueza Morán, José Luis; Panero Martín, Juan Antonio; Sanz-Zuasti, Joaquín (2005). Adrisa: Pueblos_de_Sayago.pdf Polos pueblos de Sayago, páx. 48.
- ↑ 21,0 21,1 Almeida en sayago.com
- ↑ Valdueza Morán, José Luis; Panero Martín, Juan Antonio; Sanz-Zuasti, Joaquín (2005). Adrisa: Pueblos_de_Sayago.pdf Polos pueblos de Sayago, páx. 44. «Almeida tuvo'l so castru o castiellu nes Peñes de Santa Ursula y, nes proximidaes del so Balneariu y dolmen, apaecieron molinos barquiformes»
- ↑ Martín Viso, Iñaki (1996). Universidá de Salamanca (Studia historica. Historia medieval, Nᵘ 14): Una contorna periférica na Edá Media. Sayago, de l'autonomía a la dependencia feudal, páx. 143. «Apaecen ente 1140 y 1215 -dexando aparte les posibles menciones a Sobradillo de Palombares (1022) y Safara (1089), que nun pudi oldear- los siguientes llugares: Albañeza (1182), Alcamín (1215), Alfaraz (1161), Almeida (1208), Azmesnal (1140), Carbellino (1176), Congosta (1157), Corporales (1182), Fermoselle (1182), Mezquitilla (1210), Moraleja de Sayago (1147), Mayalde (1143), Peñausende (1161), Rúcalos (1176), San Román de los Infantes (1157), Santarén de los Pexes (1140), Torre'l Mut (1161, si aceptamos que ye Torre de Unmum, o 1167-1176 cuando apaez como Torre de Vermudo) y Villamor de Cadozos (1187).»
- ↑ Martín Viso, Iñaki (2000). Universidá de Salamanca: Poblamientu y estructures sociales nel norte de la Península Ibérica. Sieglos VI-XIII, páx. 285. «Na Plena Edá Media surden Alfaraz de Sayago, Almeida (Sayago), Castro de Alcañices (Aliste), Mayalde (Sayago), Mombuey (Carballeda), Muga de Sayago, Nuez de Aliste, Santa Cruz de los Cuérnagos (Aliste), Triufé (Sanabria) y Safara (Sayago).»
- ↑ Martín Viso, Iñaki (1996). Universidá de Salamanca (Studia historica. Historia medieval, Nᵘ 14): Una contorna periférica na Edá Media. Sayago, de l'autonomía a la dependencia feudal, páx. 127.
- ↑ «Real Decretu de 30 de payares de 1833 sobre la división civil de territoriu español na Península ya islles axacentes en 49 provincies» (castellanu). Gaceta de Madrid.
- ↑ INE: Provincia de Zamora. Entiende esta provincia los siguientes conceyos por partíos xudiciales
- ↑ {{cita web|url=http://www.jcyl.es/web/jcyl/binarios/195/628/ESTATUTU%20DE%20AUTONOMIA.pdf%7Ctítulu =Ley Orgánica 14/2007, de 30 de payares, de reforma del Estatutu d'Autonomía de Castiella y Lleón|autor=
- ↑ Real Decretu 529/1983, de 9 de marzu, pol que se determinen los Partíos Xudiciales de cada provincia, a considerar a efeutos de les eleiciones de Diputaos provinciales.
- ↑ (1987-1992) «Les penillanuras de Zamora y Salamanca, Tomu 8», Ámbitu: Geografía de Castiella y Lleón (en castellanu). ISBN 84-86770-10-06.
- ↑ 31,0 31,1 Datos llograos del INE [1] (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística, España. (ed.): «Revisión del Padrón municipal 2010. Datos por conceyos. Zamora. Población por sexu, conceyos y edá (grupos quinquenales). Almeida.». Consultáu'l 10 de xineru de 2012.
- ↑ «Dato económicos y sociales de Almeida de Sayago» (castellanu) (28 de febreru de 2011). Consultáu'l 20 de febreru de 2012.
- ↑ Institutu Nacional d'Estadística. «Nomenclátor: Población del Padrón Continuo por Unidad Poblacional». Consultáu'l 18 de xineru de 2017.
- ↑ Diputación de Zamora (ed.): «Xunta eleutoral de zona de Zamora. Publicación de candidatures. Fase presentación. Eleiciones Llocales 2011» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-10-20. Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Consulta de resultaos eleutorales» (castellanu). Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Resultáu Eleiciones Municipales en Almeida de Sayago». El País.
