Domingo Gundisalvo

De Wikipedia
Domingo Gundisalvo
Vida
Nacimientu Segovia1115 (greg.)[1]
Nacionalidá España
Muerte Toledo1190 (greg.)[2] (74/75 años)
Estudios
Llingües falaes llatín[3]
castellanu
Alumnu de Guillermo de Conches
Thierry de Chartres (es) Traducir
Oficiu llingüista, traductor, escritorfilósofu
Miembru de Escuela de Traductores de Toledo (es) Traducir
Creencies
Relixón Ilesia Católica
Cambiar los datos en Wikidata

Dominicus Gundissalinus o Domingo Gundisalvo (1115 (greg.)Segovia – circa 1190 (greg.)Toledo), foi un importante filósofu y traductor toledanu del sieglu XII.

De probable formación francesa,[4] Gundissalinus foi arcedianu de Cuéllar pero desenvolvió la so actividá filosófica en Toledo, a lo menos a partir de 1162.[5] Na ciudá castellana, primero sol arzobispu Juan de Castelmoron y depués baxu Cerebruno, Gundissalinus tradució más de venti obres filosófiques del árabe al llatín, nel mesmu periodu en que Gerardo de Cremona taba activu en Toledo. Amás del trabayu de traducción, Gundissalinus foi tamién un agudu y prolíficu filósofu, y escribió cinco importantes trataos nos cualos recueye, con espíritu críticu, les principales resultaos de la reflexón árabe y hebreo, y particularmente Avicena, al-Farabi y ibn Gabirol, reconduciéndolos a la tradición filosófica llatina. Gundissalinus ye'l primer filósofu llatín n'acoyer delles de les doctrines más problemátiques pa la especulación llatina del sieglu siguiente, como la doctrina del hilemorfismo universal y la doctrina del intelectu únicu axente.[6]

Les traducciones de Gundissalinus[editar | editar la fonte]

Al pie de Avendauth, esto ye Abraham ibn Dawud,[7] y a Iohannes Hispanus,[8] Gundissalinus tradució alredor de venti obres filosófiques del árabe al llatín, que marcaron de manera dirimente el pasaxe del platonismu al aristotelismu típicu de la especulación llatina del sieglu XIII. Les traducciones tradicionalmente atribuyíes a Gundissalinus son:[9]

  • Alejandro de Afrodisia, De intellectu et intellecto
  • Al-Farabi, De intellectu et intellecto
  • Al-Kindi, De intellectu
  • Avicena, D'anima seu sextus naturalium
  • Avicena, De convenientia et differentia subiectorum
  • Al-Farabi, Esposición del V llibru de los Elementa de Euclide
  • pseudo al-Kindi, Liber introductorius in artem logicae
  • pseudo al-Farabi, De ortu scientiarum
  • Isaac Israeli, Liber de definitionibus
  • Avicena, Logica
  • Avicena, De universalibus
  • Al-Ghazali, Logica
  • Avicena, Liber de philosophia prima
  • Avicena, Liber primus naturalium, tractatus primus
  • Avicena, Liber primus naturalium, tractatus secundus
  • Al-Ghazali, Metaphysica
  • Ibn Gabirol, Fons vitae
  • pseudo-Avicena, Liber caeli et mundi
  • Al-Farabi, Liber exercitationis ad viam felicitatis
  • Al-Farabi, Fontes quaestionum
  • Avicena, Prologus discipuli et capitula
  • Avicena, De viribus cordis

Les obres filosófiques de Gundissalinus[editar | editar la fonte]

Dominicus Gundissalinus escribió tamién cinco obres filosófiques, nes cualos acueye les filosofíes aviceniana y gabiroliana combinándoles cola tradición filosófica llatina,[10] y particularmente Boecio[11] xunto a dellos autores de la so dómina, como los filósofos de la Escuela de Chartres[12] o Herman de Carintia.[13] Los trataos gundisalvianos manifiesten la fonda conocencia de la filosofía arábigu-hebrea per parte de Gundissalinus, y ellí atópense los trés disciplines filosófiques que caractericen el so pensamientu: la metafísica, la epistemoloxía y la psicoloxía. Los cinco trataos de Dominicus Gundissalinus son:

