Panteísmu
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
| Panteísmu | |
|---|---|
| teísmu | |
 |
El panteísmu[1] ye una concepción del mundu y una doctrina filosófica según la cual el universu, la naturaleza y la deidá que llamen Dios son equivalentes. El panteísmu nun axusta a un ente como dios, sinón que La llei natural, la esistencia y l'universu (la suma de tolo que foi, ye y va ser) representar por mediu del conceutu teolóxicu de lo que les relixones llamen «Dios». La pallabra ta compuesta del términu griegu πᾶν (pan), 'tou', y θεός (theos), 'Dios'; asina se forma una frase qu'afirma: «tou ta en Dios y Dios ta en tou».
Dellos pensadores consideraron panteísta la fonderada de los politeísmos.[2] La visión panteísta, si ye almitida, apurre un nexu ente distintes relixones, cuantimás les non creacionistes.
De manera xeneral, el panteísmu puede ser consideráu como una ideoloxía filosófica o como una concepción del mundu. Nel teísmu enfréntense dos términos: «dios» y «mundu». El panteísmu da en identificalos; la resultancia hai de ser un monismu, que puede adoptar diverses carauterizaciones.
El panteísmu puede amosar variantes. Per un sitiu, puede considerar a la realidá divina como la única realidá verdadera y alla amenorga'l mundu; nesti casu, el mundu ye concebíu como procesu, emanación, desenvolvimientu o manifestación de Dios; declaradamente una «teofanía». Per otru llau, la naturaleza puede ser concebida como la única realidá verdadera; a esa realidá amenorga Dios, que suel ser concebíu entós como la unidá del mundu, como una especie de principiu orgánicu de la naturaleza, o tamién, como autoconciencia del universu; esta forma de panteísmu recibe la denominación de «panteísmu atéu» o «panteísmu naturalista».
En dambes variantes, nun hai nenguna realidá trascendente. Tou lo qu'esiste ye inmanente y la divinidá ye entendida más bien como «principiu del mundu».
Heráclito[editar | editar la fonte]
El panteísmu ye una doctrina o un componente identificable nes doctrines del filósofu griegu Heráclito, nos fragmentos que d'él se caltienen. Según el filósofu presocráticu del aportar, lo divino tópase presente na totalidá de les coses y, coles mesmes, ye idénticu al mundu y a los entes na so integridá. Esta concepción abasna a parangonar lo divino col Universu, tresformándolo nel "fueu xenerador" qu'unifica tolos contrarios.
Esi dios-tou de Heráclito rexunta en sí mesmu la totalidá de les coses y ye, otramiente, una realidá de calter eternu. El so cosmoloxía paez, tamién, referise a la teoría d'un mundu de movimientu cíclicu, en virtú de la cual el tou asemeyar a un conxuntu de fases alternaes: una suerte de ciclu destructivu y granible, que más tarde hai de ser retomáu y desenvueltu polos estoicos.
Plotino[editar | editar la fonte]
Falóse frecuentemente -y acasu de manera impropia- del panteísmu de Plotino. En realidá, pa él la divinidá conserva pa sí los dos calteres, la inmanencia y la trescendencia. El dios plotiniano, enfusando toles realidaes , atópase percima de toes elles. Asina, el filósofu sostién con claridá que lo Unu, "en cuanto principiu del tou, nun ye'l tou". Una tal afirmación paeciera oponese a les apreciaciones o interpretaciones inmanentistas y panteístes, del so pensamientu.
Bruno[editar | editar la fonte]
La cosmovisión de Giordano Bruno bien pue ser entendida como un "panteísmu atéu", con ciertes traces específiques de "pan -siquismu".Na so obra De la causa, el principiu y l'Unu ye onde s'atopen les sos idees fundamentales sobre la realidá natural.
Una forma o esquema xeneral del universu ye la denomada "alma del mundu", que la so preponderante facultá ye un intelectu completu y universal, que tou lo llena y tou lo alluma.
La materia constitúi'l segundu principiu de la naturaleza, pola cual la totalidá de les coses tópense conformaes. Los aspeutos de los entes pueden camudar, variar o divergir, pero ye siempres la mesma materia la que se sostién y perdura per debaxo de los esteriores tresformamientos.
