Ciudá metropolitana de Xénova

Ciudá metropolitana de Xénova
Alministración
País	Italia
Rexón	Liguria
ISO 3166-2	IT-GE
Tipu d'entidá	ciudá metropolitana
Capital	Xénova
Metropolitan mayor of Genoa (en)	Marco Doria
Xeografía
Coordenaes	44°N 9°E
Superficie	1839 km²
Llenda con	Provincia de Savona, Provincia d'Alessandria, Provincia de Plasencia, Provincia de Parma y Provincia de La Spezia
Altitú media	20 m
Demografía
Población	814 152 hab. (31 avientu 2022)
Densidá	442,71 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00 y UTC+02:00
Fundación	1r xineru 2015
cittametropolitana.genova.it

La Ciudá metropolitana de Xénova (n'italianu: Città metropolitana di Genova) ye un ente llocal italianu de la rexón Liguria, nel norte del país. La so capital ye la ciudá de Xénova.

Dende'l 1 de xineru de 2015 reemplazó a la Provincia de Xénova.

Tien una área de 1839,20 km² y una población total de 862.175 hab. (2014). Estremeru al oeste cola Provincia de Savona, al norte con El Piamonte (Provincia d'Alessandria), y con Emilia-Romagna (Provincia de Piacenza y Provincia de Parma), al este cola Provincia de La Spezia, y al sur col Mar de Liguria.

Ciudaes metropolitanes

La Ciudá metropolitana consta de 67 conceyos:

Arenzano Avegno Bargagli Bogliasco Borzonasca Busalla Camogli Campu Ligure Campomorone Carasco Casarza Ligure Casella Castiglione Chiavarese Ceranesi Chiavari Cicagna Cogoleto Cogorno Coreglia Ligure Crocefieschi Davagna Fascia Favale di Malvaro

Fontanigorda Xénova (capital) Gorreto Isola del Cantone Lavagna Leivi Lorsica Lumarzo Masone Mele Mezzanego Mignanego Moconesi Moneglia Montebruno Montoggio Ne Neirone Orero Pieve Ligure Portofino Propata Rapallo

Recco Rezzoaglio Roncu Scrivia Rondanina Rossiglione Rovegno San Colombano Certenoli Sant'Olcese Santa Margherita Ligure Santu Stefano d'Aveto Savignone Serra Riccò Sestri Levante Sori Tiglieto Torriglia Tribogna Uscio Valbrevenna Vobbia Zoagli

Historia

De la prehistoria al Imperiu Romanu

Numberoses evidencies del Neolíticu a la Edá del Fierro fueron topaes na zona costera nos montes de la provincia. Unu de los afayos más espectaculares foi la Necrópolis atopada en Chiavari, en Tigullio, faciendo suponer a los historiadores d'un asentamientu humanu na zona na yera prehistórica. La población dominante foi sobremanera la de los ligures, que s'estendieron a la franxa del noroeste d'Italia.

En redol al Sieglu II e.C. la ·República Romana empecipió'l sometimientu de los Ligures, nel intentu de crear una lexón romana. La conquista resultó pa los Romanos bien trabayosa, por causa de la fuerte tenacidá y resistencia de la población, y de la división política de los Ligures ente l'aliances ente Cartago y Roma. El 'exércitu romanu ocupó la rexón xenovesa, con esfuerciu notable, creando la histórica IX Rexón del Imperiu Romanu.

Del Medievu a la República de Xénova

Mapa del sieglu XVIII el Golfu de Xénova.

Mientres el Medievu les ciudaes viéronse apoderaes poles families señoriales de la dómina como los Fieschi, Spinola, Doria y Malaspina les más conocíes. Les comuñes más grandes estremar en capitaníes, entrando na escena política de la República de Xénova.

Les instituciones de la provincia

Palaciu Doria Spinola, sede de la Prefeutura de la Amministración Provincial.