  • De divisione philosophiae – ye un tratáu epistemolóxicu nel que Gundissalinus propón la so división de la filosofía nes varies disciplines científiques,[14] estructuradas xerárquicamente. Nesta obra, Gundissalinus combina les divisiones d'al-Farabi y Avicena coles clasificaciones del saber d'Isidoru de Sevilla[15] y Boecio.[16] Tuvo una proficua espardimientu y receición en tierra llatina.
  • De scientiis – tratar d'una revisión gundisalviana de la obra homónima d'al-Farabi, bien paecida al De divisione, magar esti postreru manifiesta un nivel más eleváu d'analís filosóficu y receición crítica de les fontes llatines[17]
  • D'anima – el D'anima ye un tratáu de psicoloxía onde Gundissalinus acueye principalmente'l D'anima d'Avicena,[18] de cutiu modificando los resultaos especulatives que podíen resultar problemáticos pa la reflexón llatina,[19] y el Fons Vitae d'ibn Gabirol.[20]
  • De unitate et unu – curtiu tratáu metafísicu y ontolóxicu onde Gundissalinus esamina la doctrina onto-metafísica y teolóxica del Unu, siguiendo la tradición neoplatónica arábigu-hebrea y llatina, y en particular la perspeutiva d'ibn Gabirol.[21]
  • De processione mundi – obra del maduror, equí Gundissalinus analiza la xeneración de la creación a partir de la causa prima, siguiendo les varies distinciones lóxicu-ontolóxiques que s'especifiquen na progresives uniones de materia y forma, hasta la xeneración de les criatures sensibles.[22] Nesti tratáu desenvuelve un papel fundamental la doctrina del hilemorfismo universal heredada d'ibn Gabirol y de la cual Gundissalinus ye unu de los principales partidarios.[23]

Amás d'estos cinco trataos, nos que los estudiosos concuerden, foi tradicionalmente atribuyíu a Gundissalinus tamién el De immortalitate animae, testu que la mayoría de la comunidá académica atribúi sicasí a Guillermo de Alvernia.[24] Les obres de Gundissalinus tuvieron una bona receición tantu n'ámbitu filosóficu llatín,[25] como nel hebréu.[26]

Ediciones de los testos gundisalvianos[editar | editar la fonte]

Trataos psicolóxicos

  • D. Gundisalvo, Liber Dominici Gundisalini d'anima ex dictis plurium philosophorum collectus, en D'anima of Dominicus Gundissalinus, edición crítica por J. T. Muckle, «Maedieval Studies» 2 (1940), páxs. 23-103.
  • D. Gundisalvo, El Tractatvs d'anima atribuyíu a Dominicvs Gvndi[s]salinvs, edición crítica por C. Alonso del Real – M. J. Sotu Bruna, Pamplona 2009.
  • D. Gundisalvo, Des Dominicus Gundissalinus Schrift von der Unsterblichkeit der Seele, edición crítica por G. Bülow, «Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters» II 3, Münster 1897.

Trataos epistemolóxicos

  • D. Gundisalvo, De divisione philosophiae, edición crítica por L. Baur, «Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters», IV, 2 (1903), páxs. 3-142.
  • D. Gundisalvo, De scientiis, edición crítica por M. Alonso Alonso, Madrid-Granada 1954.
  • D. Gundisalvo, De scientiis secundum versionem Dominici Gundisalvi, edición a cura de J. Schneider, Freiburg im Breisgau 2006.
  • D. Gundisalvo, Über die Einteilung der Philosophie, edición por A. Fidora y D. Werner, Freiburg – Basel – Wien 2007.

