Catarates del Niágara

Catarates del Niágara
Situación
País	Estaos Xuníos
Estaos	Nueva York
Tipu	Catarata
Parte de	Ríu Niagara
Coordenaes	43°04′48″N 79°04′16″W / 43.08°N 79.071°O
	Catarates del Niágara Catarates del Niágara (los EE.XX.)
Datos
Conca hidrográfica	cuenca hidrográfica del Ontario (es)

Les catarates del Niágara ye un pequeñu grupu de grandes catarates asitiaes nel ríu Niágara na fastera oriental d'América del Norte, na llende ente los Estaos Xuníos y Canadá. Tienen un altor máximu de 236 metros sobre'l nivel de la mar.

Fórmenles tres catarates: Les «catarates canadianes» (Ontario), les «lupes americanes» (Nueva York) y les más pequeñes, les «catarates Velo de Novia». Sicasí nun tienen un gran altor, son peramplies, y son les más voluminoses d'América del Norte, por pasar per elles tola agua de los Grandes llagos.

Dende que s'asoleyo'l descubrimientu polos colonizadores europeos ficiéronse perpopulares, non sólo pola so guapura natural sinón tamién por ser un proyeutu de conservación medioambiental. Son un sitiu de turismu compartiu poles ciudades de Niagara Falls (Nueva York) y Niagara Falls (Ontario).

Orixe[editar | editar la fonte]

Los raigones históricos de les catarates del Niágara atópense na glaciación, va unos 10.000 años. Tanto la rexón de los Grandes Llagos de Norteamérica como'l Ríu Niágara son efeutos d'esta glaciación continental. Foi un gran glaciar qu'avanzó sobre la fastera oriental de Canadá como una gran escavadora frayando roques y suelu, ximelgando y afondando dalgunos canales del ríu hasta convertilos en llagos, d'esta manera agora aquel pequeñu ríu, camudó nes catarates más conocíes del mundiu.

Entornu históricu[editar | editar la fonte]

El nomatu de «Niágara» ye orixinariu de la pallabra iroquesa que significa «truenu d'agua». Los pobladores orixinarios de la rexón yeren los ongiara, una tribu iroquesa nomada los neutrales polos conquistadores franceses, quienes atoparon nellos el sofitu como mediadores de les griesques con otres tribus.

Esiste controversia sobre quién foi'l primer européu en facer una descripción escrita sobre les catarates. El llugar foi visitáu por Samuel de Champlain en 1604. Miembros del grupu falaron-y de la esistencia d'unes catarates xigantes, que foron descrites nel so diariu de viaxe, pero enxamñas agüeyaes por él. Dalgunos afirmen que'l naturalista Pehr Kalm fizo la primer descripción de les catarates mientres diba nuna espedición pa la zona a entamos del sieglu XVIII. Sin embargu, munchos historiadores concuerden en que'l pa Louis Hennepin agüéyoles muncho enantes, en 1677, dempués de tener viaxao a la zona col esplorador René Robert Cavelier de La Salle. Hennepin tamién foi'l primeru en describir les catarates de San Antonio en Minnesota.

Demientres el sieglu XIX el turismu popularizoles y yera la fastera más industrializada na metá de sieglu. La gran demanda de visitantes fizo qu'en 1848 construyeren una ponte pa peatones y llueu la Ponte de Suspensión del Niágara de Charles Ellet. Esta foi camudada pela Ponte de Suspensión de les Catarates del Niágara de John Augustus Roebling en 1855. En 1886 Leffert Buck camudó la ponte de Roebling, fecha de madera y piedra, por otra onde predomina l'aceru, qu'entá güei lleva una llinia férrea penriba de les catarates. La primer ponte d'aceru más averada a les catarates foi acabada en 1897, güei nomada como Whirlpool Rapids Bridge. Tien pasu pa vehículos, trenes y peatones ente Canadá y los Estaos Xuníos xusto per debaxu de les catarates. En 1941 completose'l tercer pasu cola ponte Rainbow Bridge, que permite'l tránsitu vehicular y de peatones.

Especialmente dempués de la Primer Guerra Mundial, el turismu tuvo un xuba esplosiva, yá que los automóviles facíen la llegada hasta les catarates muncho más fácil. La hestoria de les catarates del Niágara nelsieglu XX ye en gran parte la de los esfuercios p'aprovechar la enerxía de les catarates pa producir enerxía hidráulico y controlar la xuba descontrola tanto del llau norteamericanu como canadiense, qu'amenacen la maxa del llugar.