La Provincia de Xénova ta constituyida, pol Real Decretu del rei Víctor Manuel II, el 1° de marzu de 1860 cola participación del presidente provincial l'abogáu Antonio Caveri. Nesi añu la Liguria taba estremada endos grandes provincies, una era Xénova y la otra la Provincia de Puertu Maurizio (comuña que se va xunir aOneglia nel añu 1908 col nome actual d'Imperia). L'área xenovesa foi estremada en cinco divisiones alministratives: l'oeste Albenga, Savona y Xénova, Chiavari y La Spezia al este. La subdivisión va corresponder aproximao a la que tendría na República de Xénova, terminada abruptamente cola intervención de Francia y el Reinu de Cerdeña. El 27 d'abril de 1875 el rei Vittorio Emanuele II, por aciu Real Decretu, oficializó'l nuevu sistema provincial. El sistema foi nuevamente modificáu nel 1933, col advenimiento del Fascismu.

Xeografía

La xeografía de Liguria ta estremada en trés partes: el mar, les sierres y el monte. Tamién la provincia xenovesa ta estremada neses categoríes territoriales, regalando dacuando panorames como cantiles empinaos sobre'l mar o de pequeñes ciudaes so los montes. Xénova, gran ciudá costera y avanzada del monte circundante. Na provincia ta presente ocho comunidá de monte, cuatro parques rexonales y una área marina protexida.(Reserva marina de Portofino). La zona xeográfica ye bien rica en turismu, más allá de la ciudá de Xénova y la so contorna, tán el Golfu Paraísu y el del Tigullio. A pesar de la diversidá qu'hai nel panorama turísticu, gracies a l'acertada publicidá nel ámbitu nacional, son munchos los italianos y tamién estranxeros qu'escueyen los pueblos pintorescos pa esfrutar de les sos vacaciones en Liguria.

Orografía

Montes Montes de más 1000 m na aguada occidental Nome Altor (m) Allugamientu Monte Reisa 1.183 m Parque natural rexonal de Beigua Monte dee Figne 1.172 m Parque rexonal de Capanne de Marcarolo align=right|1.148 m Parque natural rexonal de Beigua Monte Liprando 1.122 m Bec de Dente 1.107 m Parque natural rexonal de Beigua Monte Argentea 1.082 m Parque natural rexonal de Beigua Monte Leco 1.072 m Valle Polcevera Punta Martin 1.001 m Monte Antola 1.597 m Parque natural rexonal de Antola Monte Prelà 1.406 m Torriglia Monte Buio 1.400 m Parque natural rexonal de Antola Monte Taccone 1.113 m Valle Polcevera Monte Candeozzo 1.036 m Monte Bano 1.035 m Montoggio

Montes de más 1000 m na aguada occidental oriental Denominazione Altezza (m) Luogo Monte Maggiorasca 1.799 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Penna 1.735 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Bregaceto 1.711 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Aiona 1.692 m Parque natural rexonal de Aveto align=right|1.602 m Parque natural rexonal de Aveto Groppo Rosso 1.593 m Parque natural rexonal de Aveto Monte degli Abeti 1.542 m Monte Oramara 1.522 m Monte Montarlone 1.500 m

Montes de más 1000 men l'aguada occidental Denominazione Altezza (m) Luogo align=right|1.418 m Monte Zatta 1.404 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Ramaceto 1.345 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Collere 1.288 m Monte Caucaso 1.245 m Monte Porcile 1.240 m Monte Posasso 1.236 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Fascia 1.195 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Pagliaro 1.180 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Chiappozzo 1.126 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Alpe 1.094 m Monte Agugiaia 1.090 m Parque natural rexonal de Aveto Monte Zenone 1.053 m Monte Cucco 1.049 m Parque natural rexonal de Aveto

Pasos

Denominación	Altor (m)
Pasu de Faiallo	1.061 m
Pasu de Turchino	532 m
Pasu de Bocchetta	1.072 m
Pasu de Giovi	472 m
Pasu de Bocco	956 m

Hidrografía

Río

El Bisagno.

El Boate.

Área de Xénova

• El Stura: na zona de Rossiglione, Campu Ligure y Masone.
• El Polcevera: zona oeste de Xénova. La riega escurre polos barrios de Cornigliano y Sampierdarena.
• El Bisagno: estrema en dos la ciudá de Xénova.
• El Scrivia: ingresa a la xeografía xenovesa, na comuña de Casella conflúi n'El Brevenna cerca de Montoggio estremar pa desaguar nel Llagu de Val Noci.
• El Brevenna: conflúi col Scrivia cerca de Casella.