Trataos metafísicos

  • D. Gundisalvo, De processione mundi, edición crítica por G. Bülow, «Beiträge zur Geschichte der Philosophie des Mittelalters», XXIV, 3, 1925, páxs. 1-56.
  • D. Gundisalvo, De processione mundi, edición crítica y traducción española por M. Jesus Sotu Bruna – C. Alonso del Real, Pamplona 1999.
  • D. Gundisalvo, The Procession of the World, traducción inglesa por John A. Laumakis, Milwaukee 2002.
  • D. Gundisalvo, Die dem Boethius fälschlich zugeschriebene Abhandlung des Dominicus Gundisalvi De unitate, edición crítica por P. Correns, «Beiträge zur Geschichte der Philosophie des Mittelalters», I, 1, 1891, páxs. 3-11.
  • D. Gundisalvo, El ‘Liber de unitate et unu’, edición crítica por M. Alonso Alonso, «Pensamientu» 12 (1956), páxs. 65-78.

Bibliografía[editar | editar la fonte]

  • A. Fidora, Domingo Gundisalvo y la teoría de la ciencia arábigu-aristolélica, Pamplona 2009.
  • A. Fidora, Dominicus Gundissalinus and the Introduction of Metaphysics into the Latin West, «The Review of Metaphysics» 66 (2013), páxs. 691-712.
  • A. Fidora, Les différentes approches des traducteurs: de la perception des textes à la réception des traductions, en M. Lejbowicz (ed.), Une conquête des savoirs. les traductions dans l'Europe latine (fin XIe siècle-milieu XIIIe siècle). Colloque organisé à la Fondation Singer-Polignac -y jeudi 27 novembre 2008, Turnhout 2009 páxs. 45-66.
  • Ch. Burnett, The Translating Activity in Medieval Spain, en S. K. Jayyusi (ed.), The Legacy of Muslim Spain, Leiden 1992, páxs.1036–1058.
  • Ch. Burnett, The Coherence of the Arabic-Latin Translation Programme in Toledo in the Twelfth Century, «Science in Context» 14 (2001), páxs. 249-288.
  • M.-Th. D’Alverny, Les traductions à deux interprètes, d'arabe en langue vernaculaire et de langue vernaculaire en latin, en G. Contamine (ed.), Traduction et traducteurs au Moyen Âge. Actes du colloque international du CNRS organisée à Paris, Institut de recherche et d'histoire des textes, Les 26-28 mai 1986, Paris 1991, páxs. 193-206
  • N. Polloni, Domingo Gundisalvo, filósofu de frontera, Madrid 2013 Llibru electrónicu en larramendi.es.

Enllaces esternos[editar | editar la fonte]

Referencies[editar | editar la fonte]