Impautu sobre la industria y el comerciu[editar | editar la fonte]

Les catarates foron l'entamu reconocies como una fonte potencial d'enerxía. El primer esfuerciu conociu pal so aprovechamientu foi en 1759, cuando Daniel Joncairs fizo un pequeñu canal enriba les catarates pa day enerxía'l so aserraderu. Augustus y Peter Porter mercaron nesti área, y en todes les catarates norteamericanes en 1805 al gobiernu de Nueva York y allongaron la canal pa da-yos enerxía hidráulica'l so molin de farina y curtidos. En 1853, Niagara Falls Hydraulic Power and Mining Company foi contratada pa facer canales que seríen utilizados na xeneración de llectricidá. En 1881, baxu el mandu de Jacob Schoellkopf foron facer xuficiente corriente continuo como pa iluminar les catarates y los pueblinos averaos.

Cuando Nikola Tesla, quien más tarde fízose un monumentu nes catarates, inventó la corriente alterna, fízose posible llevar lletricidá llonxe. En 1883, la compañía "Niagara Falls Power Company" contrató a George Westinghouse pa diseñar un sistema capaz de xenerar corriente alterna. En 1896, col sofitu de J.P. Morgan, John Jacob Astor IV, y Vanderbilt, construyéronse xigantes conductos baxu la tierra y turbines xeneradores de más de 100.000 hp, capaces d'unviar enerxía hasta Buffalo, a 32 quilómetros. El gobiernu de Canadá, tamién entamó aprovechar la enerxía les catarates, emplegando firmes nacionales y estauxunidenses. Anguaño, ente'l 50% y el 75% de la corriente ríu Niágara ye esviada per aciu de cuatro grandes túneles. L'agua pasa a traviés de turbines hidrolléctriques que-y dan enerxía a les árees averaes d'Estaos Xunidos y Canadá enantes de tornar al ríu.

Los barcos puen esquivar les catarates per aciu de la Canal Welland, que foi meyoráu y amestando al Saint Lawrence Seaway. Mientres qu'esta ruta fluvial esvió'l tráficu acuáticu averao de Buffalo y conduxo al decaimientu de les industries d'aceru , otres industries del valle del ríu Niágara desendolcáronse, col sofitu la enerxía lléctrica fecha pol ríu.

Les ciudaes de Niagara Falls (Ontario) y Niagara Falls (Nueva York) tan xuníes por tres pontes, incluyendo la Ponte Rainbow, qu'ofrece la vista más averada a les catarates. No mui llonxe d'ellí s'atopa l'Aeropuertu Internacional Catarates del Niágara (Niagara Falls International Airport) y l'Aeropuertu Internacional Buffalo Niagara, asina como la Universidá del Niágara y munchos negocios llocales.

Esfuercios de preservación[editar | editar la fonte]

Durante la domina de los primeros sieglos dempués al asentamientu européu na fastera, les tierres a ambos llaos de les catarates yeren de propiedá privada. El desendolque de la rexón amenazaba la belleza natural del sitiu y a vegaes los visitantes debían sofitales y pagar pa poder agüeyar les catarates a traviés d'un furacu nuna llenda. Nel 1885 les autoridaes de Canadá y los Estaos Xuníos entamaron a mercar les tierres averaes, con vistes a la preservación del llugar. En Nueva York, l'artista Frederick Church y el paisaxista Frederic Law Olmsted encabezaron el movimientu "Free Niagara", el cuál persuadió al estáu de Nueva York pa mercar les tierres baxu la pallabra de facer una reserva estatal. Esi mesmu añu, la provincia canadiense d'Ontario estableció'l parque Queen Victoria Niagara Falls Park colos mesmos propósitos. Ambes organizaciones consiguieron notables ésitos n’operaciones pa restrinxir el desendolque en ambos márxenes de les catarates y el ríu Niágara. Nel llau canadiense, la Niagara Falls Commission regula l'usu de les tierres a lo llargo del cursu del ríu Niágara, dende'l llago Erie hasta'l llago Ontario.

Hasta agora, les catarates fueron allonxándose hacia'l sur con un ritmu de 0,6 a 3,0 metros por añu, debíu l'erosión. Esti procesu s'anicio llentamente pol esvíu de l'agua, cantidaes cada vegá mayores del fluxu del ríu Niágara hacia les plantes hidrolléctriques instalaes n’ambos llaos del ríu. L’2 de xineru de 1929 los Estaos Xuníos y Canadá llegaron a un alcuerdu sobre'l plan d'aición pa caltener les catarates. En 1950 roblaron un tratáu nomau Niagara River Water Diversion treaty, qu'afonda'l tema de la esviadura de l'agua.