Área de Tigullio - Valle Fontanabuona - Valle de Aveto

• El Trebbia: naz en Genovesato dende'l monte Prelà y traviesa la Provincia de Piacenza pa desaguar nel Po al oeste de Piacenza.
• El Lavagna: naz nel Valle Fontanabuona. En Carasco atopa otru ríu (El Sturla, El Penna y El Graveglia) pa desaguar nel mar en travesando les ciudaes de Chiavari y Lavagna.
• El Aveto: naz nel valle d'onde toma'l nome, el Valle de Aveto.
• El Sturla.
• El Penna.

Los dos nacen nel Llagu de Giacopiane na comuña de Borzonasca pa dempués desaguar nel Lavagna.

• El Graveglia: naz cerca del monte Zatta en Valle Graveglia para dempués desaguar nel Lavagna.

Llagos

Na provincia tán presentes cinco llagos de notable importancia turística, amás son importantes como recursos hídricos pa la ciudá de Xénova.

Nome	Zona xeográfica	Comuña de
Llagu de Ortiglieto	Comunidá Montañaa Valle Stura y Orba	Rossiglione
Llagu Lungo	Comunidá Monte Valle Polcevera	Campomorone
Llagu de Val Noci	Comunidá Monte Valle Scrivia	Montoggio
Llagu del Brugneto	Comunidá Monte Valle Trebbia	Propata Rondanina Torriglia
Llagu de Giacopiane	Comunidá Montañaa Valle Aveto, Graveglia y Sturla Parque natural rexonal del Aveto	Borzonasca

Mar

Los conceyos de la provincia que tienen mariña son 16 de los 67 totales. Dos d'ellos Arenzano y Cogoleto, na Rivera del Ponente mientres los restantes tán alcontraos na Rivera del Llevante.Xénova estrema de facto los dos riveras ligures. Si les costes del poniente resulten principalmente baxes les del Llevante de Liguria son principalmente altes ya irregulares. Les llocalidaes sobre la mariña supieron nos años desenvolver el so turismu realmente gracies al apurra del mar, tomándose'l cuidu él y del so propiu. Nel 2005 un financiamientu de l'Asesoría del Turismu de la provincia dexó la compra de pequeños barcos pa la llimpieza braniza de les agües del Golfu del Tigullio. Nel periodu serondiegu y d'iviernu les fuertes nubes de mar afaren cada añu les costes, pero rápido son reconstituyíes polos conceyos mientres la primavera.

Clima

El clima ye'l típicu del mar Mediterraneu, como nel restu de la rexón y la nidia temperatura medio ye un fuerte reclamu turísticu. Mientres la estación ivernizu la temperatura, nel centru sobre la mariña, ta en redol a los 7°-8° graos de media. Raramente la nieve baxa sobre les ciudaes costeres, más probable ye nes ciudaes del interior como en Santu Stefano de Aveto meta iverniza de los esquiadores ligures. Nel periodu branizu poques vegaes supera los 35° graos, pero la presencia d'una fuerte mugor contribúi a crear un clima bien húmedu que se siente nel cuerpu más graos que los que realmente hai. Sicasí la rexón ye destín vacacional, escoyéndose la provincia y la so rivera pa "abrigase" mientres l'iviernu y enfrescase mientres el branu.

Tresportes

Rede ferroviaria

La stación ferroviaria de Xénova Brignole.

la Metropolitana de Xénova

Les llinies que traviesen la provincia:

• llinia rexonal Xénova - Savona
• llinia interregional Xénova - Ovada - Acqui Terme.
• llinia interregional Xénova - Milán.
• llinia rexonal Xénova - La Spezia.

Le stazioni capolinea delle tratte:

• Xénova Voltri
• Xénova Porta Principe
• Xénova Brignole
• Xénova Nervi
• Recco
• Sestri Levante

Tamién esiste una llinia ferroviaria local, la Xénova-Casella.

En Xénova ta presente la Metropolitana de Xénova.