- ↑ «Aprobación definitiva del Presupuestu Xeneral de Almeida, relativu al exerciciu 2010» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2011-11-04. Consultáu'l 9 de febreru de 2012. «2/2004, de 5 de marzu, pol que s'aprueba'l testu refundíu de la Llei Reguladora de les Faciendes Llocales, faise públicu'l presupuestu xeneral definitivu d'esti Conceyu, pal exerciciu de 2010, conforme al siguiente.»
- ↑ «Ámbitu Xeográficu de la indicación xeográfica protexida Carne d'Ávila» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-06-13. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «Comunidá Autónoma de Castiella y Lleón: Avila: Toles contornes. Burgos: Demanda. Lleón: El Monte de Riañu. Palencia: Guardo, Cervera. Salamanca: Toles contornes. Segovia: Toles contornes. Soria: Pinares. Valladolid: Centru, Sur, Sureste. Zamora: Sayago.»
- ↑ «Indicación xeográfica protexida Lechazo de Castiella y Lleón» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «...Zamora:Tolos conceyos de la contorna de Benavente y los Valles, tolos conceyos de la contorna de Aliste, tolos conceyos de la contorna de Aliste, tolos conceyos de la contorna de Campos-Pan y tolos conceyos de la contorna de Duero So»
- ↑ «Reglamentu» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «"... la totalidá de los términos municipales de la provincia de Zamora..."»
- ↑ «Harina Tradicional de Zamora. Nacida del meyor trigu» (castellanu). Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «Superficie: La provincia de Zamora ye'l llugar onde se produz la farina sol paragües de "Tierra de sabor".»
- ↑ «Zona xeográfica de producción» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2011-09-04. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011. «La zona xeográfica de producción de la Marca de Garantía Tenral de Aliste” ta constituyida poles contornes de Aliste, Tábara y Alba, Sanabria y Carballeda y Sayago pertenecientes a la provincia de Zamora, incluyendo los siguientes términos municipales:...»
- ↑ «Industries» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 28 de xineru de 2012. Consultáu'l 20 de febreru de 2012.
- ↑ . Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ . Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Plataforma educativa del IES Arribes del Duero» (castellanu). Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ {{cita web |url=https://web.archive.org/web/http://www.educa.jcyl.es/es/direutoriocentros/zamora/ies-jose-luis-gutierrez-muga-sayago-zamora |títulu=IES José Luis Gutiérrez - Muga de Sayago (Zamora) |fechaaccesu= 9 de febreru de 2012 |idioma=castellanu |-}
- ↑ «Guía de recursos sanitarios de Almeida de Sayago» (castellanu). Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Área de Salú de Zamora» (castellanu). Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Ficha de la farmacia de Almeida de Sayago» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2012-06-21. Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Servicios Sociales Básicos (CEAS): Centru d'Aición Social de Sayago» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2017-08-31. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
- ↑ «Residencia Belén» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2 de marzu de 2012. Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Contestu sociocultural» (castellanu). Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Fin de cursu na guardería de Almeida» (castellanu).
- ↑ «Rellación d'unidaes de la provincia de Zamora» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'avientu de 2011. Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Rellación d'unidaes de la provincia de Zamora» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'avientu de 2011.
- ↑ «Mancomunidad de Zamora: Mancomunidá Sayagua» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2017-06-29. Consultáu'l 18 d'avientu de 2011.
- ↑ «Eleición de Xuez de Paz, titular.» (castellanu). Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Partíu xudicial nᵘ2 de Zamora» (castellanu). Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Buscador de notarios na guía notarial» (castellanu). Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Buscador de Rexistros de la Propiedá» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 17 de febreru de 2012. Consultáu'l 9 de febreru de 2012.
- ↑ «Horarios de les Llinies» (castellanu). Consultáu'l 20 de febreru de 2012.
- ↑ «Centro virtual del tresporte a la demanda» (castellanu). Archiváu dende l'orixinal, el 20 d'avientu de 2011. Consultáu'l 20 de febreru de 2012. «La Conseyería de Fomentu de la Xunta de Castiella y Lleón, ta desenvolviendo y enllantando un nuevu sistema de xestión del tresporte basáu nun pidimientu previu del ciudadanu, que se denomina "Tresporte a la Demanda" y que se dirixe y entama dende un "Centru Virtual de Tresporte".»
- ↑ «Tresporte a la demanda: Zamora - Zona de Sayago. Llinia Salce – Bermillo de Sayago» (castellanu). Consultáu'l 20 de febreru de 2012.
- ↑ Honda devoción
- ↑ Mazcaraes de Castiella y Lleón
Matilde Ledesma, Fonte: http://www.ecorepublicano.es/2017/09/matilde-ledesma-martin-1895-1975.html