Amás de los efeutos pola esviadura d'agua, los esfuercios pal control del desgaste amestaron la construcción de diques subacuáticos pa redireccionar les corrientes más dañines y l'afitamientu mecánicu de la cimera de les catarates. El trabayu más complexu foi lleváu en 1969, mientres el ríu Niágara foi esviáu dafechu de les catarates estauxunidenses durante varios meses, interrumpiendo una de les caídes d'agua. Mientres que les catarates canadienses absorbían el fluxu d'agua estra, un grupu d'inxenieros estudiaron el llechu del ríu y trabayaron nel pa retrasar la erosión. Un proyeutu pa esborrar grandes cantidaes de cachos de roques depositaos en 1954 foi dexáu debío al altu costu de la operación.

Les catarates nel entretenimientu y na cultura popular[editar | editar la fonte]

N'ochobre de 1829 Sam Patch foi la primer persona, que se sepa, en dar el saltu dende les catarates canadienses y nun morrer. Dempués d'esto entamó una llarga tradición de persones que quixeron imitalu. En 1901 Annie Taylor, de 63 años d'edá, foi la primer persona en cruciar les catarates como bala humana, y sobrevivió ensin mancadures. Dende entoncies, otres 14 persones intentaron cruciales. Dalgunos conseguiéronlo ensin mancase, pero otros afogáronse o quedaron feríos gravemente nel intentu. Los sobrevivientes tuvieron que facer frente a cargos na so contra y multes, ya que ye illegal intentar trespasar les catarates. L'ilusionista David Copperfield ye'l más reciente en sumase a la llista d'exitosos en cruciales en 1990.

Otres persones faen de cruciar les catarates el so oxetivu, entamando por Jean Francois "Blondin" Gravelet en 1859, munchos equillibristes llevaron a muncha xente a agüeyar les sos proeces.

L'inglés Matthew Webb,que foi'l primer home que crució a nadu la Canal de la Mancha, afogóse en 1883 nel intentu de cruciar nadando'l Whirlpool y los rápidos debaxo de les catarates.

Les catarates yá yeren atraición turística y el llugar preferíu polos estauxunidenses que celebren la so lluna de miel, pero la cantidá de visitantes va medrar de sópitu en 1953 dempués del estrenu de Niagara, película protagonizada por Marilyn Monroe. Na dómina de los 80 les catarates yeren el llugar elixíu pa dalgunes escenes de la película Superman II. El complexu turísticu averáu a les catarates ye'l llugar dende onde se fízo'l programa televisivu Wonderfalls a entamos del añu 2004.

Cola xubida del turismu foriatu, les visites anuales superaron los 14 millones de turistes nel añu 2003.

De güacéu poles catarates[editar | editar la fonte]

El mayor ensame de turistes producese nel branu-primavera, cuando les catarates son un espectáculu únicu, tanto durante'l día como al atapecer. Dende la fastera canadiense, lluces d'artificiu illuminen ambos llaos durante varies hores dempués del atapecer.

Nel llau estauxunidense, les catarates pueden agüeyase desde les caleyes del Parque Prospect, que tamién tien una torre d'observación. Averao, la Cova de los Vientos guia a los visitantes a un puntu debaxo de la cayída d'agua Velu de Novia. El Niagara Scenic Trolley ufrez güaceos guiaos al traviés de les catarates estauxunidenses.

Nel llau canadiense, nel Parque Reina Victoria tien plataformes qu'ufrecen una espectacular vista a les catarates estauxunidenses y canadienses. Tamién hai caleyes que dirixen a observatorios que faen la illusión d'estar baxu les catarates. La parte cimera d'observación, averada a la Torre Skylon ufrez la vista con mas altor sobre les catarates y, nel otru llau, ufrez una vista de Toronto. Xunto cola Konica Minolta Tower, ye una de les dos torres en Canadá con vista a les catarates. Nel ríu Niágara, la empresa Niagara River Recreational Trail recorre 32 quilómetros, dende'l fuerte Erie hasta'l fuerte George, ya incluye munchos sitios históricos rellacionaos cola Guerra de 1812.

Los cruceros Maid of the Mist lleven pasaxeros per debaxo de les catarates dende 1846. El Spanish Aerocar, fechu en 1916 a partir del diseñu del inxenieru español Leonardo Torres Quevedo ye un cablecarril que lleva pasaxeros dende'l llau canadiense hasta debaxo de les catarates.