Spinoza[editar | editar la fonte]
Foi avezáu na dómina moderna considerar la filosofía de Baruch Spinoza como'l más eminente y radical exemplu de panteísmu, constituyendo d'esa forma, el modelu de tolos panteísmos que lu van siguir. Esto debe principalmente a les sos afirmaciones sobre'l monismu de la sustancia y del estatutu modal de los individuos finitos, cuantimás l'home: «Tou cuanto ye, ye en Dios, y ensin Dios nada puede ser nin concebise» (Ética, I, XV). El spinozismu, sicasí, ten de ser consideráu más bien como un panenteísmu, porque pal filósofu neerlandés tou ta en Dios y el Ser supremu nun se confunde nin col mundu nin cola totalidá de les sos maneres, al caltener Spinoza la distinción d'orde escolásticu ente natura naturans (Dios como principiu de ser y de la so vida irreductible a tou viviente particular) y la natura naturata, conxuntu de maneres infinites y finitos. Tando constituyíu Dios por una infinidá d'atributos de los que namái conocemos dos (el pensamientu y la estensión), la metafísica spinoziana nun puede interpretase nin como un panteísmu materialista nin como un panteísmu espiritualista, yá que nella dizse ye tantu res estensa como res cogitans. El panteísmu de Spinoza foi oxetu de numberoses crítiques; una de les más destacaes ye la de Schelling que, según dalgún estudiosu de la tema, considera que Spinoza «anula la llibertá y la personalidá de Dios amenorgándolo a un meru oxetu incapaz de rellacionase col mundu».[3]
Otru pensadores panteístes[editar | editar la fonte]
Lo cierto ye que panteístes surdieron con frecuencia na Hestoria del pensamientu filosófico y teolóxico, seique pol curiosu metafísicu que lo divino exerz nel home. Ente los antiguos pensadores con resabios panteístes pueden citase tamién al xudíu Filón d'Alexandría (25 e. C.- 50 d. C.), y a Amonio Saques (175 d. C.-242 d. C.).
Entrada la Edá Media, figures como Escotu Eriúgena (810-877), Bernardo de Tours (+ 1150) y, sobremanera, Juan Ekhart (1260-1327) claramente vieron la sustancia divino nos seres del mundu. Marcadamente dir tamién el místicu iluminista Antonio Rosmini (1797-1855) y acasu el xenial antropólogu xesuita Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955) coles sos perspectives teocósmicas del home y de la vida.
Panteístes científicos[editar | editar la fonte]
- Esteban Montoya Marín
- Ludwig Boltzmann
- Albert Einstein[4]
- Albert Hofmann
- Diego José Tijerina Zaragoza
- Robinson Jeffers[4]
- D. H. Lawrence[4]
- Frank Lloyd Wright[4]
- Michio Kaku[5]
Ficción[editar | editar la fonte]
La serie d'anime Earth Girl Arjuna (地球少女アルジュナ Chikyū Shōjo Arjuna) desenvolver so una visión panteísta, y que'l so tema principal ye la conexón qu'esiste ente tolos elementos que componen la Tierra.
La película Avatar desenvolver nuna redolada que los sos habitantes tienen una visión totalmente panteísta.
Na saga Star Wars "la Fuercia" ye concebida como aquella enerxía que vive en tolos seres del universu y caltener coneutaos.
Ver tamién[editar | editar la fonte]
Notes y referencies[editar | editar la fonte]
- ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: panteísmu
- ↑ Unamuno, Miguel de (1983). «8 De Dios a Dios», Del sentimientu tráxicu de la vida nos homes y nos pueblos. Móstoles (Madrid): Akal, páx. 202. ISBN 8473396766. «[…] si per panteísmu entiéndese la doctrina, non de que tou y cada cosa ye Dios –proposición, pa mi, impensable-, sinón de que tou ye divín, ensin gran violencia cabo dicir que'l panteísmu yera panteísta. Los dioses non yá entemecíense ente los homes, sinón que s'entemecíen con ellos; niciaben los dioses nes muyeres mortales, y los homes mortales niciaben nes dioses a semidioses. Y si hai semidioses, esto ye, semihombres, ye tan solo porque lo divino y lo humano yeren cares d'una mesma realidá.»
- ↑ Roberto Augusto, «de_Schelling_a_la_filosofia_de_Spinoza.pdf La crítica de Schelling a la filosofía de Spinoza», en: Estudios Filosóficos, Institutu Cimeru de Filosofía de Valladolid, vol. LVIII, nᵘ 168, mayu-agostu de 2009, p. 310.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 "Pantheists", Pantheist History, vistu'l 16 d'abril de 2010
- ↑ Michio Kaku ¡Dios esiste!, 3 d'ochobre de 2014, https://www.youtube.com/watch?v=xlHPmyfRYM8&feature=youtu.be, consultáu'l 17 de xunu de 2016
Enllaces esternos[editar | editar la fonte]
- Tanzella-Nitti, Giuseppe (2002). «Pantheism». Interdisciplinary Encyclopedia of Religion and Science (G. Tanzella-Nitti and A. Strumia). ISSN 2037-2329. http://inters.org/pantheism. Consultáu'l 3 d'abril de 2015.