  1. Afirmao en: AlKindi. Diamond Catalogue ID for persons and organisations: 33541. Apaez como: Dominicus Gundissalinus.
  2. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 18 marzu 2015. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  3. Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
  4. Cfr. M.-Th. D’Alverny, Translations and Translators, en R. L. Benson – G. Constable (eds.), Reinassance and Renewal in the Twelfth Century, Cambridge 1982, páxs. 426-462.
  5. Cfr. F. Hernández, Los cartularios de Toledo, Madrid 1985
  6. N. Polloni, Domingo Gundisalvo, filósofu de frontera, Madrid 2013
  7. Cfr. M.-Th. D'Alverny, Avendauth?, in Homenaxe a Millás-Vallicrosa, Barcelona 1954, vol. I, páxs. 19-43.
  8. Cfr. Ch. Burnett, Magister Iohannes Hispanus: towards the identity of a toledan Translator, in G. Comet (a cura di), Comprendre et maîtriser la nature au Moyen Age, Geneva 1994, páxs. 425-36.
  9. Cfr. A. Fidora, Domingo Gundisalvo y la teoría de la ciencia arábigu-aristolélica, Pamplona 2009
  10. Cfr. N. Polloni, Il De processione mundi di Gundissalinus: prospettive per un’analisi genetico-dottrinale, «Annali della Facoltà di Lettere dell'Università di Siena» 2014, páxs. 73-86.
  11. Cfr. A. Fidora, Domingo Gundisalvo y la teoría de la ciencia arábigu-aristotélica, Pamplona 2009.
  12. Cfr. A. Fidora, Le débat sur la création: Guillaume de Conches maître de Dominique Gundisalvi?, in B. Obrist - i. Caiazzo (eds.), Guillaume de Conches: philosophie et science au XII siècle, Firenze 2011.
  13. Cfr. Hermann of Carinthia, De Essentiis, edición crítica por Ch. Burnett, Leiden 1982.
  14. Cfr. H. Hugonnard-Roche, La classification des sciences de Gundissalinus et l'influence d'Avicenne, in J. Jolivet – R. Rashed (eds.), Études sur Avicenne, Paris 1984, páxs. 41-75.
  15. Cfr. A. Fidora, La Receición de San Isidoru de Sevilla por Domingo Gundisalvo (ca. 1110-1181): Astronomía, Astroloxía y Medicina na Edá Media, «Estudios eclesiásticos», 75 (2000), páxs. 663-677
  16. Cfr. A. Fidora, La metodoloxía de les ciencies según Boecio: la so receición nes obres y traducciones de Domingo Gundisalvo, «Revista Española de Filosofía Medieval», 7 (2000), páxs. 127-136
  17. Cfr. D. Gundisalvo, De scientiis, edición crítica por M. Alonso Alonso, Madrid-Granada 1954; y M. Alonso Alonso, Les fontes lliteraries de Domingo Gundisalvo, «al-Andalus» 11 (1946), páxs. 159-173.
  18. Cfr. D. Gundisalvo, El Tractatvs d'anima atribuyíu a Dominicvs Gvndi[s]salinvs, edición crítica por C. Alonso del Real – M. J. Sotu Bruna, Pamplona 2009.
  19. Cfr. D. N. Hasse, Avicenna’s D'anima in the Latin West. The Formation of a Peripatetic Philosophy of the Soul 1160-1300, London 2000.
  20. N. Polloni, Domingo Gundisalvo, filósofu de frontera, Madrid 2013.
  21. Cfr. M. Alonso Alonso, El ‘Liber de unitate et unu’, «Pensamientu» 12 (1956), páxs. 65-78, 179-202 y 431-472.
  22. N. Polloni, Domingo Gundisalvo, filósofu de frontera, Madrid 2013.
  23. Cfr. N. Polloni, Il De processione mundi di Gundissalinus: prospettive per un’analisi genetico-dottrinale, «Annali della Facoltà di Lettere dell'Università di Siena» 2014, páxs. 73-86.
  24. Cfr. B. Allard, Note sur le De immortalitate animae de Guillaume d'Auvergne, «Bulletin de philosophie médiévale» 18 (1976), páxs. 68-72; y William of Auvergne, The Immortality of the Soul, traducción por R. Teske, Milwaukee 1991.
  25. Cfr. A. Fidora, Domingo Gundisalvo y la teoría de la ciencia arábigu-aristotélica, Pamplona 2009.; J. Puig, The Transmission and Reception of Arabic Philosophy in Christian Spain, en C. B. Kessel (ed.), The Introduction of Arabic Philosophy in Europe, Leiden 1994, páxs. 7-30, N. Polloni, Domingo Gundisalvo, filósofu de frontera, Madrid 2013.
  26. Cfr. A. Fidora, Arabic into Latin into Hebrew: Aristotelian Psychology and its Contribution to the Rationalisation of Theological Traditions, in L. X. López-Farjeat – J. A. Tellkamp (eds.),Philosophical Psychology in Medieval Arabic and Latin Aristotelianism, Paris 2013, páxs. 17-39