Arte y Monumentos

Museos

	Museos
Arenzano	Muséu de la teunoloxía pal mediu ambiente (Muvita)
Camogli	Muséu Marín "Gio Bon Ferrari"
	Muséu Arqueolóxicu
Campu Ligure	Muséu de Filigrana
Campomorone	Muséu de Marionetes
	Muséu de Paleontoloxía y Mineraloxía
Casarza Ligure	Muséu "Parma Gemma"
Chiavari	Muséu "Lorenzo Garaventa" de la Sociedá Económica de Chiavari
	Muséu Archeologico per la Prehistoria y Protostoria del Tigullio
	Muséu Diocesanu d'Arte Sacra
	Muséu Históricu del Risorgimento de la Sociedá Económica de Chiavari
	Muséu de Física y Meteo-sismoloxía "G. Sanguineti - G. Leonardini" del Seminariu Vescovile di Chiavari
	Cívica Galleria di Palazzo Rocca
	Quadreria della Società Economica di Chiavari
Cicagna	Muséu dell'Ardesia
	Muséu Storico Archeologico
Favale di Malvaro	Muséu dell'Emigrante "Casa Giannini"
Masone	Muséu Cívicu "A. Tubino"
Montebruno	Muséu del Sacru dell'Alta Val Trebbia
	Muséu di Cultura Contadina dell'Alta Val Trebbia
Rapallo	Muséu del merletto
	Muséu "Attilio y Cleofe Gaffoglio"
	Muséu della Civiltà contadina "G. Pendola"
San Colombano Certenoli	Muséu Marinaro "Tommasino-Andreatta"
Rondanina	Muséu della Flora y della Fauna
Santa Margherita Ligure	Muséu "Vittorio G. Rossi"
Savignone	Muséu degli Alpini
	Muséu Archeologico Alta Valle Scrivia
Sestri Levante	Galleria "M. Rizzi"
Valbrevenna	Muséu Etnologico Alta Valle Scrivia

Arquiteutura relixosa

	Iglesias, santuarios y oratorios
Bogliasco	ilesia parroquial de la Natività di Maria Santissima
	ilesia de la Ascensione di Nostro Signore Gesù Cristo
	iglesia de San Bernardo
Camogli	ilesia de Santa María
	Abadía dei San Fructuoso
Cogoleto	ilesia di Cogoleto
Cogorno	Basílica de Fieschi
	Oratoriu de Fieschi
Chiavari	ilesia de San Giovanni Battista
Lavagna	Ilesia de Santu Stefano
Moneglia	Oratorio dei Disciplinanti
Pieve Ligure	Chiesa di San Michele Arcangelo
	Chiesa di Santa Croce
	Oratoriu di Sant'Antonio Ablaya
Portofino	Chiesa di San Martino
	Chiesa di San Giorgio
Rapallo	Basilica dei Santi Gervasio y Protasio
	Santuariu Nostra Signora di Montallegro
	Chiesa di San Francesco
	Chiesa di San Michele Arcangelo (San Michele di Pagana)
	Chiesa di San Pietro y San Paolo
	Chiesa di Sant'Anna
	Chiesa di Santa Maria Assunta
	Monastero di Valle Christi
	Oratorio dei Bianchi
	Ex Conventu delle Clarisse
Recco	Chiesa di Santa Maria di Megli
	Chiesa di San Martino en Polanesi
Sestri Levante	Chiesa di Santa Maria di Nazareth
Sori	Chiesa parrocchiale di Sant'Apollinare
	Chiesa parrocchiale di Santa Margherita d'Antiochia
Torriglia	Chiesa di Torriglia
	Chiesa di Pentema
Zoagli	Chiesa parrocchiale di San Martino

Castiellos

	Castiellos
Chiavari	Castillo Doria
Moneglia	Castillo Villafranca
	Castillo Monleone
Pieve Ligure	Castillo Cirla
Portofino	Castillo Brown
Rapallo	Castiellu sobre'l mar
Santa Margherita Ligure	Castello Cinquecentesco

Ver tamién

• Conceyos de la provincia de Xénova

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ciudá metropolitana de Xénova .

• Sitiu web oficial (n'italianu)

• Ciudá metropolitana de Xénova n'OpenStreetMap.

• Datos: Q18288152
• Multimedia: Metropolitan city of Genoa